/lat. fixusbərk, sərt, sabit/ şaquli istiqamətli tektonik hərəkətlərin həlledici roluna və qitələrin vəziyyətinin sabitliyi haqqında təsəvvürlərə əsas
insolyasiya-kimyəvi aşınma və deflyasiya nəticəsində yaranmış, qayalı süxurların parçalanma forması. Soyuq fəsillərdə rütubətin hopması və yayda səthi
Avropada axırıncı buzlaşmanın son fazası; bu müddətdə buzlaq Finlandiyanın sərhədlərindən kənara çıxmamışdır
qurunun dərinliklərinə soxulmuş dar və çox vaxt şaxələnmiş körfəzlərlə-fiordlarla parçalanmış sahil. Bu tip sahillər Dördüncü dövr buzlaşmasına məruz
on və yüz kilometrlərlə qurunun içərilərinə soxulan dar, dərin /1000 m və çox/, körfəz. Köndələn kəsimi təknəvari, sahilləri yüksək, dik və sıldırım o
dənəvər buz, qarın təkrar kristallaşması, qar qatının dərinliyinə süzülən ərimiş qar suyunun donmasının dəfələrlə növbələşməsi nəticəsində əmələ gəlir
buzlağın qidalanma sərhəddindən yuxarıda yerləşən hissəsi. Burada sülb atmosfer çöküntülərinin miqdarı onların ərimə və buxarlanma sərfindən çoxdur
buzlağın firn örtüyünün aşağı sərhəddi. Ərimə mövsümünün sonunda firn və buz sahələrinin təmasına əsasən müəyyən edilir
firn hövzəsində firnlə örtülmüş sahə, səthi batıq olur. F.s. üstü qarla örtülü olub, kənarlardan firnin qayalı yatağına çatan dərin çat-berqşrundla əh
Aralıq dənizi ölkələrində və səhralarda yayda quruyan və yalnız ilin yağışlı dövründə /payız və qış / suyu olan, çaylar
/nor. field/ Norveçdə xeyli hündürdə yerləşən plato.F. yüksək tirələr və çökəkliklər növbələşir. Çökək yerlərdə göl, bataqlıq yaranır
bax: Mexaniki aşınma
fiziki-coğrafi rayonlaşma vahidi. Yer qabığının yeni və müasir tektonik hərəkətlərinin dəniz transqressiyası və reqressiyasının, materik buzlaşmasının
coğrafi təbəqədə baş verən və landşaftın komponentləri arasında qarşılıqlı təsir nəticəsində enerjinin və maddələrin forma və miqdarının paylanmasına
fiziki-coğrafi rayonlaşmanın əsas taksonomik vahidi. İqlimi və geomorfologiyası ilə fərqlənən vilayət və əyalətin hissəsi olub, özünə məxsus torpaq və
/ yun. physikos-təbii / Yerin coğrafi təbəqəsini kompleks şəkildə öyrənən təbii coğrafi elmlər sistemi
/Qərbi Avropanın qədim tarixi vilayəti olan Flandriya adından/ Holosenin iqlim optimumu fazasında Dünya okeanının qlyasial-evstatik transqressiyası; m
(lat. Flexura-əyilmə) süxur laylarının vahid monoklinal yatım fonunda dik yatan tektonik struktur və ya onların pilləyə bənzər əyrisi
aşağıda konqlomerat yaxud qumdaşları, yuxarıda isə mergel və gillərin, bəzən də əhəng daşlarının ritmik təkrarlanan təbəqələrindən təşkil olunmuş dəni
daimi və müvəqqəti su axınlarının fəaliyyəti ilə yaranan relyef formaları / allüvial, allüvial-prolüvial düzənliklər, dərələr, qobular, yarğanlar, ter
ərinti su axınlarının çökdürdüyü laylı çöküntülər, əksərən çaqıl daşlardan, çınqıldan və çəp laylı qumlardan ibarət olur
bax: Zandrlar.
bilavasitə buzlağın /örtük və dağ/ kənarına söykənən yaxud buzlağın öz daxilində yerləşən quru sahələrdə, buzlaq sularının faəliyyəti nəticəsində baş
çay dərələrinin yamaclarında buzlaq gətirmələrinin, əsasən son morenlərin yuyulmuş və yenidən çökdürülmüş məhsullarından təşkil olunmuş terras
vulkanın əsas çıxış kanalının krateri. кратер фокальный focal crater
ətraf çökəkliklərin hesabına tağın qalxmasını yaxud genişlənməsini əks etdirən, ön qalxma. F. tağın əyilmə qövsünə nisbətən qalxmanı qabaqlayır
qırışıqlıq qurşağının önündə yerləşən platforma sahəsi. форланд foreland
müxtəlif mənşəli relyef formalarının xarici oxşarlığı /mis: Maqmatik və palçıq vulkan konuslarının, vulkan və meteorit kraterlərinin xarici oxşarlığı
geologiyada tektonik, stratiqrafik və paragenetik cəhətdən birləşən geoloji kütlələrin və yaxud süxur komplekslərinin birliyi
məhəllin fotoqrafik və kartoqrafik təsvirini əks etdirən topoqrafik xəritə, kartoqrafik təsvir adətən şəkilin fonunda verilir
coğrafi xəritədə, relyefin həcmli modelinin yandan işıqlandırılmaqla çəkilən fotoşəkilindən alınan, yarımton təsviri
bax: Son moren
qumlu səhralarda küləyin fəaliyyəti ilə yaranmış mənfi relyef formaları. Nəhəng at dırnağının izini, yaxud dik və maili yamacları əksinə yerləşən barx
maqmadan/ ilkin F./, eləcə də hələ soyumamış lava axınlarından və piroklastik çöküntülərdən (ikinci və ya təkrar F
/özül/ geologiyada, nisbətən daha qədim adətən intensiv qırışmış və metamorfizləşmiş süxur kompleksləri platformaların /kratonların/, eləcə də okeanla
platformanın qırışıqlı özülünün nisbətən səthə yaxın yatdığı, yaxud bilavasitə səthə çıxdığı sahə выступ фундамента jut of basement
Skandinaviyada ayrı-ayrı dağ massivlərinin qabarıq buzlaq şapkası, yaxud tundra bitkiləri ilə örtülü, platoya bənzər zirvə səthi; çox vaxt onların üzə
/isv. fiard/ cənubi İsveçin və Yutlandiya yarımadasının sahillərində qurunun içərilərinə doğru uzanan, fiord tipli körfəz
bax: Fiordlar.
dağ keçidi (Füzuli) гав, горный проход mountain passage
geomorfologiyada relyef tiplərini və formalarını əmələ gətirən proseslərə, onların inkişaf etdiyi çöküntülərin tərkibinə, yarandığı şəraitə və s
geologiyada müəyyən şəraitdə geoloji proseslərin təsiri ilə hər hansı geoloji törəmənin: faydalı qazıntı yataqlarının, süxurların və b
(yun «qe»-Yer və antiklinal) geosinklinal sistemlər daxilində yer qabığında xüsusi qalxma. Özlüyündə eni bir neçə 10 km, uzunluğu isə 100 km-ə çatan z
tektonosferın qaymalı elementi. O, spesifik olaraq nəhəng strukturalara (ümumi sahəsi 1-5 mln. km.2) parçalanması ilə səciyyələnir, litogenezin səciyy
(Meşeryakov,1960) böyük məsafədə uzanan nəhəng pillə (çıxıntı). G. daxilində kontinental F. və materik daxili F
geoloji tarix, geologiyanın bölməsi olub, geoloji vaxtın ölçülməsi problemini əhatə edir. Nisbi və mütləq G
Yerin tarixinin bölündüyü şərti müddətin (era, dövr, epoxa və əsrlər) müəyyən ardıcıllıqla yerdəyişməsini göstərən cədvəl
Yerin həqiqi forması. G. səthi bütün nöqtələrdə ağırlıq qüvvəsi istiqamətinə perpendikulyardır, okeanlarda suyun orta səviyyəsinə uyğun gəlir
(yun. isos-bərabər, bathos (batos) dərinlik) xəritədə (planda) yer səthindən müəyyən horizonta qədər olan bərabər dərinlik xətti
(yun. «qe» yer, quru və kratos-qüvvə, hakimiyyət) Yerin tarixində quru sahəsinin kifayət qədər genişləndiyi dövr