vulkanın əsas çıxış kanalının krateri. кратер фокальный focal crater
ətraf çökəkliklərin hesabına tağın qalxmasını yaxud genişlənməsini əks etdirən, ön qalxma. F. tağın əyilmə qövsünə nisbətən qalxmanı qabaqlayır
qırışıqlıq qurşağının önündə yerləşən platforma sahəsi. форланд foreland
müxtəlif mənşəli relyef formalarının xarici oxşarlığı /mis: Maqmatik və palçıq vulkan konuslarının, vulkan və meteorit kraterlərinin xarici oxşarlığı
geologiyada tektonik, stratiqrafik və paragenetik cəhətdən birləşən geoloji kütlələrin və yaxud süxur komplekslərinin birliyi
məhəllin fotoqrafik və kartoqrafik təsvirini əks etdirən topoqrafik xəritə, kartoqrafik təsvir adətən şəkilin fonunda verilir
coğrafi xəritədə, relyefin həcmli modelinin yandan işıqlandırılmaqla çəkilən fotoşəkilindən alınan, yarımton təsviri
bax: Son moren
qumlu səhralarda küləyin fəaliyyəti ilə yaranmış mənfi relyef formaları. Nəhəng at dırnağının izini, yaxud dik və maili yamacları əksinə yerləşən barx
maqmadan/ ilkin F./, eləcə də hələ soyumamış lava axınlarından və piroklastik çöküntülərdən (ikinci və ya təkrar F
/özül/ geologiyada, nisbətən daha qədim adətən intensiv qırışmış və metamorfizləşmiş süxur kompleksləri platformaların /kratonların/, eləcə də okeanla
platformanın qırışıqlı özülünün nisbətən səthə yaxın yatdığı, yaxud bilavasitə səthə çıxdığı sahə выступ фундамента jut of basement
Skandinaviyada ayrı-ayrı dağ massivlərinin qabarıq buzlaq şapkası, yaxud tundra bitkiləri ilə örtülü, platoya bənzər zirvə səthi; çox vaxt onların üzə
/isv. fiard/ cənubi İsveçin və Yutlandiya yarımadasının sahillərində qurunun içərilərinə doğru uzanan, fiord tipli körfəz
bax: Fiordlar.
dağ keçidi (Füzuli) гав, горный проход mountain passage
geomorfologiyada relyef tiplərini və formalarını əmələ gətirən proseslərə, onların inkişaf etdiyi çöküntülərin tərkibinə, yarandığı şəraitə və s
geologiyada müəyyən şəraitdə geoloji proseslərin təsiri ilə hər hansı geoloji törəmənin: faydalı qazıntı yataqlarının, süxurların və b
(yun «qe»-Yer və antiklinal) geosinklinal sistemlər daxilində yer qabığında xüsusi qalxma. Özlüyündə eni bir neçə 10 km, uzunluğu isə 100 km-ə çatan z
tektonosferın qaymalı elementi. O, spesifik olaraq nəhəng strukturalara (ümumi sahəsi 1-5 mln. km.2) parçalanması ilə səciyyələnir, litogenezin səciyy
(Meşeryakov,1960) böyük məsafədə uzanan nəhəng pillə (çıxıntı). G. daxilində kontinental F. və materik daxili F
geoloji tarix, geologiyanın bölməsi olub, geoloji vaxtın ölçülməsi problemini əhatə edir. Nisbi və mütləq G
Yerin tarixinin bölündüyü şərti müddətin (era, dövr, epoxa və əsrlər) müəyyən ardıcıllıqla yerdəyişməsini göstərən cədvəl
Yerin həqiqi forması. G. səthi bütün nöqtələrdə ağırlıq qüvvəsi istiqamətinə perpendikulyardır, okeanlarda suyun orta səviyyəsinə uyğun gəlir
(yun. isos-bərabər, bathos (batos) dərinlik) xəritədə (planda) yer səthindən müəyyən horizonta qədər olan bərabər dərinlik xətti
(yun. «qe» yer, quru və kratos-qüvvə, hakimiyyət) Yerin tarixində quru sahəsinin kifayət qədər genişləndiyi dövr
yer qabığının hərəkəti nəticəsində okean dibinin həcminin dəyişməsi ilə əlaqədar olaraq okean səviyyəsinin dəyişilməsinə deyilir
( yun. «qe»-Yer və logos söz, elm) yer qabığının və yerin daha dərin təbəqələrinin tərkibini, quruluşunu, inkişaf tarixini öyrənən elmlər kompleksi
şaquli miqyas ilə qurularaq relyeflə geoloji quruluşun əlaqəsini əyani əks etdirir. Profilin aşağı hissəsində geoloji quruluş elə göstərilir ki, süxur
şaquli kəsiliş üzrə yer qabığının üst hissəsinin geoloji quruluşunun qrafiki təsviri. Geoloji kəsilişlər, müşahidələr, qazma quyuları və geofiziki təd
Yerin daxilində və yer qabığında strukturların, yer səthi relyefin dəyişilməsinə, süxurların və mineralların parçalanmasına, onların əmələ gəlməsinə,
yer qabığının hər hansı sahəsinin geoloji quruluşu. геологическая (тектоническая) структура geological structure
Yer üzərində mövcud olmuş orqanizmlərin, süxurların, geoloji hadisələrin və proseslərin yaşının təyin edilməsi
yer səthi relyef formalarının onların inkişaf tarixi ilə əlaqədar yaranması. Bax: Geomorfologiya, relyefin genetik təsnifatı
(yun.qe-Yer, morphe-forma və loqos-elm, öyrənmə) quruda, okean və dənizin dibində yer səthinin relyefini, onların mənşəini, zahiri əlamətlərini, təkam
relyefin inkişafının məntiqi nəticə yolu ilə təhlili. Amerikan geoloqu Devis tərəfindən tətbiq edilmişdir
relyef əmələgəlmə amilləri, bütün yer kürəsinin yaxud onun hər hansı regionunun relyefini formalaşdıran endogen (tektonika, vulkanizm) və ekzogen (ero
Mojayevə görə lokal sahələrin relyefini və relyef əmələgətirici proseslərini ətraf ərazilərin relyefindən fərqləndirən genetik, morfoloji, yaxud yaş x
orogen sikli ərzində dağlıq ölkələrdə və düzənliklərdə əmələ gəlmiş relyef formaları kompleksi (Lopatin, 1970)
inkişaf prosesində qanunauyğun surətdə bir-birini əvəz edən, relyef formaları sırası. Misal: dar dərədən başlamış maili yamaclı geniş dərəyə qədər ink
istənilən miqyaslı geomorfoloji xəritələrin kameral şəraitdə ümumiləşdirilməsi yolu ilə tərtib edilmiş (1:500 000 və daha kiçik) xəritələrdən fərqli o
dərəboyu profillərdə eyni yaşlı terras və düzəlmə səthləri qalıqları düz xəttlə birləşdirilir. профиль геоморфологический корреляционный geomorphologi
platforma vilayətlərində yeni dislokasiyaların tədqiqinin ən səmərəli üsulu, bu və ya digər yolla yeni tektonik hərəkətlərin təsiri altında relyefin d
İ.P. Gerasimov və Y. A. Meşeryakov (1964) tərəfindən irəli sürülmüşdür. G. m. Yerin inkişaf tarixində geoloji mərhələdən təcrid olunmuş müstəqil mərhə
verilən xətt üzrə yer səthi relyefinin şaquli müstəvi ilə kəsilişinin təsviri. G.p. relyefin yaşı, mənşəyi və geoloji quruluşu göstərilir
oxşar əlamətləri üstünlük təşkil edən relyefə görə yer səthinin sahələrə ayrılması. G. r-da relyefin morfoloji xüsusiyyətləri, mənşəyi, relyef element
bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan akkumulyasiya və denudasiya sahələri. Dağlıq ölkə və ona söykənən düzənliklər bir geomorfoloji sahəni təşkil edir
1) uzun müddət tektonik sabitlik dövrlərində ayrıayrı ekzogen proseslərin təsiri nəticəsində hamarlanmış səciyyəvi relyef formalarının əmələ gəldiyi,
1948 ildə K. K. Markov tərəfindən təklif edilmişdir. Mövcud relyef elementlərini müşahidə etdiyimiz səviyyə ilə onun ilkin yarandığı səviyyə arasındak
coğrafi sikl-hər-hansı ərazinin tektonik hərəkətlərlə Dünya okean səviyyəsindən yüksəyə qaldırılmasından başlayaraq müxtəlif ekzogen proseslərin təsir