qaz partlayışı nəticəsində yaranmış vulkan ağızı. Atılan süxur parçaları P.q. ətrafında həlqəvi val (tirə) əmələ gətirir
maqma qazlarının partlaması nəticəsində baş verən vulkan püskürməsi. Vulkan ağzından çoxlu miqdarda boş qırıntı materiallarının /kül, bomba, qayma/ at
passatların güclü təsiri altında formalaşan, səhra /məs: Saxara, Ərəbistan yarımadasının səhraları/. P
Qərbi Avropada son Pleystosen buzlaq epoxasında /30-27 min il əvvəl/ ayrılan istiləşmə dövrü. Şimali Amerikanın Farmdeyl, Şərqi Avropa düzənliyinin Br
/laylarda/ süxur laylarının tam yox olmasına qədər, azalması. выклинивание wedgin out, pinching out, thinning out, feathering out of layer
/ing. pediment, lat. pedamentum-dayaq, pedis-ayaq/ ana süxurlarda əmələ gəlmiş və nazik kövrək çöküntü qatı ilə örtülmüş, az meylli denudasion düzənli
dik yamacların geriyə çəkilməsi və onların ətəyində hamar maili denudasion düzənliklərin yaranması hesabına, pedimentlərin formalaşması prosesi
denudasiya bazisinin müəyyən qədər stabil /sabit/ şəraitində yamacların paralel geriyə çəkilməsi və nəhayət əmələ gəlmiş pedimentlərin birləşməsi sayə
/lat. pedisayaq, ətək, ing. plain-düzənlik/ pediplanasiyanın son mərhələsində, pedimentlərin birləşməsindən yaranan hamarlanmış zəif meylli denudasion
bax: Pediplanasiya.
/ing. peneplain, lat. paene-təxminən, ing. plain-düzənlik/ dislokasiyaya uğramış müxtəlif mənşəli süxurları ümumi bir səviyyədə kəsən, zəifdalğalı den
1) atmosfer sularının yuması və başqa denudasiya proseslərilə uzunmüddətli aşınma nəticəsində, yer səthinin hamarlanması, Peneplenin yaranmasına gətir
xırda hissəcikləri denudasiya vasitəsilə daşındıqdan sonra, iri qırıntılar şəkilində saxlanılmış, qalıq elüvi
bax: Tombolo
/yun. peri-yanında, ətrafında, klino-əyirəm/ qırışıqların qapanması, antiklinal qırışığın şarnirinin gömülmə sahəsi, layların mərkəzdən ətraflara doğr
layların mərkəzdən ətraflara tərəf düşməsi ilə səciyyələnən, süxurların təkrar yatımı. Günbəzvari və antiklinal qırışıqların qapandığı /gömüldüyü/ yer
1) dar mənada buzlaqyanı çöküntülər. Buzlaq yaxınlığında, əsasən buzlaq sularının buz altından dib və daxili moren materiallarını çıxarması /zandr çaq
periqlyasial zonaya xas olan təbii proseslərin məcmusu P.p. ərimiş buzlaq sularının moren materiallarını daşınması və yerini dəyişməsi, boş və bərk sü
/ yun. peri-önündə, yanında və lat. glacies-buz/ bilavasitə buzlaq örtüyünə (Pleystosen və ya müasir) bitişik olan və özünəməxsus iqlimi, geoloji pros
qırışıq dağlıq sahəni dənizin basması və bu sahənin alçaq yerlərinin su altında qalması. Məs: Güman olunur ki, vaxtı ilə Kiçik Antil adaları Venesuell
uzununa profili yaranmış çay dərələrində əmələ gəlmiş, çöküntülər; normal qalınlığı və ikihədli quruluşu ilə səciyyələnir
bir-birindən ayrılan ensiz yataqyanı pərlərdən təşkil olunmuş delta. Sülb axımı çox olan çaylarda əmələ gəlir
Dairəvi oyuqlarla sıx örtülmüş tərəfi günəşə tərəf çevrilmiş, nahamar səthli qaya. Kimyəvi aşınma və defliyasiya nəticəsində əmələ gəlir, səhralarda v
sahil xətti iri quru çıxıntıları və geniş körfəzlərlə kəskin parçalanmış, sahil. Bəzən körfəzin eni uzunundan çox olur
/fr. pic/ 1) iti uclu dağ zirvəsi; 2) formasından asılı olmayaraq dağın zirvəsinin ən yüksək nöqtəsi
müxtəlif hündürlükdə yerləşən səthləri birbirindən ayıran, dik uçurum. Əmələ gəlməsi endogen / fay, fleksura/, və ekzogen /eroziya, abraziya, korroziy
ardıcıl yerləşən, normal faylar sistemi. Mis: Vogez və Şvarsvald arasında Reyn dərəsinin hər iki tərəfində müşahidə edilən faylar
denudasiyaya qarşı davamlığı müxtəlif olan və süxur layları horizontal yatan sahələrdə müşahidə olunur; eroziya və denudasiya nəticəsində formalaşır
subhorizontal və maili hissələri növbələşən, yamac. Müxtəlif mənşəli ola bilər. P.y. tiplərindən biri qeyri-bərabər tektonik qalxmaya məruz qalmış, ça
bütün tinləri bir nöqtədə kəsişən relyef forması. Çoxüzlü /piramidal/ formalı zirvə və ya qaya. /Tyan-Şanda Xan-Tenqri, Alplarda Matterhorn və s
bax: Barxan piramidaları.
(yun. plax, yiy.əl. halında plakos-düz səth, düzənlik) torpaq və bitki örtüyü daha çox zonal əlamətlərə malik olan yastı, yaxud zəif parçalanmış suayı
Viskonsin buzlaq epoxasını erkən və son mərhələyə ayıran isti aralıq vaxtı /25-30 min il əvvəl/. Avropanın Paudorf mərhələ arası ilə müqayisə edilir
dəqiq təyinatı olmayan məfhum. Bir sıra tədqiqatçılar bu məfhum altında dağlıq, yaxud təpəli sahənin yan eroziya vasitəsilə demək olar ki, düzənliyə q
geomorfologiyanın bölməsi, əsasən distansion üsulla planet kimi Yerin relyef xüsusiyyətlərini və Günəş sistemi planetlərinin relyefini öyrənir
1) ən yüksək taksonomik sıranın morfostrukturları. Yerin geoloji strukturlarının əsas əlamətlərinin bir başa təzahürü olan iri relyef formaları /Leont
okean dibinin geomorfologiyasında xüsusi yer tutur. Daha yaxşı Atlantik okeanında təzahür olunur. Bütün P
/ hərfi mənada planet haqqında elm/ Günəş sistemi planetlərinin və onların peyklərinin daxili qurluşu, kimyəvi tərkibi, fiziki xüsusiyyətlərini öyrənə
/hərfi mənada planetin morfologiyasını öyrənən elm/ Günəş sisteminə daxil olan planetlərin və onların peyklərinin morfologiyasını və ümumiyyətlə geomo
Bobkova görə, müvəqqəti axınların gətirdiyi qırıntı /planiflüvial/ materiallarını eroziya ilə işlənmiş düzən səthdə çökdürməsi prosesi
/fr. plat-hamar, yastı və forme-forma/ qırışıqlı özüldən və çökmə örtükdən ibarət iki mərtəbəli quruluşlu və nisbətən zəif hərəkətləri ilə səciyyələnə
dairəvi, oval, yaxud düzgün olmayan formada iri, mənfi platforma strukturu olub, sineklizdən bir qədər kiçikdir
platforma düzənliyi struktur-geomorfoloji anlayış olub, onu nə platforma, nə də düzənlik /sonuncunun dar mənasında/ anlayışları ilə eyniləşdirmək olma
platformalarda adətən yer qabığının iri günbəzvari, yaxud tirə şəkilli, bəzən də umumi istiqaməti olmayan asimmetrik maili əyrilərdən, diapir qırışıq
çökmə örtük, platforma vilayətlərində, qədim qırışıq və metamorfizləşmiş özülü qeyri-uyğun və transqressiv örtən, zəif dislokasiyaya uğramış çökmə süx
platforma şəraitində baş verən vulkan hadisələrinin məcmuu. вулканизм платформенный platform volcanism, platform vulcanism
platforma strukturlarında inkişaf edir. P. d. q. qədim və cavan olur: Qədim P. d. q. adətən örtülü /kor/ tipə aid olub, ancaq özülü pozur və platforma
/təməli/ dislokasiyaya uğramış geosinklinal çökmə və maqmatik formasiyalardan təşkil olunmuş platforma özülü
(fran, plateau, plat-yastı) üfqi yatan süxur qatlarından təşkil olunmuş, kifayət qədər yüksəyə /200 m-dən çox/ qaldırılmış, özündən aşağıdakı düzənlik
zəif parçalanmış dalğalı səthli yaylada yerləşmiş, dağ buzlaq kompleksi. Onların sahəsi yüzlərlə km²-ə çatır