(yun. krater-böyük fincan, kasa) 1) vulkan konusunun zirvəsində və ya yamacında diametri on metrlərlə bir neçə km arasında olan, kasaya və ya qıfa bən
dəniz suyunun sahildə yerləşən vulkan kraterinə soxulması nəticəsində əmələ gələn buxta. бухтовый кратер embayed crater
qalxanvarı vulkanın kraterini əhatə edən, həlqəvari yüksəklik. Kraterin kənarında şlak materialı tullayan lava fontanının fəaliyyəti nəticəsində əmələ
(yun. kratos-güc, qala) yer qabığının alp tipli qırışıq əmələ gətirə bilməyən, bərkimiş sahəsi. кратон craton
(ing. creek) 1) dövrü olaraq quruyan çay və ya su axını; 2) düzən sahillərdə dənizə tökülən kiçik çayların, su basmış ağız hissəsi (estuari)
süxurların qeyri-tektonik dislokasiyası. Qrunt sularında buzun əmələ gəlməsi ilə əlaqədar süxurların donması və həcminin dəyişməsi nəticəsində baş ver
(yun. kryos-soyuq, şaxta, buz və genesisyaranma, əmələ gəlmə) kriogen proseslər-kriosferdə baş verən və buz əmələgəlmə ilə müşayiət olunan fiziki, kim
(yun. kryos-soyuq, şaxta, buz və sphairakürə) atmosfer, hidrosfer və litosfer istiliyinin qarşılıqlı təsir (mübadilə) zonasında buzun olması və ya ola
(ing. creepsürünmək) ağırlıq qüvvəsinin təsiri altında kövrək örtüyün yavaş-yavaş yamac aşağı sürüşməsi
(yun. kryptos-gizli və lat. depressio-enmə) dibi okean səviyyəsindən aşağıda, onu dolduran suyun səviyyəsi isə okean səviyyəsindən yuxarıda olan qapal
platformaların (kratonların) ən böyük (eni yüz və min km-ə çatan) müsbət strukturu. K. s. kristallik süxurlardan təşkil olunmuş qırışıqlı özül səthə ç
(İngiltərədə Cromer şəhərinin adından) Qərbi Avropada buzlaqarası epoxa. Güns-Mindel buzlaqarasına uyğun gəlir
nisbi yüksəkliyi az və qeyri bərabər olan və oval zirvələri ilə səciyyələnən, çox zaman xətt şəklində uzanan uzunsov yüksəklik
1) Dnepr və Don çaylarının alçaq terrasları üzərində küləyin yaratdığı qum təpələri və çuxurlar. Yüksəkliyi və dərinliyi 2-5 m olur; 2) Sibirdə tundra
(isp. cuestadöş, dağ yamacı) K. eroziya və denudasiya vasitəsilə bu proseslərə qarşı qeyri-bərabər davamlığı olan maili, monoklinal yatımlı lay dəstəl
kuesti əhatə edən denudasion pillədən ibarət, dik yamac (Laxi,1966). фронт куэсты cuesta front
bir-birinə əks istiqamətdə axan subsekvent çayın zirvələri arasında yerləşən və reqressiv eroziya vasitəsilə eni tədricən azalan aralıq sədd
1) miqdarı, maili yatan möhkəm süxur laylarına uyğun gələn bir neçə kuestdən təşkil olunmuş relyef (Bondarçuk, 1949); 2) dəfələrlə növbələşən paralel
(fars, tacik-dağ) dağ, zirvə, dağlıq ölkə, təpə. Termin Orta Asiyada, Qafqazda, Yaxın və Orta şərq ölkələrində bir çox dağların coğrafi adlarının tərk
(Scrivenor, 1921) geomorfologiyada-relyef elementlərinin paralel kulisvari yerləşməsi. кулисы coulisse
dağ silsilələrinin əsas suayırıcından iti bucaq altında qolların (yan silsilənin) ayrılması (məs: Cənubi Qafqazın qərb və şərq hissələrində)
(frans. couloir-dəhliz) çılpaq, dik dağın yamacında süxurların fiziki və şaxtadan aşınma məhsullarının aşağı yuvarlandığı, dayaz dərə
dəfn abidəsi, süni təpə, qədim məzar üzərində torpaq təpə və ya tökmə torpaq. Yüksəkliyi 0,3-0,6 mdən 20m-dək, eni 3-4 m-dən 100 m-dək və daha çox ola
(türk) hamar zirvələrdə və dağ yamaclarında örtük şəklində yatan, bir qədər geniş sahələrdə, iri süxur parçalarının toplusu (daş dənizlər)
Azərbaycanın bir sıra rayonlarında (Bakı, Şamaxı, Göyçay, Kürdəmir, Əli-Bayramlı, Ağdaş və b.) axar suyu olmayan, quru subtropik iqlimə malik çöllər
kövrək piroklastik məhsullardanküllərdən təşkil olunmuş, kiçik vulkan konusu (məs: İtaliyada-Monte-Nuovo vulkanı)
əksərən küləyin relyeflə əlaqədar yaranmış müəyyən hərəkət xətti boyunca kövrək materialların (qum, lyoss, göl gilləri və s
küləyin gətirdiyi qumların süxurlara mexaniki təsiri (külək istiqamətində sıyrıntıların, şırımların və b
külək əsən tərəfə çevrilmiş sahil. наветренный берег windward coast
hər hansı oroqrafik elementin (məs: dağ silsilələrinin) hakim küləklərə qarşı çevrilmiş yamacı. Külək döyməyən yamaca qarşı qoyulur
külək tutmayan, küləkdən qorunan sahil. подветренный берег lee coast, leeward coast
külək tutmayan yamacı dik olan ləpənin asimmetrik əlaməti. Tirələr adətən qövsvari olub, paralelə yaxın formada yerləşir
platformaların dislokasiyaya uğramış kristallik özülü və ya qırışıq əsaslı dağ qurumları üzərində əmələ gəlmiş, denudasion düzənlik
iki mərtəbəli (yaruslu) terras. Üst mərtəbəsi çay, göl və ya dəniz çöküntülərindən, alt mərtəbəsi isə ana süxurlardan təşkil olunmuş olur
bax: platformanın kristallik özülü.
bax: Müsbət relyef formaları.
köndələn profildə qabarıq formaya malik olan yamac. Yamacın yuxarı hissəsi zəif meylli, aşağı hissəsi isə dik olur
süxurların nəmlənib donması, şişməsi nəticəsində onun səthinin deformasiyaya məruz qalması. пучение goggling
Günəş və Ayın cazibə qüvvəsi ilə əlaqədar olaraq okeanlarda və dənizlərdə dövri olaraq 1/2 ay sutkası (12 saat 25 dəqiqə), və günəş sutkası (12 saat)
litoral zona terminin sinonimi. Ən böyük qabarma və ən böyük çəkilmə arasında qalan sahə. Onun eni adətən 1 km olub, bəzən 10-15 km-ə çatır
qabarmaya məruz qalan laqun sahillərdə formalaşır. Qabarma nəticəsində yaranmış axın laqun sahilə soxularaq laqunun dibini və sahillərini yuyaraq yuyu
qabarma və çəkilmə zamanı sahil xəttləri arasında qalan sahə. приливная зона tidal zone
yer qabığının dabanında və yaxud mantiyanın üst hissəsində yaranan qırılma (Xain, 1964). глубинные разломы коровые deep cattle-fault
ümumi qalxmanın tağında dağlıq relyefi saxlamaq üçün əlverişli şəraiti olmayan, sadə, yüksək və ensiz dağ sistemi
əkin arxı, Azərbaycanın bir sıra rayonlarında (Qazax rayonu), əkin sahələrini suvarmaq üçün, tarlalar arası sahədə suyun aparıldığı kiçik arxlar
qədim sahil formaları kompleksi olub (əsasən abrazion və akkumulyativ terraslar), müasir sahil xəttinə nisbətən daha hündürdə yerləşir
1) tektonik qalxmaya məruz qalmış ərazidə formalaşan sahil; 2) hövzənin səviyyəsinin düşməsi və sahil xəttinin geri çəkilməsi ilə əlaqədar olaraq form
platformanın kristallik, iri müsbət strukturu. Q. daxilində kristallik süxurlardan təşkil olunmuş, qırışıq əsas səthə çıxır
bax: Qalxanvarı qum yığınları.
dairəvi kiçik, adətən ovalvari formada, qalxanvari dyunlar (qum təpələri). щитовидные скопления песков shield dunes