yer qabığının, quru şəkilində dəniz səviyyəsindən yuxarıda yerləşən, ən böyük massivi, kənarları dəniz altında olur
materikin hissəsi olub, ondan abraziya yaxud quru hissəsinin dəniz səviyyəsindən aşağı düşməsi nəticəsində ayrılır
bax: Büzlaq örtüyü
buzlağın proqressiv inkişafının son mərhələsinə uyğun gələn buzlaşma. Materik buzlaşmasında materik buzlaq formaları üstünlük təşkil edir: materik buz
intensiv differensial yeni tektonik hərəkətlərlə qalxmaya doğru ümumi meylli olan vilayət. область горообразования материковая area of continental mou
bax: Şelf
materik dayazlığının kənar sərhədi, on metrdən yüz metrlərə qədər / orta hesabla 132 m/ dərinlikdə, əsasən kəskin dib əyilməsi ilə təzahür olunur
qumlu təpəliklərin ümumi adı, göl yaxud dənizlərin müasir sahilindən uzaqda, materik daxilində inkişaf edir
kontinental ətək, materikin sualtı kənarının xarici hissəsi; yastı dalğalı akkumulyativ maili düzənlik olub, materik yamacının əsasına söykənir
yer səthinin müəyyən sahəsinin quruya çevrilməsindən sonra əmələ gəlmiş, göl. матерuковое озеро continental lakes
şelfin qaşının orta dərinliyindən aşağıda yerləşən materik hissəsi. материковый цоколь continental socle
orta meylliyi 3-80 (bəzən 15-250-ə qədər), dərinliyi 2000-2700 m qədər olan kontinental yamacın yuxarı hissəsi
materiklə okeanların qovuşduğu zona. берег материковый continental coast
materik ətəyi ilə şelf arasında materikin sualtı kənarının hissəsi. Səthin böyük meylliyi /orta hesabla 40-ə bəzən 15-200-dən 400-ə qədər / və kəskin
inkişafına görə yer qabığının fleksura formada əyilməsi ilə əlaqədar olub, şelf düzənliyinin davamı kimi materik yamacının yuxarı hissəsinə uyğun gələ
çökmə, qranit və bazalt qatlarından təşkil olunmuş qat. M. y. q. orta qalınlığı 35-45 km, maksimal 75 km-ə qədərdir /dağlıq ölkələr altında/
Materik daxilində çay sularını müxtəlif okeana yönəldən, iki maili səthi ayıran, xətt. главный водораздел материка continental divide
okeanın materiklər arasında yerləşən hissəsi, M. d. okeanla bir, yaxud bir neçə boğazlarla əlaqəli olur /mis: Aralıq dənizi, Qırmızı dəniz/
Yerin planetar relyefi formasının nəhəng elementi olub, materik dayazlığı (şelf), yamacı və ətəyinə ayrılır
(yun. maiandros-meandr, Kiçik Asiyada çox əyriləri olan Böyük Menderes çayının qədim adı) düzənlik çaylarının məcrasında hamar əyri, əyrilərin radiusu
fiziki aşınma, çatlarda suyun donması (şaxta aşınması), kapilyarlarda duzun kristallaşması (duz aşınması), yaxud kəskin temperatur tərəddüdləri (insol
mühüm morfostruktur xüsusiyyətlərinə görə qonşu sahələrdən fərqlənən dağ silsilələri və dağarası çökəkliklər qrupunu birləşdirən, dağlıq ölkənin və ir
relyefdə düzxətt boyunca yerləşən dağlar, yaxud iri çökəkliklər silsiləsi olub, yer qabığını kəsən dərinlik yarılmalarını əks etdirir
1) iri dağ qurşağının, yaylanın, düzənliyin bir hissəsini təşkil edən və məkanca nəhəng geostruktur elementin sahəsinə uyğun gələn, relyefin daha böyü
(yun. meqas-böyük və antiklinal ) 1. Nəhəng bir antiklinal qırışığın yerində əmələ gəlmiş dağlıq ölkə
aşağı dərəcəli antiklinori və sinklinorilərdən ibarət, orta hissəsi ümumi qalxmış mürəkkəb qırışıqlı struktura
(yun. megas-böyük və relyef) Endogen qüvvələrin təsiri ilə yaranan yüzlərlə və ya minlərlə km2 sahəni tutan relyef formaları
(yun. megas-böyük və sinklinal) sinklinori ilə müqayisə oluna bilən, sadə quruluşlu iri sinklinal. Uzunsov formada olub, uzunluğu bir neçə on və yüz k
aşağı dərəcəli antiklinori və sinklinorilərdən ibarət olub, qırışıq səthi orta hissədə ümumi enmiş, mürəkkəb qırışıqlı struktura (Kür çökəkliyi və s
meteoritin düşdüyü yerdə əmələ gələn dairəvi, yaxud oval formalı çökəklik. метеоритный кратер meteorite crater
(geod.) yamacın dikliyinin göstəricisi, hər hansı sahənin onun yerləşdiyi üfqi sahəyə nisbətən ərazinin yüksəlməsini göstərir (mis: 0,015-ə bərabər ol
bərk qatda baş verən daimi qabarma və yerli tektonik hərəkətlər nəticəsində yer səthində yaranan, meylliyi ölçən cihaz
(yun. mesos-orta və relyef ) onlarla km2 sahəni tutan, yüksəklik amplitudu bir neçə on metrə çatan, əsasən ekzogen proseslərin vasitəsilə əmələ gələn
1) tərkibində faydalı qazıntılar olan çökmə süxur qatı. Məfhum adətən kömürlü, yaxud neftli-qazlı qatlar üçün istifadə edilir; bəzən də düzgün olmayar
orta hipsometrik (batimetrik) səviyyədən aşağıda yerləşən, yer səthinin nisbətən çökək hissələri (çökəklik, oyuq, dərə, sualtı kanyon, karst qıfı və b
çayın dənizə, gölə (su anbarına), yaxud digər iri çaya töküldüyü yer. M. normal və ya sadə (çay töküldüyü yerə kimi enini təxminən daimi saxlayarkən),
çayın mənsəbində dənizin dibində aypara formasında akkumulyativ mənşəli dayazlıq. Çayın suyu yüngül olduğundan dənizin səthi ilə axır, dəniz suyu isə
dənizin sahilyanı zonasında, çayın mənsəbi qarşısında qumlardan təşkil olunmuş sualtı dayazlıq. Mənsəb qarşısında toplanmış çayın sülb axımının dəniz
xarici görkəminə və mənşəyinə görə relyefi eyni olan yer səthi. Məs: dəniz mənşəli səthlər dəniz abraziya və dəniz akkumulyasiya səthlərinə ayrılır və
mərcan qurğularının parçalanmış məhsullarından, nadir hallarda mərcan əhəng daşlarından əmələ gələn, adalar
(qurğusu) bax: Mərcan rifi.
tropik dənizlərin dayazlıqlarında (orta hesabla 30-50 m-dən 1-2 metrə qədər) koloniya şəkilində mərcan poliplərinin və onları müşayiət edən orqanizmlə
mərcan qurğuları olan, sahil. Adətən tropik dənizlərə məxsusdur. коралловые берега coral coasts
bax: Rif tipli sahillər.
geomorfologiyada dairəvi formada kiçik, qapalı, yastı dibli çökəklik. Yarımsəhra, çöl, meşə-çöl vilayətlərində geniş yayılmışdır
mərkəzi tipli vulkanı səciyyələndirən, püskürmə. Vulkanı qidalandıran maqmanın qaz təzyiqindən və qatılığından asılı olaraq M
adətən boru formasında kanalla püskürən vulkan. вулкан центральный central volcano
tektonik rejimin dəyişməsi nəticəsində əmələ gələn və mərtəbəli yerləşən, müxtəlif morfoloji quruluşa malik, relyef
dağ-dərə buzlağının kənarı boyu axan sularla yuyulmuş, buzlaq dərəsinin yamacındakı, dar, dayaz dərə
materik tipli yer qabıqlı, dik yamaclı və yastı zirvəli səthə malik iri aseysmik dib qalxması. Əksər tədqiqatçılar M