evorzion çuxur-eni bir neçə metrə bərabər olan təbii yarımdairəvi çuxur, içərisində daş aparan suyun fırlanma hərəkəti nəticəsində bərk süxurlarda əmə
(çökəklik) kiçik, qapalı, yastı, bəzən dairəvi çökəkcik, meşə-çöl, çöl və yarımsəhra vilayətlərin lyoss torpaqlarında geniş yayılmışdır
bax: Nəlbəkivari mərə
bax: Geoloji yaş hesablanması.
yer səthinin hər hansı nöqtəsinin başqa nöqtəyə nisbətən hündürlüyü. Bu yüksəklik hər iki nöqtənin mütləq yüksəklik fərqinə uyğun gəlir
adətən, relyefdə yüksək dağların nival iqlim sahələrində yaranmış buzlaq relyef formaları (sirklər, karlar, təknəvari dərələr, iti yallar, piramidayab
adətən ilin bütün fəsillərində atmosfer çöküntüləri sülb halında düşən və nival iqlimlə xarakterizə olunan, qar xəttindən yüksəkdə yerləşən dağlıq əra
ilin soyuq vaxtında qar şəklində düşən və çöküntülərin miqdarı isti fəsillərdə ərimənin və buxarlanmanın miqdarından çox olan iqlim
dağların ən yüksək təbii qurşağı, iqlim qar sərhədindən yuxarıda yerləşir. Qar yığını, buzlaqlar və intensiv fiziki aşınma səciyyəvidir
nival iqlimlə səciyyələnən qütbyanı və yüksək dağlıq vilayətlərdə, sülb yağıntılarının üstünlük təşkil etdiyi ərazilərdə gedən proseslər
ekzogen relyef əmələgətirici proses, əsasən qütb, subqütb və yüksək dağlıq rayonlarda qarın təsiri altında baş verir
(fran. niveler-hamarlamaq, düzəltmək, niveau-səviyyə) yer səthində hər hansı məntəqənin, dəniz səviyyəsinə və ya seçilmiş nöqtəyə (məntəqəyə) nisbətən
sahəsi 1km²-dən böyük olmayan süni su hövzəsi, kiçik çay dərələrində, qobularda, yarğanlarda qazma və bənd tikmə yolu ilə yaradılır
(yun. noos-ağıl və sphaira-dairə, təbəqə) insanın şüurlu fəaliyyətinin əsas həlledici amil olduğu, biosferin yeni vəziyyəti, müasir inkşaf mərhələsi N
geomorfologiyada və geologiyada dik yamaclı, ensiz, uzun çökəklik. N. yerüstü və sualtı olmaqla müxtəlif mənşəli ola bilər: tektonik, erozion, deflyas
dik yamaclı dar və uzun çökəklik. Sualtı novvari çökəkliklər. N. ç. sovrulma və həllolma (ərimə) növləri vardır
adalar qövsü sisteminin bir hissəsini təşkil edən talassokratonların ətraf hissələrində qırılma boyu fəal inkişaf edən, planda azca əyri və bəzi halla
bir neçə iri, adətən uzununa mənfi strukturları birləşdirən, uzun ensiz çökəklik. Məs: Şimali Türkmənistan novu
xətt şəklində uzanan deflyasion relyef formaları, zəif bərkidilmiş qumlu-gilli çöküntülərdə əmələ gəlir
(eskimos. nuna-tək, tənha və tak-pik, zirvə) buzlaq altından çıxan (yüksələn), təcrid edilmiş, tənha qaya və ya zirvə
/ lat. obductio-örtmək/ okean litosferinin materik tavaları kənarının / “yeni qlobal tektonika” nəzəriyyəsinə müvafiq/ üstəgəlməsi
/monqol/ 1) kənardan yaxşı görünən tək təpə, yaxud yüksək sopka; 2) yüksəkliklərdə ( aşırımda, dağ zirvələrində təpəliklərdə və b
M. Devisə görə konsekvent çayın ikinci dərəcəli qolu, layların yatımının əksi istiqamətdə axan çay. река обсеквентная obsequent river
(lat. obsequens, yiyəlik halda obsequentis-geri qalan, ayaqlaşmayan) konsekvent çayların ikinci dərəcəli qolunun dərəsi, layları yatımının əksi istiqa
( Moskva vilayətinin Odinsovo şəhərindən götürülüb). Buzlaqlararası epoxa, Şərqi Avropa düzənliyində Moskva və Dnepr buzlaşma epoxalarını ayırır
/ Oka çayı adından götürülüb/ Şərqi Avropa düzənliyində Erkən Pleystosen buzlaşma epoxası. Qərbi Avropanın Elster və Mindel buzlaşmasına uyğun gəlir
/ yun. okeanos-okean, Yeri əhatə edən böyük çay/ Dünya okeanının hissəsi, materiklərlə əhatə olunması ilə əlaqədar olaraq onun səthi üzərində iqlim şə
geoloji cəhətdən materiklərlə əlaqəsi olmayan, okean yatağından qalxan adalar. Mənşəyinə görə vulkanik və mərcan adalarına ayrılır
okean dibi relyefinin ən iri elementi və tektonik strukturu. Materik yamacı, sualtı silsilələr, tirələr və yüksəkliklərlə əhatələnən geniş çökəklik
dərin okean novunun sinonimi.
litosferin Dünya okean suları ilə örtülmüş səthi. Materiklərlə, O.d. 4 iri relyef elementinə (geotektura), okean çökəkliklərinə bölünür
talassokratonların kənarı boyunca inkişaf edən dərin okean novu boyu uzanan, okean qabığının tağvari qalxması
bax.okean kənarı tirə.
okean dibində uzunluğu bir neçə min kilometr və eni 100-200 km olan nəhəng qırılmalar zonası. Zona daxilində dibin relyefi asimmetrik silsilələrin və
2500-3000 metr dərinlikdə yerləşən düzən relyef, abissal düzənliklərə doğru dik yamacla düşür. Platonun hamar səthi tektonik pillələr, vulkan və fay t
bax: Talassoplen
bax: Evstatik hərəkətlər.
bax: Sualtı silsilələr.
talassokratonun sadə, müsbət strukturu, okean dibinin tağvari qalxması. Qanadları sürüşmələrlə, tağı isə qırılmalarla mürəkkəbləşmiş olur
erin nəhəng relyef elementlərindən biri. Yer səthinin ən aşağı səviyyəsini/ dərinliyi 6-7 min metrə qədər/ təşkil edib, materik yamacı ilə orta okean
okean və dənizlərin dibində yayılmış yer qabığı. Materik yer qabığından qranit təbəqəsinin olmaması və nisbətən az qalınlığa / 5-km-dən 10 km-rə qədər
okean dibinin differensial qalxma sahəsi. Okean dibinin relyefində aktiv vulkanizmə, seysmikliyə, və aydın görünən rift sistemlərinə malik orta-okean
XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəlində hakim olan, kontraksion nəzəriyyəyə görə yer səthində su örtüyünün mövcud olduğu dövrdən etibarən okeanlar və materi
ünya okeanında baş verən fiziki, kimyəvi, geoloji və bioloji proseslər haqqında elm sahələrinin məcmu
bioloji aşınma, orqanizmlərin fəaliyyəti və onların çürümə məhsulları nəticəsində süxurların dağılması və kimyəvi dəyişilməsi prosesi
yer səthində bitki və heyvanların fəaliyyəti nəticəsində yaranır. Mərcan adaları və rifləri, torfluqlar, torf təpəlikləri, bataqlıq topaları, qarışqa
(yun. orosdağ və genos-əmələ gəlmə , yaranma) geosinklinalın inkişafının son mərhələsində onun yerində / epigeosinklinal orogen/, yaxud platformanın y
nisbətən möhkəmlənmiş qırışıq özül üzərində, eləcə də qırılma zonaları boyu təzadlı qonşu qalxma və enmələrin sərhəd zonasında intensiv dağəmələgəlmə
bax: Orogen çökəklik
uzunsürən və fasiləsiz tektonik hərəkətlərin, xüsusilə bucaq uyğunsuzluğu ilə qeyd olunan qırışıq əmələgəlmənin qısa müddətli sürətlənməsi hadisəsi