kövrək vulkan materiallarının qrunt suları vasitəsilə yuyulması və qisməndə həll olması nəticəsində əmələ gəlmiş, mənfi relyef forması
vulk. mərkəzləri sıx və düzgün yerləşməyən yüksəklik. V. y. vulkanların akkumulyativ konusları və lava axınları bir-birilə elə qovuşurlar ki, onların
vulk. püskürməyə hazırlaşdığı və ya bilavasitə püskürməsi prosesində maqmanın hərəkəti zamanı kanalın divarlarının titrəməsi nəticəsində yer səthinin
müasir vulkanizmin təzahür etdiyi vilayətlər. V. z. Alp qırışıqlıq vilayətlərinə və yer qabığının yeni tektonik pozulmalarına uyğun gəlir
bəzən fəaliyyətdə olan vulkanın vəziyyətini təyin etmək üçün işlədilən termin. фазы вулканической деятельности stage of volcanic activity
dənizin dibində vulkan fəaliyyəti nəticəsində əmələ gəlmiş adalar (məs:Havay, Vozneseniya və s.). вулканические острова volcanic islands
vulk. konuslarının zəifləmiş zonalarında iqlim amillərinin və axar suların təsiri nəticəsində əmələ gəlmiş, dairəvi, yaxud oval şəkilli vulkanik depre
yer qabığında və onun üzərində maqmanın yerdəyişməsi ilə əlaqədar hadisələrin məcmu. V. yer səthində təzahürü vulkanlardır, dərində-intruziyanın əmələ
qədim okean və dənizlərin dibində vulk. püskürmələrinin mineral məhsullarının çökməsi zamanı əmələ gəlmiş filiz yataqları
(vulkan sözündən və yun. logos-söz, elm) vulk. əmələ gəlmə səbəbini, inkişafını, quruluşunu, püskürmə məhsullarının tərkibini, fəaliyyət xarakterinin
bir-birinin üzərində yüksələn, dərə aşağı alçalan /bəzən tam birləşən/ çay terrasları. Aşağı axını stabil vəziyyətdə olan və ya zəif qalxan, yuxarı hi
І-bir xətt üzrə uzanan yüksəkliklərin ən yüksək nöqtələrinin və onları ayıran alçaq sahələrin məcmusu
ІІ-bir xətt üzrə uzanan müxtəlif mənşəli / akkumulyativ, buzlaq, denudasion, qravitasion/ ensiz və alçaq yüksəkliklər
parabolik dyunların “buynuzlarını” ot basması sayəsində əmələ gəlmiş dyun formaları. Dyunların bərkidilməmiş sərbəst orta hissəsi hərəkət zamanı bərki
antropogen mənşəli kiçik çüxur /Qazax/. ялах yalakh
1) dağın və ya təpənin ətəkləri ilə yalı arasındakı hissə. Y. geoloji quruluşdan, süxurun tərkibindən və denudasiya proseslərinin intensivliyindən ası
zəif parçalanmış dağların yamaclarında geniş ərazini əhatə edən buzlaq. Adətən dağların yalından başlayaraq aşağıya doğru hərəkət edir və qısa dil əmə
yamacların əmələ gəlməsi proseslərinin məcmuu olub, yumşaq materialların və yaxud yamacı təşkil edən ana süxurlardan ibarət qayma və qırıntı materiall
dağın ətəyi, dar keçid zolağı olub, planda dağlıq qurşağı və onun sərt yamaclarını sərhədləndirən düz və maili səth
üfqi səthlə yamac səthi arasında bucaq /diklik/. Y.d. adətən dərəcə ilə ifadə olunur və onun təyin olunması üçün topoqrafik xəritələrdə horizontalları
bax: Yamacların çəkilməsi.
denudasiya bazisinin sabit vəziyyətində denudasiya proseslərinin təsiri altında yamacların alçalması və yastılanması /hamarlanması/
köndələn kəsilişdə yamacın forması (düşmə xətti üzrə). Bu əsas etibarilə dərinlik eroziyası və denudasiyanın münasibətindən, süxurların yatımından və
yamacların geri çəkilməsi, yerdəyişməsi. Bu proses yamacları təşkil edən süxurların əsasən fiziki aşınma nəticəsində aşınmış materialların yamacların
cəhətlərə görə dağların, dərələrin, yarğanların, qobuların və digər relyef formalarının yamaclarının istiqaməti
N. Sokolova görə çat və pozulmalar boyunca yamaclarda süxurların bloklar boyunca batmasıdır. Uçqunların əmələ gəlməsində böyük rol oynayır
əsas çayın /dərənin/ yan qolunun dərəsi. боковая долина tributary valley
çayın erozion fəaliyyəti nəticəsində dərənin yanlara tərəf genişlənməsi. Nəticədə meandrlar əmələ gəlir, yataq miqrasiya edir
qar xəttindən aşağıda dağ-dərə buzlağının kənarlarında iri qırıntı materiallarının toplanmasından yaranmış, moren
vulkan konusunun yamacında və yaxud ətəyində lavaların çatlar boyunca püskürməsi. Adətən yamacda parazit konuslar əmələ gəlir /mis: Sicilyada Etna vul
eyni çayın qolları arasında yerləşən ikinci dərəcəli suayrıcı. боковой водораздел lateral divide, secondary divide
bax: Parazit vulkan konusu.
(türk) “dağlıq sahil”-subasarlı dərənin çayla yuyulan yüksək kənarı. Adətən ana süxurlarda sıldırım əmələ gətirir
bax: Bedlend.
/turk.-uçurum, sərt tirə/ düz xəttli dəhliz və bunların arasında yerləşən qalıq tirələrdən ibarət deflyasion relyef
mənfi xətti relyef forması, dar, dik yamaclı, yuxarı hissədə şaxələnmiş, yanları çılpaq olur. Uzunluğu bir neçə km, eni və dərinliyi bir neçə 10 m-ə ç
hamar və qabarıq suayırıcı ilə ayrılan qobu və yarğanların üstünlük təşkil etdiyi erozion relyef tipi
/yarma/ dar, dərin dərə. щель chap
bir-birindən qırılmalarla ayrılan müxtəlif süxur laylarında selektiv eroziya nəticəsində yaranmış pillə
adətən daşqın zamanı çay meandr boğazını daha qısa yol ilə kəsərək yeni yataq əmələ gətirir. Köhnə yataq quruyaraq onun yerində planda nal şəkilli axm
yamacların aşağı hissəsi birləşən, yuxarı hissədə başqa dərəyə keçən dərə. полуоткрытая долина half open valley
materikdən və ya iri adadan dənizin içərilərinə doğru kəskin və xeyli uzanan, quru sahəsi. полуостров peninsula
dik və qabarıq yamaclı, planda dairəvi, hündürlüyü 100-150 m olan günbəzvari təpəciklər. Əksərən Afrika və C
qapalı olmayan mənfi platforma strukturu. полувпадина half-basin
köndələn kəsimdə asimmetrik tirə olub, dik yamacın qırılma pilləsini təşkil edir /Şukin, 1960/ полугорст half-horst
daxili yamacı dik, xarici yamacı nisbətən maili olan yarım həlqə formasında, vulkan çökəkliyi. полукальдера half-caldera
geosinklinalla platforma arasında keçid rejimi ilə səciyyələnən ərazi. полуплатформа semi-platform
arid iqlim şəraitində formalaşan landşaft tipi. Meşəsiz olub bitki və torpaq örtüyü kompleksi ilə fərqlənir
qapalı olmayan iri müsbət platforma strukturası. полусвод half-arch
1) meandr boynunda əmələ gələn yeni məcra; 2) çayın deltasında yeni qol; 3) qum dilinin yuyulma yeri