inhibitor

İnhibitor — (lat.inhibere "saxlamaq") fizioloji və fiziki-kimyəvi (əsasən fermentativ) proseslərin gedişini ləngidən və ya saxlayan maddələrin ümumi adıdır. Əks anlayış – katalizator. İnhibitorların təsiri aktiv mərkəzlər və ya hissəciklər iştirakı ilə gedən katalitik və zəncirvari reaksiyalar üçün xarakterikdir. Reaksiyanın ləngiməsi və ya dayanması inhibitorun katalizatorun aktiv mərkəzlərini təcrid etməsi və ya onlarla qarşılıqlı təsirə girib, az aktiv radikal əmələ gətirməsi ilə əlaqədardır. İnhibitor sistemə reagentlərdən xeyli az miqdarda (qatılıqda) verilir. Məsələn, hidroxinon benzaldehidin oksidləşməsinə qarşı inhibitordur; texnesium birləşmələri – poladların korroziyasının qarşısını alan inhibitordur: difenilketon – stirolun polimerləşməsinə qarşı inhibitordur; azotüçxlorid – xlorla hidrogenin reaksiyası üçün güclü inhibitordur, rekasiyanın dayanmasından ötrü onun mində bir faiz hissəsi kifayətdir. Metal korroziyası inhibitorları xüsusi praktiki əhəmiyyətə malikdir. Müasir təsəvvürlərə əsasən inhibitorların təsir mexanizmi elektrokimyəvi təbiətə malikdir. Metalın korroziyasına gəldikdə inhibitor elə maddələrə deyilir ki, onlar metalın səthində adsorbsiya olunaraq, onun potensialının müsbət yükünü artırsın və bununla da korroziya prosesini ləngitsin. İnhibitorlara çox vaxt korroziya mühitinin aktivliyini azaldan və ya inhibitorun məhlul, metal və ya metalın korroziya məhsulu ilə qarşılıqlı təsiri nəticəsində alınan və metalın səthində qoruyucu pərdə əmələ gətirən maddələri də aid edirlər.

Korroziya inhibitoru — maye və ya qaza əlavə edildikdə, maye ilə təmasda olan bir materialın, tipik olaraq bir metalın və ya bir ərintinin korroziya nisbətini azaldır. [1] Korroziya inhibitorunun effektivliyi mayenin tərkibinə, suyun miqdarına və axın rejiminə bağlıdır. Korroziya inhibitorları sənayedə geniş yayılmışdır və ayrıca reseptsiz satılan məhsullarda, tipik olaraq sürtkü və bəzən yağ ilə birlikdə sprey şəklindədir. Borulardan qurğuşun və ya mis yuyulmasının qarşısını almaq üçün suya əlavə edilə bilər. Korroziyaya mane olmaq üçün yayılmış bir mexanizm, aşındırıcı maddənin metala girişini əngəlləyən bir örtük yaradılmasıdır. Xrom örtük kimi qalıcı üsullar ümumiyyətlə inhibitor sayılmır, lakin korroziya inhibitorları metal və ya digər materialı əhatə edən mayelərin qatqısıdır. Aşındırıcı inhibitorun təbiəti ən çox metal əşyalar olan, qorunan materialdan və zərərsizləşdiriləcək aşındırıcı maddədən asılıdır. Aşındırıcı maddələr ümumiyyətlə oksigen, hidrogen sulfid və karbon dioksiddir. Oksigen ümumiyyətlə aminlər və hidrazinlər kimi reduktiv inhibitorlarla çıxarılır: O2 + N2 H4 → 2 H2 O + N2 Bu nümunədə hidrazin, adi bir aşındırıcı maddə olan oksigeni ümumiyyətlə zərərsiz olan suya çevirir. Oksigen korroziyasının əlaqəli inhibitorları heksamin, fenilendiamin və dimetiletanolamin və bunların törəmələridir.