İSNA-ƏŞƏRİLƏR

oniki-imamçılar; mənsublarının sayına görə ən çox yayılmış şiə məzhəbidir. Oniki-imamçıların baxışlarına görə Məhəmməd peyğəmbərin vəfatından sonra Allahın nazil etdiyi vəhylər kəsilmişdir. Ancaq bundan sonra cəmiyyətdə Tanrı qanunlarının tətbiq edilməsinin vacibliyi ortaya çıxmışdır. Bu vəzifəni də Əli ibn Əbu Talibin soyundan olan imamlar öz üzərinə götürmüşdürlər. İmamət peyğəmbərlik kimi Allahın müsəlmanlara verdiyi böyük bir üstünlükdür. İsna-əşərilikdə Allahın buyruğunu yerinə yetirən imam eyni zamanda müsəlmanlara İslamı öyrədən müəllimdir.

Onların inancına görə imamlar da peyğəmbərlər kimi məsumdurlar. İsna-əşərilikdə imam kimi qəbul edilən imamlar bunlardır: 1. Əli ibn Əbu Talib; 2. Həsən ibn Əli Zəki; 3. Hüseyn ibn Əli Şəhid; 4. Əli ibn Hüseyn Səccad; 5. Məhəmməd ibn Əli Bagir; 6. Cəfər Məhəmməd ibn Sadiq; 7. Musa Cəfər ibn Kazim; 8. Əli ibn Musa Rıza; 9. Məhəmməd ibn Əli Cavad; 10. Əli ibn Məhəmməd Hadi; 11. Həsən ibn Əli Əsgəri; 12. Məhəmməd ibn Həsən.

Bu imamlardan başqa Məhəmməd peyğəmbərin qızı Fatimə də yüksək məqamda dəyərləndirilir. Onların hər biri günahsızdırlar (məsum). Şiələr imamların hər bir sözünü, eləcə də göstərişlərini həqiqət hesab edirlər. Onların göstərişlərini yerinə yetirmək Allahın hökmlərini icra etməkdir.

Onlara qarşı üsyan isə Allaha qarşı üsyandır.

Şiəliyin başqa qollarında olduğu kimi isnaəşərilikdə də qeybdə olan imama etiqad etmək vacibdir. Bu da onikinci imam Məhəmməd ibn Həsəndir. Onlar onu Mehdi adlandırırlar. O, şiələrə qeybdən imamlıq edir. Şiələrin vəzifəsi öz zamanının imamına bağlanmaqdır.

Mehdi Allahın buyurduğu zamanda qeybdən zühur edərək şiələr üzərində imamlığını davam və ədaləti və doğru yolu bərpa edəcəkdir. Şiə mənbələrinə görə Mehdi təxminən hicrətin 255-ci ilində dünyaya gəlmişdir. Həyatı təhlükə altında olduğu üçün o, açıq olaraq xalqın qarşısına çıxmamış, göstərişlərini yalnız xüsusi nümayəndələrinin vasitəsi ilə camaata çatdırmışdır.

İmamın qeyb dövrü də ikiyə bölünür. 70 il (260 – 329) davam edən “Kiçik qeyb” dövründə imam Mehdi nümayəndələri vasitəsi ilə xalqla əlaqə saxlamışdır. 329-cu ildən sonra “Böyük qeyb” dövrü başlamış və bu günə kimi davam etməkdədir.

Digər şiələr kimi Oniki-imamçılar da Raşidi xəlifələr olmuş Əbu Bəkr, Ömər və Osmanı qəbul etmir, yalnız peyğəmbərin seçilmiş əhli-beytini müsəlmanların imamı və başçısı kimi qəbul edirlər. Onlar hesab edir ki, Əli ibn Əbu Talib peyğəmbərin bütün səhabələrinin arasında ən yüksək, ən seçilmiş bir kəs olmuşdur.

İsna-əşərilikdə hamı üçün vacib olan inancın əsasları vardır. Onlar “Üsulid-Din” (Dinin əsasları) adlanır. Üsuliddin beşdir: 1. Allahın birliyinə inanc (Tövhid); 2. Allahın ədalətli olmasına inanc (Ədl); 3. Bütün peygəmbərlərə inanc (Nübuvvət); 4. Qiyamət gününə inanc (Məad). 5. İmamlara inanc (İmamət).

Dinin praktik icrası baxımından da isnaəşəriliyin “Füruid-Din” (Dinin şərtləri) adlanan vacib müddəaları vardır: 1. Gundə beş dəfə qılınan namaz; 2. Ramazan ayında tutulan oruc; 3. Zəkatın verilməsi; 4. Xümsun verilməsi; 5. Həyatda heç olmasa bir kərə edilən həcc səfəri; 6. Allah yolunda edilən cihad; 7. İnsanları yaxşı işlərə çağırmaq (Əmri bil-Məruf); 8. İnsanları pis əməllərdən çəkindirmək (Nəhy ənil-Münkər); 9. Allahın səhabələri ilə dostluq etmək (Təvəlla); 10. Allahın düşmənləri ilə düşmən olmaq (Təbərra).

Fiqhdə isna-əşərilər Cəfəri məzhəbinin davamçılarıdırlar. Onlar müsəlman dünyasının bütün bölgələrində yaşayırlar.

Ancaq isna-əşərilər sayca Livanda, İranda, İraqda və Azərbaycanda daha çoxdurlar.

İSNA-ƏŞƏRİLƏR

Obastana Qoşul.