По-русски
Dil
Növ
Lüğətlər
Lüğətlər → İslam. Tarix, fəlsəfə və hüquq

MÖVLƏVİLƏR

sufi təriqətlərindən birinin ardıcıllarıdırlar. Bu təriqətin adı Mövlanə Cəlaləddin Rumi (604/1207 – 672/1273) ilə bağlıdır. O, Bəlxdə doğulmuşdur. 610/1213-cü ildə onun ilk müəllimi olmuş atası Bəhaəddin Vələd, ailəsi ilə birlikdə Bəlxdən Hicaza, daha sonra isə Səlcuqluların hakimiyyəti altında olmuş Konyaya köçmüşdürlər. 642/1244–cü ildə təhsilini başa vuraraq məktəbdə müəllimlik etməyə başlamışdır. Elə o vaxtlardan mənəvi yolçuluğuna başlamış, onu inkişaf etdirmişdir. Öncə o kübraviliyə üstünlük verirdi. Ancaq 642/1244-cü ildə gəzən dərviş Şəms Təbrizi ilə görüşdükdən sonra o, sufiliyin “eşq” yolunun yolçusu olmuşdur. Bu səbəbdən də onun adlarından biri də Mövlanə olmuşdur. Daha sonra Mövlanə öz mənəvi təriqətini yaratmışdır. Onun vəfatından sonra isə irsini davam etdirən davamçıları onun adını daşıyan sufi təriqətində birləşmişdirlər. Mövləvilərin xüsusi təriqətləri vardır. Onun əsasında Mövlanənın “Məsnəvi” adlı poetik kitabı durur. “Məsnəvidə” həm Mövlanənin lirikası poetik bir tərzdə verilmiş, həm də onun əsasında mövləvilərin təriqəti inkişaf etdirilmişdir. Bu kitabdan başqa Mövlanənın başqa əsərləri də vardır. Mövləvilik Osmanlı imperiyasının yüksək dairələri tərəfindən dəstəklənərək elitar bir təlimə çevrilmişdir. Buna görə də mövləvilik Anadoluda, Suriyada, Misirdə, Balkanlarda, Krımda geniş yayılmışdır. Mövləvilər həm də türk mədəniyyətinin daşıyıcısı hesab edilirdilər. Mövləvi təriqətinin şeyxləri Mövlanəyə yüksələn mənəvi varislik yolu ilə təyin olunurlar. Təriqətin mərkəzi Türkiyənin Konya şəhərində yerləşir. Mövləvilərin təkkələri başqa sufi təriqətlərinin təkkələrindən daha böyük olmuşdur. Bu da mövləvilərin mənəvi ayinlərinin özəlliyi ilə bağlıdır. Çünki, Mövləvilərin zikrləri özlərinə məxsus formada yerinə yetirilir. Bunun üçün onlar “səma” adlanan ayin təşkil edirlər. Mövləvilərin mənəvi həyatında 1001 gün sürən təkliyə (çilə çəkmə) çəkilmək təcrübəsinə böyük önəm verilir. İnzivaya çəkilən dərvişə “çiləkeş” deyirlər. Çiləni bitirmiş dərvişə “dədə” adı verilir. Başqa təriqətlərdən fərqli olaraq mövləvilikdə parçalanma olmamışdır. Günümüzdə mövləvilik təriqəti yalnız Türkiyədə fəaliyyət göstərir.
а a b c ç d e ə f g ğ h x i k q l m n o ö p r s ş t u ü v y z
ma me mə mi mö mu mü
MÖMİNLƏR
MÖVLUD
OBASTAN VİKİ
Mövləvilər
Mövləvilik (osmanlıca: مولويه, türkcə, farsca, ərəbcə mövləvi deyilir) — Avropada "rəqs edən dərvişlər" cəmiyyəti adlandırılan sufi cəmiyyətidir. Onun adı mövlana, yəni bizim ağamız sözündən götürülmüşdür. Təriqət Mövlanə Cəlaləddin Ruminin (1207–1273) adı ilə bağlıdır. Rumi Bəlxdə dünyaya gəlmişdir. 1213-cü ildə atası və ilk müəllimi Bəhaəddin Vələd ailəsi ilə birlikdə Hicaza, daha sonra Səlcuqluların hakimiyyəti altında olan Konyaya köçmüşdür. 1244-cü ildə onun ölümündən sonra təhsilini atasının davamçısı Bürhanəddin Tirmizidən almış, mədrəsədə dərs deməyə başlamışdır. Həmin dövrdə Cəlaləddin kübravilər təriqətinin "ayıqlıq" adlandırdığı mənəvi yola üstünlük vermiş, lakin 1244-cü ildə dərviş Şəms Təbrizi ilə görüşdükdən sonra sufiliyin "eşq" yolunun tərəfdarı olmuş və ilhamını fars poeziyasının bədii obrazlarından almışdır. Mövlanə öz təriqətini sonralar formalaşdırmışdır. Vəfatından sonra isə bu təriqət onun adını daşımış və ardıcılları tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. Mövləvilər təriqətinin xüsusi mənəvi yolu vardır.