Azərbaycanda notariat institutunun yaranması
Azərbaycanda notariat institutunun yaranması - Azərbaycanda notiarat sisteminin keçdiyi tarixi dövrü özündə birləşdirən mərhələ.
XIX əsrin əvvəllərində Çar Rusiyası Azərbaycanı zəbt etdikdən sonra 1814-cü ildə Qafqaz üzrə Baş Müdirin göstərişi əsasında müvəqqəti dairə məhkəmələri təsis edilib. Onlar məhkəmə, inzibati və polis işləri ilə yanaşı, notariat funksiyalarını həyata keçiriblər. 1864-cü ildə aparılan məhkəmə islahatı Rusiyada və onun əyalətlərində notariat sisteminin yenidən qurulmasına səbəb olur. 1866-cı ildə isə notariat sahəsi haqqında Əsasnamə qəbul edilib və bu Əsasnamədə notarius vəzifəsinin təsis edilməsi nəzərdə tutulub. Təxminən bir ildən sonra, yəni 1867-ci il dekabrın 9-da Qafqaz vilayətində 20 noyabr 1864-cü il tarixli məhkəmə əsasnamələrinin tətbiq edilməsi barədə qanun qəbul olundu.
Həmin qanuna əsasən Bakı dairə məhkəməsinin böyük notariusunun kontoru və onun tabeçiliyində olan Bakı quberniyasının özəl notariuslarının kontorları açıldı. Bir qədər sonra isə Qafqaz Canişininin 12 fevral 1868-ci il tarixli yazılı göstərişinə əsasən Yelizavetpol dairə məhkəməsinin böyük notariusunun kontoru və onun tabeçiliyində olan Yelizavetpol quberniyasının özəl notariuslarının kontorları yaradıldı. Belə bir addımın atılması Yelizavetpol quberniyasının yaradılması ilə əlaqədar idi. Daha sonralar isə Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində notariat kontorları açılıb.
Notarius
Notarius (ing. Notary) - Notariat kontorlarında fəaliyyət göstərən hüquqi təhsili olan şəxs. Notarius əsasən dövlət ilə vətəndaşlar arasında olan hüquqi münasibətlərin tənzimlənməsində və sənədlərin möhür ilə təsdiq edilməsi ilə məşğul olur. Notarius fəaliyyəti göstərən şəxslərin hüquqşunaslıq savadının olması əsas şərtlərdən biridir.
Notariatın yaranması və inkişafının əsasları hələ Qədim Romada qoyulmuşdur. Həmin dövrdə Romada mirzələr adlandırılan xüsusi vəzifəli şəxslər institutu olub. Onlara ictimai-hüquqi səciyyəli yazılı sərəncamların rəsmiləşdirilməsi, məhkəmə jurnallarının, müxtəlif bildirişlərin və xahişlərin aparılması səlahiyyətləri verilibmiş. Mirzələr o vaxt dövlət qulluğunda və özəl şəxslərin təminatında olmaqla iki dərəcəyə bölünürdülər. Romada mülki dövriyyənin sonrakı inkişafı müasir notariatın təməli hesab edilən tabelionların yaranmasına gətirib çıxarıb. Tabelionlar azad adamlar idi və ödənişli əsaslarla istənilən şəxs üçün hüquqi aktların və məhkəmə sənədlərinin tərtib edilməsi ilə məşğuluydular.
Louis Notarius Kitabxanası
Louis Notarius Kitabxanası — 1909-cu ildə əsası qoyulmuş Monako Milli Kitabxanası. 1925-ci ildən Monakoda qanuni depozit kitabxanası olmuşdur. Burada 400.000-dən çox kitab saxlanılır. Moneqask yazıçısı Lui Notariusun şərəfinə adlandırılmışdır.
Louis Notarius Kitabxanasının kolleksiyalarında aşağıdakı sahələrdə əsərləri təmsil edən təxminən 400.000 əşya var: Fransız bədii ədəbiyyatı, humanitar elmlər, təsviri incəsənət və musiqi. Kitabxananın kolleksiyaları birbaşa çıxışı olan üç otağa bölünür və əməkdaşların xahişi ilə arxivlər əldə edilə bilər.
Antik kolleksiyaya nadir və antik kitablar, orijinal avtoqraflı nəşrlər, geniş yazışmalar, 1000 köhnə jurnal və 900 bədii kitab daxildir. Burada həmçinin 300 avanqard jurnal, ilk növbədə futurist, dadaist və sürrealist kolleksiyası var.
1933-cü ildə yazıçı Pol Ginisti kitabxanaya Şahzadə II Lüdovikin şəxsi kolleksiyasından müəllifin imzası ilə orijinal nəşrlərdən ibarət 7000 əşyanı vəsiyyət edib. 1997-ci ildə Marina Skryabina əmisi olan yazıçı və musiqişünas Boris de Şlözerin arxivini və yazışmalarını bağışladı.