истор.
I
сущ. губерния (основная административно-территориальная единица в России до 1917 г. и после 1991 года, а также в Республике Грузия в наст. вр.). Keçmiş Bakı quberniyası бывшая Бакинская губерния
II
прил. губернский. Quberniya komissarı истор. губернский комиссар
Quberniya
Quberniya (qubernator sözündən, lat. gubernator ← q.yun. κυβερνήτης "sükançı") — Rusiyada ən yüksək inzibati-ərazi bölgüsü (Rusiya çarlığı, Rusiya imperiyası, Rusiya Respublikası, RSFSR), eyni zamanda UXR, Ukrayna dövləti və Ukrayna SSR-də. Vilayət başçısı qubernatordur.
1708-ci ilə qədər Rusiya dövlətinin ərazisi müxtəlif ölçülü və statuslu bölgələrə (keçmiş knyazlıq torpaqları, mülklər, sərəncamlar və s.) və sıralara ayrılırdı.
İlk 8 vilayət Regional İslahatlar zamanı, I Pyotrun 18 (29) 1708-ci il tarixli fərmanı ilə yaradıldı:
İnqermanlad (1710-cu ildə Sankt-Peterburqa çevrilmişdir) — I Aleksandr Menşikov rəhbərlik etdi;
Moskva — Tixon Nikitiç Streşnev;
Arxanqeloqorod — Pyotr Qolitsın;
Smolensk — Pyotr Saltıkov;
Kiyev — Dmitri Qolitsın;
Kazan — Pyotr Apraksin;
Azov — Fyodr Apraksin;
Sibir — Matvey Qaqarin.
Quberniya inzibati-ərazi vahidi 1708-ci ildə yaranıb, 1917-ci ilədək fəaliyyət göstərib.
Тархов С. А. Историческая эволюция административно-территориального и политического деления России (Полностью статья опубликована в книге: Регионализация и развитие России: географические процессы и проблемы / Под редакцией А. И. Трейвиша и С. С. Артоболевского. Москва, Эдиториал УРСС, 2001, с.
Tiflis (quberniya)
Tiflis quberniyası (gürc. ტფილისის გუბერნია, rus. Тифлисская губерния) — Çar Rusiyası dövründə Cənubi Qafqazda inzibati ərazi vahidi. Müasir Gürcüstan dövlətinin şərq hissəsində mövcud olmuşdu.
Tiflis quberniyası Cənubi Qafqazın mərkəzində yerləşib. Şimalda və şimal-şərqdə Terek və Dağıstan vilayətləri ilə, qərbdə Kutaisi quberniyası, cənubda Qars vilayəti və İrəvan quberniyası ilə, şərqdə və cənub-şərqdə isə Yelizavetpol quberniyası ilə həmsərhəd olmuşdur. Ərazisi 39.197 verst² (44.607 km²), əhalisi isə 1051032 nəfər idi . Quberniyanın iqlim şəraiti onun relyefinin müxtəlifliyinə və ayrı-ayrı hissələrinin dəniz səviyyəsindən müxtəlif yüksəklikdə olmasına görə olduqca müxtəlifdir. Hündür dağların və dağ silsilələrinin zirvəsi əbədi donmaya məruz qalmışdır və iqlimi qütb iqliminə yaxındır, eyni zamanda quberniyanın Kür çayı boyunca cənub-şərq hissəsində yerləşən alçaq əraziləri qışın yumşaq və yay aylarının çox isti olması ilə fərqlənirlər.
1 yanvar 1885-ci il tarixinə Tiflis quberniyasında hər iki cinsdən 154,532 nəfəri şəhərlərdə, 580,403 nəfəri isə kəndlərdə olmaqla toplam 734,935 nəfər əhali yaşamışdır.
Quberniya (Rusiya)
Quberniya (qubernator sözündən, lat. gubernator ← q.yun. κυβερνήτης "sükançı") — Rusiyada ən yüksək inzibati-ərazi bölgüsü (Rusiya çarlığı, Rusiya imperiyası, Rusiya Respublikası, RSFSR), eyni zamanda UXR, Ukrayna dövləti və Ukrayna SSR-də. Vilayət başçısı qubernatordur.
== I Pyotr zamanı ilk bölgü ==
1708-ci ilə qədər Rusiya dövlətinin ərazisi müxtəlif ölçülü və statuslu bölgələrə (keçmiş knyazlıq torpaqları, mülklər, sərəncamlar və s.) və sıralara ayrılırdı.
İlk 8 vilayət Regional İslahatlar zamanı, I Pyotrun 18 (29) 1708-ci il tarixli fərmanı ilə yaradıldı:
İnqermanlad (1710-cu ildə Sankt-Peterburqa çevrilmişdir) — I Aleksandr Menşikov rəhbərlik etdi;
Moskva — Tixon Nikitiç Streşnev;
Arxanqeloqorod — Pyotr Qolitsın;
Smolensk — Pyotr Saltıkov;
Kiyev — Dmitri Qolitsın;
Kazan — Pyotr Apraksin;
Azov — Fyodr Apraksin;
Sibir — Matvey Qaqarin.
== Tarixi ==
Quberniya inzibati-ərazi vahidi 1708-ci ildə yaranıb, 1917-ci ilədək fəaliyyət göstərib.
== İstinadlar ==
== Həmçinin bax ==
== Xarici keçidlər ==
Тархов С. А. Историческая эволюция административно-территориального и политического деления России (Полностью статья опубликована в книге: Регионализация и развитие России: географические процессы и проблемы / Под редакцией А. И. Трейвиша и С. С. Артоболевского. Москва, Эдиториал УРСС, 2001, с.
İrəvan Quberniya Ruhani Məclisi
İrəvan Quberniya Ruhani Məclisi — Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin nəzdində İrəvan quberniyasında idarə.
İrəvan Quberniya Ruhani Məclisi 1829-cu ildə yaranmışdı. İrəvan şəhərində Göy məsciddə yerləşirdi. Məclis bir rəis və bir neçə üzvüdən ibarət idi.
İrəvan Quberniya Ruhani Məclisi quberniyanın Aleksandropol, Naxçıvan, Novobayazet, Sürməli, Şərur-Dərələyəz, İrəvan,Eçmiədzin və Ordubad qəzalarının müsəlmanlarına xidmət edirdi. Qəza qazılarını, Şəhər və kənd prixod axundlarını təyin edir, imtahan götürürdü.
İrəvan Quberniya Ruhani Məclisi quberniya ərazisində olan vəqf torpaqlarını idarə edir, icarəyə verirdi.
İrəvan Quberniya Ruhani Məclisi quberniya ərazisində olan məscid, türbə, zaviyyə və digər dini tikiləri inşa və təmir edirdi. Şəhərdə məclisin nəzdindəki məscidlər: Göy məscid, Novruzəlibəy məscidi, Günnüklü məscid, Hüseynəli məscidi, Qala məscidi, Hacıbəyim məscidi, Şəhər məscidi, Zalxan məscidi.
İrəvan Quberniya Ruhani Məclisi quberniyada yaşayan müsəlmanların doğum və vəfat qeydlərini aparırdı.
Alagöz (İrəvan quberniyası)
Alagöz — İrəvan quberniyasının Şərur-Dərələyəz qəzasında, indi Keşişkənd (Yeğeqnadzor) rayonunda kənd.
== Tarixi ==
Rayon mərkəzində 15 km şimal-şərqdə, Alagöz çayının yanında, Alagöz çayının sağ qolu olan Yoğun su çayının sahilində yerləşir. Kəndin adı 1728-ci il tarixdə tərtib edilmiş «İrəvan əyalətinin icmal dəftəri»ndə Ələyəz, Qafqazın 5 verstlik xəritəsində Alagöz, «Сборник сведений о Кавказе» toplusunda Alagöz və Alayaz formasında qeyd edilmişdir. Erməni mənbələrində Alayaz , Alagəz, Alagöz kimi qeyd edilir.
Araşdırmalara görə, kəndin ilkin və əsl adı «Alagöz«dür. Burada XI-XIII əsrlərə aid azərbaycanlılarla bağlı tarixi abidələr mövcuddur.
Toponim alagöz türk etnonimi əsasında əmələ gəlmişdir. Alagöz türk tayfası haqqında ilk məlumata Vamberinin 1863 - cü ildə türk tayfaları ilə bağlı məlumatında rast gəlinir.
== Əhalisi ==
Kənddə 1831-ci illərdə 32 nəfər, 1873 - cü ildə 223 nəfər, 1886-cı ildə 356 nəfər, 1897-ci ildə 412 nəfər, 1904 - cü ildə 524 nəfər, 1914 - cü ildə 576 nəfər, 1916-cı ildə 322 nəfər, 1919 - cu ildə 97 nəfər yalnız azərbaycanlılar yaşamışdır. 1918-1919-cu illərdə kənd erməni təcavüzünə məruz qalaraq deportasiya olunmuş və kəndə ermənilər yerləşdirilmişdir.
Dərbənd quberniyası
Dərbənd quberniyası (rus. Дербентская губерния) — Cənubi Qafqazda, Rusiya imperiyası tərkibində, 1846–1860–cı illərdə mövcud olmuş inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Dərbənd şəhəri idi.
== Əhali ==
1851–ci ildə Rusiyada əhali sayının araşdırılması üçün həyata keçirilmiş IX təftişə əsasən, inzibati cəhətdən Dərbənd və Quba qəzalarını, Dargi və Samur dairələri, Qazıqumux və Kürə xanlıqlarını, həmçinin Sürgə camaatlığını əhatə edən Dərbənd quberniyasının əhalisi 229.659 nəfəri kişilər, 223.625 nəfəri qadınlar olmaqla toplam 453.284 nəfər idi. 1853–cü ilə olan məlumata görə isə quberniyada 233.953 nəfəri kişilər, 227.765 nəfəri qadınlar olmaqla toplam 461.718 nəfər əhali yaşayırdı.
== Mənbə ==
О народонаселенiи Россiи по губернiямъ и уѣздамъ: XII. Дербентская губернiя, стр. 42 – 49. // Девятая ревизiя. Изслѣдованiе о числѣ жителей въ Россiи въ 1851 году Петра Кеппена. Санктпетербургь: Вь Типографiи Императорской Академiи наукь, 1857, 297 стр.
Gürcüstan-İmeretiya quberniyası
Gürcüstan – İmeretiya quberniyası — Rusiya imperiyasının tərkibində mövcud olmuş inzibati-ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Tiflis şəhəri idi. 10 aprel 1840-cı ildə təşkil edilmiş, 14 dekbar 1846-cı ildə ləğv edilmişdir.
== İnzibati-ərazi bölgüsü ==
1843-cü ilə olan məlumata əsasən quberniya inzibati cəhətdən 10 qəzaya (Tiflis, Telavi, Qori, Kutaisi, Quri, Axalsıx, Aleksandropol, Yelizavetpol, İrəvan və Naxçıvan) və 4 dairəyə (Balakən, Tuş-Pşav-Xevsur, Dağ və Osetin) bölünürdü.
Gürcüstan quberniyası
Gürcüstan quberniyası (gür: g. საქართველოს გუბერნია, l. sakartvelos qubernia) — Rusiya imperiyasının inzibati-ərazi vahidi.
== Tarixi ==
== Sərhədləri ==
== İnzibati quruluşu ==
== Əhalisi ==
1804-cü ilin kameral təsvirinə əsasən Gürcüstan quberniyasında hər iki cinsdən toplam 169.344 nəfər (93.824 nəfəri kişilər, 75.520 nəfəri qadınlar) əhali yaşayırdı.
=== Ermənilərin köçürülməsi ===
1804-cü ildə İrəvan xanlığından qaçqın düşən 2.000 nəfər etnik erməni Tiflis şəhərində məskunlaşdı.
1807-1808-ci illərdə 338 etnik erməni ailəsi (1.906 nəfər) köçərək Tiflis ətrafında və Avlabarda məskunlaşdı.
1809-1811-ci illərdə Qarabağ ərazisindən qaçqın düşmüş və Məlik Bağırbəy Bəylərov tərəfindən idarə edilən 428 etnik erməni ailəsi (kişi cinsindən 2.140 nəfər) Borçalıda yerləşdirildi.
=== Milli tərkibi ===
1832-ci ildə həyata keçirilimiş kameral sayımı yekunlarına əsasən Gürcüstan quberniyası əhalisi:
== Mənbə ==
Кавказский календарь на 1851 год, изданный от Канцелярии Наместника Кавказского. Типография Главного Управления Наместника Кавказского. Тифлис, 1850 год.
Gəncə quberniyası
Gəncə quberniyası (rus. Елисаветпольская губернiя) (1918-ədək Yelizavetpol quberniyası) — Rusiya imperiyasının quberniyalarından biri.
== Tarixi ==
Qafqaz və Zaqafqaziya diyarının idarəsinin dəyişdirilməsi haqqında 1867-ci il 9 dekabr tarixli çar fərmanı əsasında Yelizavetpol quberniyası yaradılmışdı. Bakı quberniyasından Şuşa və Nuxa qəzaları, Tiflis quberniyasından Yelizavetpol qəzası, İrəvan quberniyasından ləğv edilmiş Ordubad qəzasının bir hissəsi onun tərkibinə daxil edildi, yeni Qazax və Zəngəzur qəzaları yaradıldı. 1873-cü ildə Yelizavetpol quberniyası tərkibində Ərəş, Cəbrayıl və Cavanşir qəzaları təşkil olundu. Sonralar Cəbrayıl qəzasına Azərbaycana qarşı işğalçılıq müharibəsində iştirak etmiş rus zabiti P. M. Karyaginin adı verildi. Qafqaz təqviminin (1917) məlumatına görə Yelizavetpol quberniyasında 4 şəhər (Gorus, Yelizavetpol, Nuxa, Şuşa) və 8 qəza (Ərəş, Cavanşir, Yelizavetpol, Zəngəzur, Qazax, Karyagin, Nuxa, Şuşa) var idi. Yelizavetpol quberniyasının ərazisi 38922,43 kv. verst idi. Quberniyada 1275,131 nəfər əhali yaşayırdı, onların 1213,626 nəfəri yerli sakinlər, 61505 nəfər müvəqqəti yaşayanlar idi.
Həştərxan quberniyası
Həştərxan quberniyası (rus. Астраханская губерния) — Rusiya imperiyasının quberniyalarından biri.
== Tarixi ==
Həştərxan quberniyası 22 noyabr 1717-ci ildə çar I Pyotrun əmri ilə yaranıb.Quberniyanın mərkəzi Həştərxan şəhəri idi.
== İnzibati bölgüsü ==
== Quberniyanın başçıları ==
=== General-qubernatorlar ===
=== Canişinliyin rəhbərləri ===
=== Qubernatorlar ===
== Coğrafiyası ==
== İqlimi ==
== Əhali ==
== İstinadlar ==
== Həmçinin bax ==
== Xarici keçidlər ==
Астраханская губерния в XVIII веке. Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine
Astrakhan.ru Региональный интернет-портал.
Kazan quberniyası
Kazan quberniyası (rus. Каза́нская губе́рния; tatar. Казан губернасы; çuvaş Хусан кěперниě) — Rusiya imperiyası və RSFSR-ın inzibati ərazi vahidi.
Kostroma quberniyası
Kostroma quberniyası (rus. Костромская губерния) — Rusiya İmperiyasının quberniyalarından biri. Quberniya indiki Kostroma vilayətini əhatə edirdi. Mərkəzi Kostroma şəhəri idi. Quberniya 1796-cı ildə Kostroma canişinliyinin əvəzinə qurulmuş və 1929-cu ildə Kostroma dairəsi ilə əvəz olunmuşdu.
== İnzibati bölmələri ==
Kostroma quberniyası 1897-ci ildə Çuhloma, Qaliç, Buy, Kineşma, Koloqriv, Kostroma, Makaryev, Nerehta, Soliqaliç, Vetluqa, Varnavin, Vetluqa, Yuryeveç daxil olmaqla 12 şəhəri özündə birləşdirirdi.
Kutaisi quberniyası
Kutaisi quberniyası (gürc. ქუთაისის გუბერნია, rus. Кутаисская губерния) — Çar Rusiyası dövründə Cənubi Qafqazda mövcud olmuş inzibati ərazi vahidi. Kutaisi quberniyası müasir Gürcüstanın qərb hissəsini əhatə edirdi. Quberniya mərkəzi Kutaisi şəhəri idi.
== Tarixi ==
1846-ci il 14 dekabr tarixində Rusiya çarı I Nikolayın fərmanı ilə Gürcüstan-İmeretiya quberniyası ləğv edilmiş və onun əsasında Tiflis və Kutais quberniyaları yaradılmışdır.
1883-cü ildə Suxumi, Artvin və Batumi bölgələri quberniyaya birləşdirildi. XX əsrin əvvəllərində Suxumi bölgəsi Kutaisi quberniyası ərazisindən çıxarılaraq Suxumi quberniyası təsis edildi.
1917-ci ildə Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikası təsis edildikdən sonra ləğv edilmişdir. 1918-ci ildə Kutaisi quberniyası ərazisi Gürcüstan Demokratik Respublikası ərazisinə daxil edilmişdir.
Riqa quberniyası
Riqa quberniyası (rus. Ри́жская губе́рния) — I Pyotrun fərmanı ilə Smolensk quberniyasının hissəsi və Rus ordusu tərəfindən alınmış Liflandiya hersoqluğunun (İsveç Livoniyası) torpaqlarından yaradılmış Rusiya imperiyasıının inzibati ərazi vahidi. Müasir Latviya və Estoniya ərazilərində yerləşirdi.
Tambov quberniyası
Tambov quberniyası—(rus. Тамбовская губерния) – Rusiya imperiyasının quberniyalarından biri.
Tambov quberniyası 15 dekabr 1779-cu ildə çariça II Yekaterinanın əmri ilə yaranıb.Quberniyanın mərkəzi Tambov şəhəri idi.
Tbilisi quberniyası
Tiflis quberniyası (gürc. ტფილისის გუბერნია, rus. Тифлисская губерния) — Çar Rusiyası dövründə Cənubi Qafqazda inzibati ərazi vahidi. Müasir Gürcüstan dövlətinin şərq hissəsində mövcud olmuşdu.
Tiflis quberniyası Cənubi Qafqazın mərkəzində yerləşib. Şimalda və şimal-şərqdə Terek və Dağıstan vilayətləri ilə, qərbdə Kutaisi quberniyası, cənubda Qars vilayəti və İrəvan quberniyası ilə, şərqdə və cənub-şərqdə isə Yelizavetpol quberniyası ilə həmsərhəd olmuşdur. Ərazisi 39.197 verst² (44.607 km²), əhalisi isə 1051032 nəfər idi . Quberniyanın iqlim şəraiti onun relyefinin müxtəlifliyinə və ayrı-ayrı hissələrinin dəniz səviyyəsindən müxtəlif yüksəklikdə olmasına görə olduqca müxtəlifdir. Hündür dağların və dağ silsilələrinin zirvəsi əbədi donmaya məruz qalmışdır və iqlimi qütb iqliminə yaxındır, eyni zamanda quberniyanın Kür çayı boyunca cənub-şərq hissəsində yerləşən alçaq əraziləri qışın yumşaq və yay aylarının çox isti olması ilə fərqlənirlər.
1 yanvar 1885-ci il tarixinə Tiflis quberniyasında hər iki cinsdən 154,532 nəfəri şəhərlərdə, 580,403 nəfəri isə kəndlərdə olmaqla toplam 734,935 nəfər əhali yaşamışdır.
Tiflis quberniyası
Tiflis quberniyası (gürc. ტფილისის გუბერნია, rus. Тифлисская губерния) — Çar Rusiyası dövründə Cənubi Qafqazda inzibati ərazi vahidi. Müasir Gürcüstan dövlətinin şərq hissəsində mövcud olmuşdu.
Tiflis quberniyası Cənubi Qafqazın mərkəzində yerləşib. Şimalda və şimal-şərqdə Terek və Dağıstan vilayətləri ilə, qərbdə Kutaisi quberniyası, cənubda Qars vilayəti və İrəvan quberniyası ilə, şərqdə və cənub-şərqdə isə Yelizavetpol quberniyası ilə həmsərhəd olmuşdur. Ərazisi 39.197 verst² (44.607 km²), əhalisi isə 1051032 nəfər idi . Quberniyanın iqlim şəraiti onun relyefinin müxtəlifliyinə və ayrı-ayrı hissələrinin dəniz səviyyəsindən müxtəlif yüksəklikdə olmasına görə olduqca müxtəlifdir. Hündür dağların və dağ silsilələrinin zirvəsi əbədi donmaya məruz qalmışdır və iqlimi qütb iqliminə yaxındır, eyni zamanda quberniyanın Kür çayı boyunca cənub-şərq hissəsində yerləşən alçaq əraziləri qışın yumşaq və yay aylarının çox isti olması ilə fərqlənirlər.
1 yanvar 1885-ci il tarixinə Tiflis quberniyasında hər iki cinsdən 154,532 nəfəri şəhərlərdə, 580,403 nəfəri isə kəndlərdə olmaqla toplam 734,935 nəfər əhali yaşamışdır.
Ufa quberniyası
Ufa quberniyası (rus. Уфи́мская губе́рния; başq. Өфө губернаһы) — Rusiya imperiyasının inzibati ərazi vahidi. Orenburq Quberniyasının Ufa və Orenburq quberniyalara bölməsindən yaradılıb.
Yelizavetpol Quberniyası
Gəncə quberniyası (rus. Елисаветпольская губернiя) (1918-ədək Yelizavetpol quberniyası) — Rusiya imperiyasının quberniyalarından biri.
Qafqaz və Zaqafqaziya diyarının idarəsinin dəyişdirilməsi haqqında 1867-ci il 9 dekabr tarixli çar fərmanı əsasında Yelizavetpol quberniyası yaradılmışdı. Bakı quberniyasından Şuşa və Nuxa qəzaları, Tiflis quberniyasından Yelizavetpol qəzası, İrəvan quberniyasından ləğv edilmiş Ordubad qəzasının bir hissəsi onun tərkibinə daxil edildi, yeni Qazax və Zəngəzur qəzaları yaradıldı. 1873-cü ildə Yelizavetpol quberniyası tərkibində Ərəş, Cəbrayıl və Cavanşir qəzaları təşkil olundu. Sonralar Cəbrayıl qəzasına Azərbaycana qarşı işğalçılıq müharibəsində iştirak etmiş rus zabiti P. M. Karyaginin adı verildi. Qafqaz təqviminin (1917) məlumatına görə Yelizavetpol quberniyasında 4 şəhər (Gorus, Yelizavetpol, Nuxa, Şuşa) və 8 qəza (Ərəş, Cavanşir, Yelizavetpol, Zəngəzur, Qazax, Karyagin, Nuxa, Şuşa) var idi. Yelizavetpol quberniyasının ərazisi 38922,43 kv. verst idi. Quberniyada 1275,131 nəfər əhali yaşayırdı, onların 1213,626 nəfəri yerli sakinlər, 61505 nəfər müvəqqəti yaşayanlar idi.
Zaqatala quberniyası
Zaqatala quberniyası — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin mövcud olmuş inzibati–ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Zaqatala şəhəri idi.
Fevral inqilabından sonra Zaqatala dairəsində də Müvəqqəti Hökumətin orqanları yaradılmağa başlamışdı. 1917-ci il oktyabrın 20-də Zaqatala dairəsi Kazak qoşunlarının, Qafqaz dağlıları və düzəngahlarının azad xalqlarının Cənub-Şərq ittifaqına daxil edilmişdi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulduqdan sonra Zaqatala dairəsini özünün mübahisəsiz ərazisi elan etmişdi. Zaqatala Milli Komitəsi 28 iyun 1918-ci il tarixində Zaqatala dairəsi əhalisinin Zaqatala dairəsinin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə birləşməyi haqaında olan arzusunu teleqramla Azərbaycan hökumətinə bildirmişdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti 30 iyun 1918-ci ildə qəbul etmiş və Zaqatala dairəsi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə birləşmişdir.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökuməti bu qərarla Gürcüstanın ərazi iddialarına qarşı qanuni yol ilə cavab vermiş, onun həyata keçirilməsinə nail ola bilmişdi. Hökumət 1918-ci il iyulun 30-da Zaqatala dairəsində vəziyyətin öyrənilməsi üçün Maliyyə, Ədliyyə və Daxili İşlər nazirlikləri nümayəndələrindən ibarət komissiya yaratmış, ona yerli əhalinin arzu və istəklərinin öyrənilməsi və b. mühüm vəzifələr tapşırmışdı.
Avqustov quberniyası
Avqustov quberniyası (pol. Gubernia augustowska) — Polşa çarlığının inzibati vahidi, 1837–1866-cı illərdə mərkəzi Lomja şəhərində, 1844-cü ildən Suvalkidə olmuşdur.
3 (15) may 1837-ci ildə eyniadlı voyevodalıqdan təşkil edilmişdir. 5 qraflığa bölünürdü: Avqustov, Kalvari, Lomja, Mariyampol və Seyn. Quberniyanın sahəsi 18,8 min km2, əhalisi 1850-ci illərin sonunda 624 min nəfərdən çox idi, dinə görə əsasən katoliklərdən (477 min nəfərdən çox) ibarət idi. Avqustov quberniyasında 44 şəhər var idi, lakin əyalət əsasən kənd təsərrüfatı bölgəsi olaraq qalmaqda davam etmişdir. Bəzi şəhərlər (Mariyampol, Vladislavov və başqaları) ədalətli ticarət mərkəzləri idi. Polşa çarlığının ən mühüm nəqliyyat arteriyalarından biri olan Avqustov kanalı vilayətin ərazisindən keçirdi.
Kiyev general-quberniyası
Kiyev general-quberniyası (rus. Киевская губерния) - Rusiya imperiyasının general-quberniyalarından biri. 1796-1919-cu illərdə Rusiya imperiyasının, 1919-1925-ci illərdə isə Ukrayna Sovet Sosialist Respublikasının inzibati-ərazi vahidi kimi mövcud olmuşdur. General-quberniyanın ərazisi Ukraynanın sağ sahilini əhatə edirdi Kiyev canişinliyinin bölünməsindən sonra təşkil edilmişdir. İnzibati mərkəzi Kiyev şəhəri olub.
XX əsrin əvvələrinə olan məlumat asasən Kiyev general-quberniyası 12 qəza, 12 şəhər, 111 mesteçko və 7344 digər tipli yaşayış məntəqəsindən ibarət idi. 1917-ci ildə baş vermiş Oktyabr inqilabıda sonra Ukrayna Sovet Sosialist Respublikasının inzibati-ərazi vahidi kimi yenidən təşkil edilmişdir. 1923-cü ildə bir necə dairəyə bölünmüş, 1925-ci ilin 6 iyun tarixində Sovet inzibati islahatları çərçivəsində ləğv edilmişdir.
Livoniya quberniyası
Livoniya Qubernatorluğu — 1721-ci ildə Böyük Şimal Müharibəsindən sonra İsveçdən Rusiyaya verilmiş Estoniya və Livoniya torpaqlarında yaradılmış inzibati rayon idi. Quberniya 1918-ci ildə Estoniya və Latviya müstəqillik elan edənə qədər mövcud idi.
== Tarixi ==
Livoniya və Estoniya ilk dəfə XIII əsrdə Alman Səlib yürüşləri zamanı xristianlaşdırılıb. Bölgə 16-cı əsrə qədər Livoniya Konfederasiyası kimi tanınan dövlətlər birliyi tərəfindən idarə olunurdu. 16-cı əsrdə Livoniya Konfederasiyası dağıldı və bölgə İsveç, Polşa və Danimarka arasında bölündü.
Böyük Şimal Müharibəsindən sonra Livoniya və Estoniya əraziləri Rusiyaya verildi. Livoniya Qubernatorluğu 1721-ci ildə yaradılmışdı. Quberniya 10 dairəyə bölündü, mərkəzi Riqa şəhəri idi.
Livoniya Qubernatorluğunun əhalisi 19-cu əsrdə durmadan artdı. 1897-ci il siyahıyaalınmasına görə quberniyanın əhalisi 1,3 milyon nəfər idi.
Xerson quberniyası
Xerson quberniyası (rus. Херсонская губерния) — 1803–1922-ci illər aralığında Rusiya imperiyası daxilində mövcud olmuş inzibati-ərazi vahidi, quberniya. Xerson quberniyasının inzibati və siyasi mərkəzi indiki Ukraynanın Xerson şəhəri olmuşdur. 71 min kvadrat kilometr ərazini əhatə edən quberniyada təxminən 2.733 min nəfərə yaxın əhali yaşamışdır.
1897-ci ildə Rusiya imperiyasında aparılmış ümumi siyahıyaalmayanın nəticələrinə görə quberniya şimal-qərbdən Podolsk quberniyası, şimaldan Kiyev general-quberniyası, şimal-şərqdən Poltava quberniyası, şərqdən Yekaterinoslav quberniyası, cənub-şərqdə Tavrida quberniyası, cənubda Qara dəniz və Bessarabiya quberniyası ilə həmsərhəd idi.
Xerson quberniyası müasir dövrdə Ukraynanın Nikolayev vilayəti, Kirovoqrad vilayəti, Odessa vilayəti kimi əraziləri tamamilə Xerson vilayəti və Dnepropetrovsk vilayətini isə qismən əhatə etməkdədir.
Quberniyanın iqtisadiyyatı əsasən kənd təsərrüfatına əsaslanırdı. Taxıl biçini zamanı imperiyanın müxtəlif bölgələrindən mövsümlük işləmək üçün on minlərlə kəndli kənd təsərrüfatı işçisi kimi buraya gəlir və burada işləyirdilər. Ənənəvi kənd təsərrüfatı sahələrindən başqa un dəyirmanı, distillə, metal emalı, dəmir hasilatı, çuğundur-şəkər emalı və kərpic sənayesi kimi imperiyanın hər quberniyasında olmayan bəzi xüsusi sahələr də, burada geniş inkişaf etmişdir.
Yekaterinoslav general-qubernatorluğu 7 qəzadan (inzibati mərkəzləri mötərizədə) ibarət idi:
1897-ci ildə Rusiya imperiyasında aparılmış əhalinin ümumi siyahıyaalınmasına əsasən;
Odessa – 403,815 (rus– 198,233, yəhudi– 124,511, ukrayn– 37,925)
Nikolayev – 92,012 (rus– 61,023, yəhudi– 17,949, ukrayn– 7,780)
Yelizavetqrad – 61,488 (yəhudi– 23,256, rus– 21,301, ukrayn– 14,523)
Xerson – 59,076 (rus – 27,902, yəhudi– 17,162, ukrayn– 11,591)
Tiraspol – 31,616 (rus– 14,013, yəhudi– 8,568, ukrayn– 3,708)
Ananiv – 16,684 (ukrayn– 7,205, rumın – 4,174, yəhudi– 3,514)
Voznesensk – 15,748 (yəhudi– 5,879, ukrayn– 5,644, rus– 2,583)
Bobrynets – 14,281 (ukrayn– 9,529, yəhudi– 3,464, rus– 837)
Aleksandriya – 14,007 (ukrayn– 7,658, yəhudi– 3,687, rus– 2,364)
Beryslav – 12,149 (ukrayn– 8,852, yəhudi– 2,639, rus– 524)
Dubısari – 12,089 (yəhudi– 5,326, Romanian – 3,383, ukrayn – 2,841)
Novoqeorqiyevski – 11,594 (rus– 6,631, ukrayn– 3,372, yəhudi– 1,424)
Oçakov – 10,786 (ukrayn– 5,204, rus– 3,508, yəhudi– 1,430)
Novomirqorod – 9,364 (rus– 7,025, yəhudi– 1,617, ukrayn– 572)
Qriqoriopol – 7,605 (rumın– 3,740, rus– 1,832, yəhudi– 832)
Olviopol – 6,884 (ukrayn– 5,022, yəhudi– 1,480, rus– 271)
Ovidiopol – 5,187 (ukrayn 2,785, rus– 1,997, yəhudi– 387)
Mayaki – 4,575 (rus– 2,865, ukrayn– 944, yəhudi– 644)
1858-ci ilə qədər əhalinin üçdə biri (hərbi mükəlləflər, admiral məskənləri, xarici kolonistlər və s.) hərbi vəziyyətə tabe idi.
Yekaterinoslav quberniyası
Yekaterinoslav quberniyası (rus. Екатеринославская губерния) - 1802-1925-ci illərdə Rusiya imperiyasının ərazisində mövcud olmuş quberniya. Paytaxtı keçmiş Yekaterinoslav, indiki Dnepr şəhəri olmuşdur. Quberniya şimaldan Poltava quberniyası, şərqdən Don Host vilayəti, Cənub-şərqdən Azov dənizi, Tavrida quberniyası və şərqdən isə Xerson quberniyası ilə həmsərhəd olmuşdur.
Quberniyanın keçmiş sərhədləri müasir Ukraynanın Luqansk vilayəti, Donetsk vilayəti, Dnepropetrovsk vilayəti və Zaporojya vilayətinin indiki ərazilərini əhatə edirdi. 1925-ci ilin 6 iyun tarixində Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqında keçirilmiş ərazi-inzibati islahatlar çərçivəsində Yekaterinoslav quberniyası ləğv edilmişdir.
Hərbi topoqrafik tədqiqatın məlumatlarına əsasən quberniyanın ərazisi 55 688,4 kvadratmetrdir. Bu rəqəm təxminən 5730 min desiatinaya bərabərdir. Mərkəzi Statistika Komitəsinin məlumatına görə (göllər və estuarlar istisna olmaqla) ümumi ərazi 55 704,4 k və ya 5.635.737 desyatindən ibarət idi. Quberniyanın səthi çöl düzənliyidir, şimalda və cənubda iki yamac və bir neçə təpə möcuddur.