Tbilisi quberniyası

Tiflis quberniyası
Tiflis quberniyası
	Gerb
	41°43′00″ şm. e. 44°46′59″ ş. u.HGYO
Ölkə	Rusiya İmperiyası
İnzibati mərkəz	Tiflis
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	1846
Ləğv edilib	1917
Sahəsi	44.607 km²
Əhalisi
Əhalisi	1.051.032 nəfər (1897)
Etnik tərkib	çoxluq:gürcülər;; azlıq:ruslar, azərbaycanlılar, ermənilər
Rəsmi dili	Gürcü, Erməni, Azərbaycan
Ardıcıllıq
← Gürcüstan-İmeretiya quberniyası	Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikası →
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tiflis quberniyası (gürc. ტფილისის გუბერნია, rus. Тифлисская губерния) — Çar Rusiyası dövründə Cənubi Qafqazda inzibati ərazi vahidi. Müasir Gürcüstan dövlətinin şərq hissəsində mövcud olmuşdu.

Tarix

Coğrafiyası

Tiflis quberniyası Cənubi Qafqazın mərkəzində yerləşib. Şimalda və şimal-şərqdə Terek və Dağıstan vilayətləri ilə, qərbdə Kutaisi quberniyası, cənubda Qars vilayəti və İrəvan quberniyası ilə, şərqdə və cənub-şərqdə isə Yelizavetpol quberniyası ilə həmsərhəd olmuşdur. Ərazisi 39.197 verst² (44.607 km²), əhalisi isə 1051032 nəfər idi^[1] . Quberniyanın iqlim şəraiti onun relyefinin müxtəlifliyinə və ayrı-ayrı hissələrinin dəniz səviyyəsindən müxtəlif yüksəklikdə olmasına görə olduqca müxtəlifdir. Hündür dağların və dağ silsilələrinin zirvəsi əbədi donmaya məruz qalmışdır və iqlimi qütb iqliminə yaxındır, eyni zamanda quberniyanın Kür çayı boyunca cənub-şərq hissəsində yerləşən alçaq əraziləri qışın yumşaq və yay aylarının çox isti olması ilə fərqlənirlər.

Əhalisi

1 yanvar 1885-ci il tarixinə Tiflis quberniyasında hər iki cinsdən 154,532 nəfəri şəhərlərdə, 580,403 nəfəri isə kəndlərdə olmaqla toplam 734,935 nəfər əhali yaşamışdır.^[2]

1897-ci siyahıyaalınması

Tiflis quberniyasının tərkibinə 9 qəza və 1 dairə daxil idi. Aşağıdakı siyahıda quberniyada əhalinin ərazi vahidləri üzrə paylanması göstərilib.

№	Qəza	Qəza mərkəzi	Ərazisi, verst²	Əhalisi^[1] (1897), nəfər.
1	Axalkələk qəzası	Axalkələk (5.440 nəfər)	2.368,6	72.709
2	Axalsıx qəzası	Axalsıx (15.357 nəfər)	2.259,6	68.837
3	Borçalı qəzası	Şuləver (4.553 nəfər)	5.938,5	128.587
4	Qori qəzası	Qori (10.269 nəfər)	6.033,9	191.091
5	Duşeti qəzası	Duşeti (2.566 nəfər)	3.437,9	67.719
6	Sığnaq qəzası	Sığnaq (8.994 nəfər)	4.620,0	102.313
7	Telavi qəzası	Telavi (13.929 nəfər)	2.974,5	66.767
8	Tianeti qəzası	Tianeti kəndi (1.089 nəfər)	4.256,3	34.153
9	Tiflis qəzası	Tiflis (159.590 nəfər)	3.688,4	234.632
10	Zaqatala dairəsi	Zaqatala (3.009 nəfər)	3.544,3	84.224

Etnik tərkibi

Tiflis quberniyasında əhalinin 1897-ci il siyahıya alınmasının nəticələrinə əsasən etnik tərkibi.

Qəzalar	gürcülər	ermənilər	azərbaycanlılar	ruslar	osetinlər	avarlar	yunanlar	türklər	ukraynalılar	polyaklar	almanlar	yəhudilər	çeçenlər	dargilər	ləzgilər	digər
Bütün quberniyada	44,3 %	18,7 %	10,2 %	7,5 %	6,4 %	3,2 %	2,6 %	2,4 %	-	-	-	-	-	-	-	-
Axalkələk qəzası	8,9 %	72,3 %	9,0 %	7,1 %	-	-	-	-	-	-	-	-	1,1 %	-	-	-
Axalsıx qəzası	17,7 %	22,0 %	18,0 %	2,5 %	-	-	-	35,1 %	-	-	-	-	2,0 %	-	-	-
Borçalı qəzası	6,1 %	36,9 %	29,4 %	6,3 %	-	-	16,6 %	-	-	-	1,9 %	-	-	-	-	-
Qori qəzası	65,0 %	4,0 %	-	2,8 %	26,2 %	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Duşeti qəzası	73,4 %	2,5 %	-	1,4 %	21,4 %	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Zaqatala dairəsi	14,7 %	2,5 %	34,4 %	-	-	37,6 %	-	-	-	-	-	-	-	-	8,8 %	1,2 %
Sığnaq qəzası	82,9 %	6,2 %	5,2 %	4,3 %	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Telavi qəzası	85,9 %	7,1 %	2,8 %	1,0 %	-	2,6 %	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Tianeti qəzası	88,7 %	1,6 %	-	1,9 %	-	-	-	-	-	-	-	-	-	6,2 %	-	-
Tiflis qəzası	34,2 %	24,7 %	5,9 %	22,1 %	-	-	1,9 %	-	1,5 %	2,1 %	2,3 %	1,4 %	-	-	-	-

İqtisadiyyatı

Tiflis quberniyasının iqtisadiyyatı İmperiyanın digər regionlarına nisbətən zəif inkişaf etmişdi. Region əsasən əqrar iqtisadiyyata sahib idi. Sənaye çox ləng inkişaf edirdi, zavod və fabriklərin sayı az idi və əsasən Tiflis şəhərində yerləşirdi. Fabriklərin əksəriyyəti kiçik ölçüdə idilər və əsasən yeyinti məhsulları istehsal edirdi. 1898-ci statistikasına əsasən quberniyadakı zavodlarda 11.300 nəfər çalışırdı. Quberniyanın əsas nəqliyyat yolu 1872-ci ildə tikintisi başa çatan Cənubi Qafqaz Dəmiryolu olub.

İstinadlar

↑ ¹ ² "Rusiya imperiyası əhalisinin 1897-ci ildə siyahıya alınması nəticələri". 2012-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-03-23.
↑ Кавказский Статистический комитет. Е.Кондратенко. 1886. "Кавказский календарь на 1887 год", стр. 186

[Демоскоп_Weekly-1] ¹ ² "Rusiya imperiyası əhalisinin 1897-ci ildə siyahıya alınması nəticələri". 2012-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-03-23.

[2] Кавказский Статистический комитет. Е.Кондратенко. 1886. "Кавказский календарь на 1887 год", стр. 186

[1]

[2]

Rusiya İmperiyasının inzibati bölgüsü
General-qubernatorluqlar	Sankt-Peterburq Moskva Azov Belarus Varşava Vladivastok Şərqi Sibir Qalisiya¹ Qərbi Sibir İrkut Kiuev Litovsk Malorosiyya Novorossiysko-Bessarabiya Orenburq Orenburq və Samara Amuryanı Pskov və Moqilyov Ryazan Sibir Step Türküstan Ufa və Simbir Finlandiya
Quberniyalar	Həştərxan quberniyası • Tavriya quberniyası • Azov • Altay • Arxangelsk • Arxanqeloqorod • Astraxan • Belqorod • Belarusiya • Bessarabiya • Bratslavski • Bukeevskaya • Vilenski • Vitebsk • Vladimir • Voznesenski • Voloqda • Volıski • Voronej • Vıborq • Vyatka • Qrodnensk • Yekaterinoslav • Yenisey • İzyaslavskaya • İnqermanland • İrkutsk • Kazan • Kaluqa • Kiyev • Kovenskaya • Kolıvan • Kostroma • Kursk • Litva • Malorossiya • Minsk • Mogilyov • Moskva • Nikolayev • Nijeqorod • Novqorod-Şimal • Novqorod • Novorosiyski • Olenetsk • Orenburq • Orlov • Penza • Perm • Petroqrad • Podolsk • Polotskiy • Poltava • Pskov • Ryazan • Samara • Sankt-Peterburq • Saratov • Sibir • Simbirsk • Slobodsko-Ukrayna • Slonimskaya • Smolensk • Stavropol • Tambov • Tver • Tobolsk • Tomsk • Tula • Ufa • Xarkov • Xerson • Xolmsk • Çerniqov • Yaroslavl
Vilayətlər	• Amur • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] •
Şəhər bələdiyyələri	• [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] •
Çöl diyar vilayətləri	• [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] •
Türküstan diyar vilayətləri	Zakaspiysk • Səmərqənd • Yeddisu • Sırdərya • Türküstan • Fərqanə
Baltikyanı diyar quberniyaları	• [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] •
Finlandiya quberniyaları	• [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] •
Polşa Kralığının quberniyaları	• [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] •
Qalitsiya general qubernatorluğu	• [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] •
Qafqaz canişinliyi	Bakı • Gürcüstan • Gürcüstan-İmeretiya • Dərbənd • Yelizavetpol • Qafqaz • Kutaisi • Tbilisi quberniyası • Qara dəniz quberniyası • Şamaxı • İrəvan • Erməni • Batum • Dağıstan • Qars • Kaspi • Kuban • Terek • Zaqatala • Suxum
Xüsusi dairələr	• [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] •
Xüsusi qurumlar	• [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] •
Vassal dövlət qurumları	Bakı xanlığı • Dərbənd xanlığı • Gəncə xanlığı • Talış xanlığı • Naxçıvan xanlığı • Qarabağ xanlığı • Quba xanlığı • Abxaz knyazlığı • Buxara əmirliyi • İrəvan xanlığı • Şəki xanlığı • Kokand xanlığı • Qaradağ xanlığı • Kurlandiya və Semiqaliya • Yeddi Ada Respublikası • Avar xanlığı • Reç Pospolita • Moldav knyazlığı • Şirvan xanlığı • Salyan xanlığı • Uryanxay diyarı • Xivə xanlığı • Kartli-Kaxeti çarlığı • Kazak Hetmanlığı • Krım xanlığı • Şamaxı xanlığı • İmereti çarlığı