TUŞ

Maqomed Tuşayev (rus. Магомед Салаудинович Тушаев; 23 fevral 1986, Qroznı, RSFSR, SSRİ) — Rusiya Silahlı Qüvvələrinin çeçen əsilli General-mayoru. == Həyatı == Tuşayev Çeçenistan Milli Qvardiyasının 141-ci motoatıcı alayının komandiri və OMON-un üzvü olub. 2022-ci ilin 26 fevral tarixində təsdiqlənməmiş məlumatlara görə Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi zamanı Ukrayna Milli Qvardiyasının Alfa Bölməsinin əsgərləri tərəfindən Qostomel yaxınlığında öldürülüb.

Mixail Dmitriyeviç Tuşinski (23 yanvar 1882, Sankt-Peterburq – 6 yanvar 1962) — SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının həqiqi üzvü. == Həyatı == Mixail Kərim bəy oğlu 24 yanvar 1882-ci ildə Sankt-Peterburq şəhərində doğulmuşdu. Aleksandra Dolqanova yeddi ildən sonra Vergi və İçkilərin Dövlət Satışı Baş İdarəsində məmur işləyən Dmitri Aleksandroviç Tuşinski ilə ailə həyatı qurmuşdu. Ziyalı və xeyirxah bir adam kimi tanınan Dmitri Aleksandroviç Mixaili doğma oğlu kimi qəbul eləmiş və ona öz familiyasını vermişdi. Uşağın qayğısı və tərbiyəsi ilə əsasən anası məşğul olmuşdu. Onun hələ kiçik yaşlarında xarakterinin formalaşmasında, gələcək həyat və sənət yolu seçməsində Aleksandra Dolqanovanın mühüm rolu olmuşdu. On yaşına çatanda Mixaili Birinci Peterburq Gimnaziyasına qoydular. Hələ aşağı siniflərdə oxuyarkən onun adı daim əlaçılar sırasında çəkilirdi. Mixail burda klassik latın, yunan alman və fransız dillərini öyrəndi. O, yuxarı siniflərdə oxuyarkən şəhərdə gizli bir təşkilat yaradılmışdı.

Tuşeti Milli Parkı — Gürcüstanın şərqində yerləşən milli park. Park Gürcüstan Parlamenti tərəfindən 22 aprel 2003-cü ildə təsdiq edilmiş səkkiz yeni qorunan ərazidən biridir. Qlobal Ətraf Mühit Fondu (QƏMF) və Dünya Bankı "Gürcüstan — qorunan ərazilərin inkişafı layihəsi" çərçivəsində bu təsdiqləmə prosesinin bir hissəsi idi. Parkda qorunan bitkilər şam bağları və ağcaqayın bağlarıdır (Betula litwinowii və Betula raddeana). Tuşeti qorunan ərazilərə Tuşeti Milli Parkı, Tuşeti Qorunan Landşaft və Tuşeti Qoruğu daxil olmaqla, ümumi qorunan ərazisi təxminən 113,660.2 ha. təşkil edir. Parkda əsas fauna növləri Anadolu Leopard , ayı, qarapaça, şahin, berqut, toğlugötürən, vaşaq, dağ keçisi, bezoar keçisi və canavardır. Park 2011-ci ildə BudgetTravel tərəfindən zəngin bioloji müxtəlifliyə görə deyil, həm də estetik ərazisinə, yaşayış məntəqələrinə, köhnə müdafiə qüllələrinə, mətbəxinə və xalq mədəniyyətinə görə "Heç vaxt eşitmədiyiniz ən yaxşı yerlərdən biri" adlandırıldı. == Yer == Park ölkənin şimal-şərq hissəsindəki Tuşeti dağlıq bölgəsində qurulub. 205 kilometr (127 mil) Tiflisdən Alvani yolu ilə 120 kilometr (75 mil) uzaqdadır.

Tuşeti distansiyası (rus. Тушинская дистанция) — Rusiya imperiyası tərkibində mövcud olmuş inzibati-ərazi vahidi. Rusiya İmperiyasına daxil olan Gürcüstan quberniyası tərkibində 1826-1840-cı illərdə mövcud olmuşdur. == Əhalisi == 1832-ci ilin kameral təsvirinə əsasən Tuşeti distansiyasında 47 kənddə 995 ev var idi və onlarda kişi cinsindən 2.401 nəfər etnik tuş yaşayırdı.

Tuşetiya (gürc. თუშეთი, Tuşeti) — Gürcüstanın şimal-şərqində yerləşən tarixi və coğrafi dağlıq ərazi. Ərazi, xüsusilə Mta-Tuşeti Milli Parkı, YUNESKO-nun Dünya Mirası Siyahısına daxil edilmişdir. == Coğrafiyası == İnzibati cəhətdən Tuşeti, Kaxeti bölgəsinin Axmeta bölgəsinin şimal hissəsini təşkil edir. Tuşeti bölgəsi, Kaxetinin cənubundan, Böyük Barbalo zirvəsindən (3294 m), Şaviklda (3578 m) şərqə qədər olan əsas Qafqaz aralığının bir hissəsi ilə ayrılır. 1980-ci illərdə inşa edilmiş Pşaveli-Abano-Omalo avtomobil yolu olan Abano Pass (2850 m), Tuşeti Omalonun ən böyük müasir yaşayış məntəqəsini Axmetin regional mərkəzi ilə birləşdirir. Şimaldan bölgə şərqdə Diklosmt (4285 m) qərbində Tebulosmt (4492 m) yuxarıdan Sulako-Terek Range (Lateral Range şərq hissəsi) tərəfindən Rus Çeçenistan ayrılır. Qərbdə buzlaqlarla örtülmüş dağ divarının arxivi, tarixi Kövsüreti bölgəsinin bir hissəsi olan Arçilo dərəsinin vadisində yerləşir. == Populyar mədəniyyətdə == Tuşetiyanın Omalo kəndində «Mimino» filmi çəkilmişdir. Ssenariyə görə baş qəhrəman Valiko Mizandari (Mimino) əslən Tuşetiyadandır.

Tuşmanlı (fars. توشمانلو‎) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Miyanə şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 673 nəfər yaşayır (119 ailə).

Tuşqır (rus. Тошкурово, başq. Тушҡыр) — Başqırdıstan Respublikasının Baltas rayonunda yerləşən kənd. Kənd, Nijnekarışev kənd şurasının tərkibindədir. 2010-cu ildə keçirilən Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınmasına əsasən kəndin əhalisi 436 nəfərdir. == Tarixi == Tuşqır kəndi, XVII əsrin sonlarında və ya XVIII əsrin əvvəllərində başqırdlar tərəfindən qurulmuşdur. == Coğrafi mövqe == Kənd, rayon mərkəzindən 17 kilometr, ən yaxın dəmiryolu stansiyasından isə 81 kilometr uzaqlıqdadır. == Əhali == === Milli tərkibi === 2002-ci ildə keçirilən Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınmasına əsasən kəndidə başqırdlar (94%) üstünlük təşkil edir. == İstinadlar == == Xarici keçidlər == (Başqırdca) Tuşqır // Başqırdıstan Ensiklopediyası. Ufa: Başqırdıstan Elmlər Akademiyası.

Yeni Tuşqır (başq. Яңы Тушҡыр, rus. Новотошкурово) — Başqırdıstan Respublikasının Baltas rayonunda yerləşən kənd. Kənd, Ştənde kənd şurasının tərkibindədir. == Coğrafi yerləşməsi == Məsafələr: rayon mərkəzindən (Starobaltas): 23 km., kənd sovetliyindən (Ştənde): 5 km. ən yaxın dəmiryol stansiyasından (Kueda stansiyası): 88 km. == Əhali == === Milli tərkibi === 2002-ci ildə keçirilən Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınmasına əsasən kəndidə başqırdlar (86 %) üstünlük təşkil edir.

Yevgeni Tuşenko (rus. Евге́ний Андре́евич Ти́щенкo; 15 iyul 1991, Kanevskaya[d], Krasnodar diyarı) — peşəkar rus bokçusu, İ, 2009-cu ildən etibarən Rusiya milli komandasında çıxış edir. Olimpiya çempionu (2016), Dünya çempionu (2015), Avropa çempionu (2015, 2017), Universial çempionu (2013) və Dünya Çempionatının gümüş mükafatı (2013), Bir çox milli və beynəlxalq turnir qalibi. Belqorod Regionunda əməkdar idman ustası. == Həyatı == Yevgeni Tişenko 1991-ci il iyulun 15-də Krasnodar ərazisində Kanevskaya kəndində anadan olub, lakin sonra Belqorod şəhərinə köçüb. Məktəbin beşinci sinfində oxuyarkən boksla fəal məşğul olur, məşqçi İvan Andreyeviç Leviçevin rəhbərliyi altında boks bölməsində təhsil alıb. Məktəb səviyyəsində heç bir əhəmiyyətli nəticə göstərmədən ən yüksək nəticəsi Cənubi Federal Çempionatında mükafatçılar sırasına düşmək oldu. Tişenko müsahibədə bu sözləri bildirib: "Bu idman ilə biz bir tərəfli sevgiyə sahibik: mən onu sevdim, amma o, məni yox! Amma bütün uğursuzluqlarımın olmasına baxmayaraq, mən çox məşq etdim. Mən heç bir məşqi qaçırmadım, hətta xəstə olsam da, hələ də gəlməyə çalışdım".

Tuşet itburnusu (lat. Rosa ×tuschetica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin i̇tburnu cinsinə aid bitki növü. == Ümumi yayılması == Qafqazda (Beşit) yayılmışdır. == Azərbaycanda yayılması == Naxçıvan MR (Biçənək, Nurqut) ərazisində rast gəlinir. == Statusu == Azərbaycanın nadir bitkisidir.VU A2c+3c. == Bitdiyi yer == Subalp və alp qurşaqlarında daşlı qayalı yerlərdə yayılmışdır. == Təbii ehtiyatı == Azərbaycanda dar bir arealda yayılmışdır. == Bioloji xüsusiyyətləri == Təbiətdə hündürlüyü 1 m-ə qədər olan koldur. Qopartikanları 2 cürdür, qaidə hissəsi bir qədər enliləşmiş düz, bizvarı qopartikanlar və qılvarı xırda qopartikancıqları vardır. Çiçək daşıyan budaqlarda qopartikancıqlar daha çox olur.