Ştefan Svayq

Stefan Sveyq (almanca Stefan Zweig, 28 noyabr 1881[1][2][…], Vyana, Avstriya-Macarıstan[3] – 22 fevral 1942[3], Petropolis, Rio-de-Janeyro[3]) — alman romançı, bioqrafiya yazarı, araşdırmaçı və publisist.

Stefan Sveyq
Stefan Zweig
Doğum tarixi
Doğum yeri Vyana, Avstriya-Macarıstan
Vəfat tarixi (60 yaşında)
Vəfat yeri Petropolis, Rio de Janeyro nın yaxınlığında
Dəfn yeri
Təhsili
Fəaliyyəti yazıçı, tərcüməçi, jurnalist, dramaturq, şair, ədəbiyyat tənqidçisi, tarixçi, bioqraf, romançı, nasir, esseist
Fəaliyyət illəri 1901-1942
Əsərlərinin dili alman
Janr roman
Tanınmış əsərləri
Mükafatları Cənubi Xaç ordeni
İmza
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Stefan Zveyq zəngin bir yəhudi tekstil istehsalçısı (fabrikant) olan Moritz Zveyq və yəhudi bankirin qızı olan İda Brettauerin oğlu olaraq Vianada dünyaya gəldi.[4]

Yazıçının uşaqlığı və gəncliyi haqqında o qədər də çox məlumat yoxdur: özü bu haqda hər zaman çox xəsisliklə danışıb. 1900-cu ildə gimnaziyanı bitirdikdən sonra Sveyq Vyana universitetinə daxil olub. Artıq tələbəlik illərində öz vəsaiti hesabına “Gümüş Simlər” (Silberne Saiten) adlı ilk şeirlər kitabını dərc etdirib. Vyana Universitetində elmi dərəcəsini tamamladıqdan sonra Londona, Parisə (1905) yollanıb, daha sonra İtaliyanı və İspaniyanı (1906), Hindistanı, ABŞ-ni, Kubanı, Panamanı (1912) səyahət edib. Birinci Dünya savaşının son illərində (1917-1918) İsveçrədə, 1919-1934-cü illərdəsə Salzburqda yaşayıb. Savaş əleyhinə kəskin çıxışlar edib. Nasistlər hakimiyyətə gələndən sonra Salzburqu tərk etmək məcburiyyətində qalıb. 1938-ci ildə İngiltərəyə, 1939-da isə Nyu-Yorka gedib, bir neçə ay sonra da Braziliyaya yollanıb. Yaradıcılığının ilk illərində Verlendən, Bodlerdən və Emil Verxarndan etdiyi tərcümələrlə tanınıb. Çox sayda esse, hekayə, romanlarla yanaşı, çox böyük ustalıqla qələmə aldığı bioqrafik oçerkləriylə də şöhrət qazanıb. Psixologiyaya və Freyd təliminə böyük marağı Sveyqin əsərlərində insan xarakterlərinin dərindən analiz edilməsində öz ifadəsini tapır. Özəlliklə də tarixi xarakterlər haqqında yazdığı əsərlər psixoloji dərinlik baxımından diqqəti cəlb edir. Sveyq müharibəyə etiraz edərək və Avropanın içərisində olduğu böhrana dözməyərək 1942-ci ildə Braziliyada arvadıyla birlikdə intihar etmişdir. Müxtəlif insan talelərini fərqli süjetdə oxucuya təqdim edən Svayq Birinci Dünya müharibəsi başlayanda müharibəyə etiraz edən bir sıra yazıçıya qoşulub. Fanatizm və dözümsüzlüyü həmişə pisləyib. Yazıçının "Jozef Fuşe - siyasi xadimin portreti", "Bəşəriyyətin ulduzlu saatları", "Dünənin dünyası" və s. əsərləri Azərbaycan türkcəsinə tərcümə olunub.

Dövrünün görkəmli şəxsləri Emil Verxarn, Romen Rollan, Ogüst Roden, Tomas Mann, Ziqmund Freyd, Herman Hesse, Maksim Qorki, Rixard Ştraus, Bertold Brext və b. ilə dostluq etmişdir.

İntiharı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

22 fevral 1942-ci ildə Rio de Janeyroda Petropolisin evində həyat yoldaşı Lotte ilə yatarkən intihar etdi. Bu, Hitlerin dünya quruluşunun davamlı təfsirinin və onun dünyasının heç bir zaman mövcud olmayacağı fikri ilə bağlı pessimizmdən qaynaqlanırdı.

Petropolisdəki bir dövlət cənazəsi ilə dəfn edildi. Petropolisdəki evi muzeyə çevrildi.

Oyunları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Tersites, 1907
  • Das Haus am Meer, 1912
  • Jeremias, 1917

İntihar Məktubu

[redaktə | mənbəni redaktə et]
«Azad iradəm və açıq bir şüurla bu həyatdan ayrılarkən, son bir məsuliyyət yerinə yetirilməyi gözləyir: Mənə və işimi yerinə yetirməyimə dinc bir mühit bəxş edən ecazkar ölkə Braziliyaya səmimi təşəkkürümü bildirmək istəyirəm.

Hər yeni günlə bu ölkə daha çox sevməyi öyrəndim, ruhi ana vətənim Avropa özünü yox etdikdən və ana dilimin dünyası yox olduqdan sonra dünyanın heç bir yerində həyatımı bu qədər sevə-sevə yenidən qura bilməzdim.

Amma altmış yaşdan sonra tam mənada yenidən başlamaq çox xüsusi bir güc tələb edir. Və mənim gücüm illər sürən vətənsiz səfərlərdən sonra yaxşıca tükəndi. Bu səbəblə həyatımı doğru zamanda və doğru bir şəkildə başa vurmağımın yaxşı olacağına inanıram.

Həyatım boyu mənəvi məşğuliyyətim, ən böyük həzz mənbəyim və şəxsi azadlığım ən uca dəyərim oldu. Bütün dostlarımı salamlayıram! Hamısına uzun gecədən sonra gələn dan yerinin qızılllığını görmək nəsib olsun! Mən, həmişəki səbirsizliyimlə öndən gedirəm».

Stefan Sveyq

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Özləri ilə döyüşənlər
  • Breziliya - gələcəyin ölkəsi
  • Qarışıq duyğular
  • Üç böyük usta
  • Rafel Tanrı ilə hesablaşır
  • Yad qadının məktubu
  • Bir qadının həyatından 24 saat
  • Keşmişə səyahət
  • Lionda toy
  • Həyatın möcüzələri
  • Ay işığı küçəsi
  • Mürəbbiyə
  • Bir çöküşün hekayəsi
  • Lionda toy

Azərbaycanca tərcümə edilmiş əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Yad qadının məktubu (novella),1922
  • Bir qadının həyatından iyirmi dörd saat,1927
  • Jozef Fuşe - Siyasi xadimin portreti,1930
  • Bəşəriyyətin ulduzlu saatları
  • Dünənin Dünyası
  • Rotterdamlı Erazmın Zəfər təntənəsi və faciəsi
  • Kazanova
  • İblislə savaşanlar
  • Şahmat,1941
  • Möcüzəvi gecə
  • Məcburiyyət
  • AMOK
  • Dəhşətli sirr

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. ↑ Stefan Zweig // Encyclopædia Britannica (ing.).
  3. ↑ 1 2 3 Цвейг Стефан (rus.). / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ↑ Prof. Dr. Klaus Lohrmann "Jüdisches Wien. Kultur-Karte" (2003), Mosse-Berlin Mitte gGmbH (Verlag Jüdische Presse)