Aleksandr Radişev

Aleksandr Nikolayeviç Radişev (rus. Алекса́ндр Никола́евич Ради́щев); 20 (31) avqust 1749[1][2][…], Radişevo[d], Penza qəzası[d] – 12 (24) sentyabr 1802[1][2][…], Sankt-Peterburq[1][3]) — rus filosof, şair və nasiri.

Aleksandr Radişev
rus. Александр Радищев
Doğum tarixi 20 (31) avqust 1749[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 12 (24) sentyabr 1802[1][2][…] (53 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi azot turşusundan zəhərlənmə[d][4]
Dəfn yeri
  • Volkovo qəbiristanlığı[d][2]
Təhsili
Fəaliyyəti filosof, yazıçı, roman yazıçısı, şair, iqtisadçı
Əsərlərinin dili rus dili
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Uşaqlığı atasını kəndəki əmlakıda keçib. Onun atası həmçinin də Radişevin ilk müəllimi olub. Latın, pol, fransız və alman dillərinə bələd idi.1756- ci ildə Aleksandr Moskva universitetinə atası tərəfindən Moskvaya göndərilir (A.M.Arqamakov 1755-1757-ci ilədək univrsitenin direktoru idi).1762-ci ildə Elizabetta II taç taxma mərasimində,Radişev Peterburqda paji korpusuna göndərildi. 1802- ci ildə vəfat etmişdir.[5] Radişevin dünyagörüşünün formalaşmasında fransız materialistlərinin əsərləri mühüm rol oynamışdır. Radişev fəlsəfənin əsas məsələrini materialistcəsinə həll edərək, aləmin dərkinin hüdudsuzluğu ideasına tərəfdar çıxmışdır. Aləm hissi qavrama, təcrübə və zəka vasitəsi ilə dərk edilir. Materiyanın əsas xüsusiyyətləri varlıq, hərəkət, zaman və məkandır. Fikrin maddi orqanı beyin, insanın fərqləndirici xususiyyəti nitqdir. Radişev tərbiyə probleminə çox fikir verirdi; o, rus inqilabi pedaqogkasının, etika və estetikasının banisidir. Rus inqilabi poeziyasının ilk nümunəsi olan “Azadlıq” adasının (təqr. 1783)[6]

Yaradıcılığı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • 1771-ci ildə Radeşev Peterburaqa qayıdır, bir neçə aydan sonra “Jivopis” jurnalına redaktı üçün yolladı. Bu gələcəyin “Puteşestvie iz Peterburqa v Moskvu” («Путешествие из Петербурга в Москву») kitabı olmuşdur.
  • 1780-ci illərdə Radişev “Putişestviya” adlı bir əsərinin üstündə işləyirdi və buna baxmayaraq digər əsərlər və şeyirlər yazırdı.
  • 1789- cu ildə öz evində mətbəə evi açmışdır. 1790- cı ilin mayında öz görkəmli əsirini “Puteşestviye iz Peterburqa v Moskvu” («Путешествие из Петербурга в Москву»).[5]
  • Peterburqdan Moskvaya səyahət, B , 1952;
  • Polnoye sobr.soç., t.1- 3, M.-L., 1938-1952;
  • Путешествие из Петербурга в Москву, Вольность, М., 1981.[6]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Краткая литературная энциклопедия (rus.). Москва: Советская энциклопедия, 1962. Т. 6. С. 143–148.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 различные авторы Энциклопедический словарь (rus.). / под ред. И. Е. Андреевский, К. К. Арсеньев, Ф. Ф. Петрушевский СПб: Брокгауз — Ефрон, 1907.
  3. ↑ 1 2 Радищев Александр Николаевич // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ↑ Русский биографический словарь (rus.). / под ред. А. А. Половцов, Н. П. Чулков, Н. Д. Чечулин, В. В. Мусселиус, М. Г. Курдюмов, Ф. А. Витберг, И. А. Кубасов, С. А. Адрианов, Б. Л. Модзалевский, Е. С. Шумигорский СПб, Москва.
  5. ↑ 1 2 Литература 9, стр 152
  6. ↑ 1 2 Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası, cild 8, səh 74

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]