Azərbaycanın birinci xanımı

Azərbaycanın birinci xanımı — Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin sahibəsi titulunu daşıyır. Ənənəvi sahibə vəzifəsini Azərbaycanın prezidentinin xanımı yerinə yetirir, bəzən bu titulu o qadın ki, sahib olur ki, o, dövlət başçısının həyat yoldaşı deyil. Bu o halda baş verir ki, prezident subay və yaxud duldur, ya da qadın hansısa səbəbdən birinci xanım vəzifəsini yerinə yetirə bilmir. Birinci xanım titulu seçilmir və heç bir rəsmi xidmət hesab olunmur. Bununla belə, birinci xanım bir çox rəsmi tədbirlərdə iştirak edir, həm də prezidenti əvəz edə bilir. Birinci xanımın ofisi prezident icrası ofisinin budağıdır.

Azərbaycan birinci xanımları (1918–cari)

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyət (1918–1920)

[redaktə | mənbəni redaktə et]
№ Birinci xanım (qızlıq soyadı) Vətəni Həyatı Nikah tarixi Həyat yoldaşı Fəaliyyət dövrü
1 Ümbülbanu Əbdüləziz qızı Rəsulzadə[1]
(qızlıq soyadı — Rəsulzadə) 		Azərbaycan d. 1888/Bakı
ö. 1940/Qazaxıstan 		1908 Məhəmməd Əmin Rəsulzadə 28 may 1918
–
7 dekabr 1918
2 Pərixanım Həsən qızı Topçubaşova[2][3]
(Məlikova) 		Azərbaycan d. 1873/Zərdab
ö. 1947/Paris 		1893 Əlimərdan bəy Topçubaşov 7 dekabr 1918
–
27 aprel 1920

Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası (1920–1991)

[redaktə | mənbəni redaktə et]
№ Birinci xanım (qızlıq soyadı) Vətəni Həyatı Nikah tarixi Həyat yoldaşı Fəaliyyət dövrü
3 Tamaraxanım Fətəli qızı Xoyskaya[4]
(Xoyskaya) 		Azərbaycan d. 1902/Tiflis
ö. 1990/Abşeron 		1927 Mirzə Davud Hüseynov Fevral 1920
–
23 iyul 1920
4 Vera Pavlovna Naneyşvili[5]
(Caparidze) 		Gürcüstan d. 1887/Suxumi
ö. 1937/Tacikistan SSR 		???? Viktor Naneyşvili 23 iyul 1920
–
9 sentyabr 1920
5 Mariya Lvovna Markos
(Markos) 		Ukrayna d. 1885/Kiev
ö. 1945/Moskva 		1911 Sergey Kirov 24 iyul 1921
–
5 yanvar 1925
6 Frida Naumovna Axundova[6][7]
(Şlyomova) 		Finlandiya d. 1900/Stokholm
ö. 1957/Moskva 		???? Ruhulla Axundov 5 yanvar 1925
–
21 yanvar 1926
7 Yuliya Fyodorovna Tevosyan[8][9]
(Tevosova) 		Ermənistan d. 1901/Şuşa
ö. 1939/Xankəndi 		19?? Levon Mirzoyan 21 yanvar 1926
–
11 iyul 1929
8 Natalya Yevgeniyevna Gikalo
(Çijova) 		Qaqauziya d. 1897/Komrat
ö. 1968/Sibir 		???? Nikolay Gikalo 11 iyul 1929
–
5 avqust 1930
9 Esfir İosifovna Polonskaya[10]
(Mogilevskaya) 		İsrail d. 1890/Yerusəlim
ö. 1952/Stavropol 		???? Vladimir Polonski 5 avqust 1930
–
7 fevral 1933
10 Veranika Rubenova[11]
(Aşaturyan) 		Ermənistan d. 1895/Kutaisi
ö. 1961/Bakı 		???? Ruben Rubenov 7 fevral 1933
–
10 dekabr 1933
11 Yevgeniya Mixaylovna Bağırova[12][13][14]
(Gelman) 		Almaniya d. 1905/Həştərxan
ö. 1997/Bakı 		1930 Mir Cəfər Bağırov 10 dekabr 1933
–
6 aprel 1953
12 Sona Əbdülxalıq[15] qızı Axundova[16]
(Axundova) 		19?? Vəli Axundov 10 iyul 1959
–
14 iyul 1969
13 Zərifə Əziz qızı Əliyeva[17]
(Əliyeva) 		Azərbaycan d. 28.04.1923/Şərur
ö. 15.04.1985/Bakı 		1948 Heydər Əliyev 14 iyul 1969
–
3 dekabr 1982
14 Tatyana Alekseyevna Bağırova[18]
(Valoyeva) 		Polşa d. 1938/Xankəndi
Avstriyada yaşayır 		19?? Kamran Bağırov 3 dekabr 1982
–
21 may 1988
15 Lidiya Konstantinovna Vəzirova[19]
(Baqatinski) 		Rusiya d. 1933/Quba
ö. 2013/Moskva 		19?? Əbdürrəhman Vəzirov 21 may 1988
–
25 yanvar 1990
16 Adilə Mütəllibova[20]
(Həsənzadə) 		Azərbaycan d. 1938/Bakı
ö. 2019/Bakı 		1961 Ayaz Mütəllibov 25 yanvar 1990
–
14 sentyabr 1991

Qeyd: Azərbaycan SSR-in başçıları olmuş Mir Teymur Yaqubovun və İmam Mustafayevin xanımları haqqında heç-bir məlumat yoxdur.

Müstəqil Azərbaycan dövrü (1991–cari)

[redaktə | mənbəni redaktə et]
№ Birinci xanım (qızlıq soyadı) Vətəni Həyatı Nikah tarixi Həyat yoldaşı Fəaliyyət dövrü
17 Adilə Mütəllibova[20]
(Həsənzadə) 		Azərbaycan d. 1938/Bakı
ö. 2019/Bakı 		1961 Ayaz Mütəllibov 14 sentyabr 1991
–
6 mart 1992
18 Əzizəbanu Məmmədova
(Hökümova) 		Azərbaycan d. 1947/Gədəbəy
Bakıda yaşayır 		??? Yaqub Məmmədov 6 mart 1992
–
14 may 1992
19 Adilə Mütəllibova[20]
Üçüncü dəfə 		Azərbaycan d. 1938/Bakı
ö. 2019/Bakı 		1961 Ayaz Mütəllibov 14 may 1992
–
18 may 1992
20 Aida Bağırova
(Bağırova) 		Azərbaycan d. 1960/Gəncə
Bakıda yaşayır 		1986 İsa Qəmbər 18 may 1992
–
16 iyun 1992
21 Həlimə Əliyeva[20][21]
(Dövlətova) 		Azərbaycan d. 1940/Naxçıvan
Ö. 2019/Bakı 		1979 Əbülfəz Elçibəy 16 iyun 1992
–
1 sentyabr 1993
22 Mehriban Əliyeva[20]
(Paşayeva) 		Azərbaycan d. 26.08.1964/Bakı
1983 İlham Əliyev 31 oktyabr 2003
–
Cari

"Birinci Xanımsızlıq" dövrü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Son 100 ildə Azərbaycan tarixində elə dövrlər olmuşdur ki, ölkənin birinci xanımı olmamışdır, bu yer boş qalmışdır və bunun da öz obyektiv səbəbləri vardır.

Prezident Vətəni Həyat yoldaşı Səbəb Hakimiyyət illəri
1 Yelena Stasova
XX əsr Azərbaycanında yeganə qadın və ən azmüddətli dövlət başçısı 		Rusiya Albert Krestnikov Özü qadın dövlət rəhbəri olduğuna görə, birinci xanım mövcud deyildir. 9–15 sentyabr 1920
2 Vladimir Dumbadze
Azərbaycan SSR-in rəhbəri 		Gürcüstan naməlum Hakimiyyətə gəlməzdən çox əvvəl boşanmışdır 15.09.1920–24.11.1920
3 Qriqori Kaminski
Azərbaycan SSR-in yeganə Ukrayna əsilli dövlət başçısı 		Ukrayna yoxdur Hakimiyyətə gələn vaxt subay idi. 24.10.1920–24.07.1921
4 Heydər Əliyev
Azərbaycan SSR I Katibi və müstəqil Azərbaycanın prezidenti 		Azərbaycan Zərifə Əliyeva Müstəqil Azərbaycana başçılıq etdiyi dönəmdə xanımı artıq vəfat etmişdi 03.10.1993–31.10.2003
  1. d. — Doğum tarixi
  2. ö. — Vəfat etdiyi tarixi

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dəhşətli ailə faciəsi…". 2018-08-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
  2. ↑ "Vəkil Pərican xanım Topçubaşova". 2015-09-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
  3. ↑ "Ömürdən uzun mühacirət: Əlimərdan bəy Topçubaşov". 2014-11-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
  4. ↑ "Baş nazirin xanımı". 2020-08-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-28.
  5. ↑ "Генсека комсомола СССР Косарева погубила женитьба на дочери бывшего руководителя Казахстана… и личного врага Сталина". 2010-07-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
  6. ↑ Владимир Яковлевич Андреев "Воспоминания" [ölü keçid]
  7. ↑ "Рядом с Джевдетом Гаджиевым и Аминой Дильбази". 2018-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
  8. ↑ Не черно-белое кино [ölü keçid]
  9. ↑ "Юлия Тевосян". 2023-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
  10. ↑ "Полонский Владимир Владимирович (1925–1999)". 2019-12-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
  11. ↑ Вероника, Днепропетровск [ölü keçid]
  12. ↑ "Багирова (Гельман) Евгения Михайловна (1905–1997)". 2008-09-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
  13. ↑ "Жесткий политик — романтик в душе". 2020-07-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
  14. ↑ "Mircəfər Bağırovun ailə həyatından". 2016-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
  15. ↑ https://www.yeniavaz.com/az/news/70388/azerbaycanin-birinci-xanimlari-onlar-barede-ne-bilirik-siyahi
  16. ↑ "Vəli Yusif oğlu Axundovun 80 illiyinə həsr olunmuş yubiley yığıncağında nitqi". 2017-10-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-17.
  17. ↑ "В Мурманске прошло мероприятие, посвященное 91-летию видного ученого-офтальмолога, академика Зарифы Алиевой". 2015-09-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-17.
  18. ↑ [modern.az/az/news/25532/]
  19. ↑ [qafqazinfo.az/news/detail/ebdurrehman-vezirovun-muxbir-nevesi-foto-82393]
  20. ↑ 1 2 3 4 5 "Azərbaycanın birinci lediləri". 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-17.
  21. ↑ ""Xeyli müxalifətçi Elçibəy haqda bu kitabın çapını istəmirdi"". 2016-05-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-17.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]