Azərbaycanın birinci xanımı
Azərbaycanın birinci xanımı — Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin sahibəsi titulunu daşıyır. Ənənəvi sahibə vəzifəsini Azərbaycanın prezidentinin xanımı yerinə yetirir, bəzən bu titulu o qadın ki, sahib olur ki, o, dövlət başçısının həyat yoldaşı deyil. Bu o halda baş verir ki, prezident subay və yaxud duldur, ya da qadın hansısa səbəbdən birinci xanım vəzifəsini yerinə yetirə bilmir. Birinci xanım titulu seçilmir və heç bir rəsmi xidmət hesab olunmur. Bununla belə, birinci xanım bir çox rəsmi tədbirlərdə iştirak edir, həm də prezidenti əvəz edə bilir. Birinci xanımın ofisi prezident icrası ofisinin budağıdır.
Azərbaycan birinci xanımları (1918–cari)
[redaktə | mənbəni redaktə et]Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyət (1918–1920)
[redaktə | mənbəni redaktə et]| № | Birinci xanım (qızlıq soyadı) | Vətəni | Həyatı | Nikah tarixi | Həyat yoldaşı | Fəaliyyət dövrü | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 
|
Ümbülbanu Əbdüləziz qızı Rəsulzadə[1] (qızlıq soyadı — Rəsulzadə) |
Azərbaycan | d. 1888/Bakı ö. 1940/Qazaxıstan |
1908 | Məhəmməd Əmin Rəsulzadə | 28 May 1918 – 7 Dekabr 1918 |
| 2 | 
|
Pərixanım Həsən qızı Topçubaşova[2][3] (Məlikova) |
Azərbaycan | d. 1873/Zərdab ö. 1947/Paris |
1893 | Əlimərdan bəy Topçubaşov | 7 Dekabr 1918 – 27 Aprel 1920 |
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası (1920–1991)
[redaktə | mənbəni redaktə et]| № | Birinci xanım (qızlıq soyadı) | Vətəni | Həyatı | Nikah tarixi | Həyat yoldaşı | Fəaliyyət dövrü | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 3 | 
|
Tamaraxanım Fətəli qızı Xoyskaya[4] (Xoyskaya) |
Azərbaycan | d. 1902/Tiflis ö. 1990/Abşeron |
1927 | Mirzə Davud Hüseynov | Fevral 1920 – 23 İyul 1920 |
| 4 | 
|
Vera Pavlovna Naneyşvili[5] (Caparidze) |
Gürcüstan | d. 1887/Suxumi ö. 1937/Tacikistan SSR |
???? | Viktor Naneyşvili | 23 İyul 1920 – 9 Sentyabr 1920 |
| 5 | 
|
Mariya Lvovna Markos (Markos) |
Ukrayna | d. 1885/Kiev ö. 1945/Moskva |
1911 | Sergey Kirov | 24 iyul 1921 – 5 Yanvar 1925 |
| 6 | 
|
Frida Naumovna Axundova[6][7] (Şlyomova) |
Finlandiya | d. 1900/Stokholm ö. 1957/Moskva |
???? | Ruhulla Axundov | 5 Yanvar 1925 – 21 Yanvar 1926 |
| 7 | Yuliya Fyodorovna Tevosyan[8][9] (Tevosova) |
Ermənistan | d. 1901/Şuşa ö. 1939/Xankəndi |
19?? | Levon Mirzoyan | 21 Yanvar 1926 – 11 İyul 1929 | |
| 8 | Natalya Yevgeniyevna Gikalo (Çijova) |
Qaqauziya | d. 1897/Komrat ö. 1968/Sibir |
???? | Nikolay Gikalo | 11 İyul 1929 – 5 Avqust 1930 | |
| 9 | 
|
Esfir İosifovna Polonskaya[10] (Mogilevskaya) |
İsrail | d. 1890/Yerusəlim ö. 1952/Stavropol |
???? | Vladimir Polonski | 5 Avqust 1930 – 7 Fevral 1933 |
| 10 | Veranika Rubenova[11] (Aşaturyan) |
Ermənistan | d. 1895/Kutaisi ö. 1961/Bakı |
???? | Ruben Rubenov | 7 Fevral 1933 – 10 Dekabr 1933 | |
| 11 | 
|
Yevgeniya Mixaylovna Bağırova[12][13][14] (Gelman) |
Almaniya | d. 1905/Həştərxan ö. 1997/Bakı |
1930 | Mir Cəfər Bağırov | 10 Dekabr 1933 – 6 Aprel 1953 |
| 12 | 
|
Sona Əbdülxalıq qızı Axundova[15] (Axundova) |
Azərbaycan | d. 1896/Şamaxı ö. 1982/Bakı |
19?? | Vəli Axundov | 10 İyul 1959 – 14 İyul 1969 |
| 13 | 
|
Zərifə Əziz qızı Əliyeva[16] (Əliyeva) |
Azərbaycan | d. 28.04.1923/Şərur ö. 15.04.1985/Bakı |
1948 | Heydər Əliyev | 14 İyul 1969 – 3 Dekabr 1982 |
| 14 | 
|
Tatyana Alekseyevna Bağırova[17] (Valoyeva) |
Polşa | d. 1938/Xankəndi Avstriyada yaşayır |
19?? | Kamran Bağırov | 3 Dekabr 1982 – 21 May 1988 |
| 15 | Lidiya Konstantinovna Vəzirova[18] (Baqatinski) |
Rusiya | d. 1933/Quba ö. 2013/Moskva |
19?? | Əbdürrəhman Vəzirov | 21 May 1988 – 25 Yanvar 1990 | |
| 16 | 
|
Adilə Mütəllibova[19] (Həsənzadə) |
Azərbaycan | d. 1938/Bakı ö. 2019/Bakı |
1961 | Ayaz Mütəllibov | 25 Yanvar 1990 – 14 Sentyabr 1991 |
Qeyd: Azərbaycan SSR-in başçıları olmuş Mir Teymur Yaqubovun və İmam Mustafayevin xanımları haqqında heç-bir məlumat yoxdur.
Müstəqil Azərbaycan dövrü (1991–cari)
[redaktə | mənbəni redaktə et]| № | Birinci xanım (qızlıq soyadı) | Vətəni | Həyatı | Nikah tarixi | Həyat yoldaşı | Fəaliyyət dövrü | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 17 |
|
Adilə Mütəllibova[19] (Həsənzadə) |
Azərbaycan | d. 1938/Bakı ö. 2019/Bakı |
1961 | Ayaz Mütəllibov | 14 Sentyabr 1991 – 6 Mart 1992 |
| 18 | Əzizəbanu Məmmədova (Hökümova) |
Azərbaycan | d. 1947/Gədəbəy Bakıda yaşayır |
??? | Yaqub Məmmədov | 6 Mart 1992 – 14 May 1992 | |
| 19 |
|
Adilə Mütəllibova[19] Üçüncü dəfə |
Azərbaycan | d. 1938/Bakı ö. 2019/Bakı |
1961 | Ayaz Mütəllibov | 14 May 1992 – 18 May 1992 |
| 20 | Aida Bağırova (Bağırova) |
Azərbaycan | d. 1960/Gəncə Bakıda yaşayır |
1986 | İsa Qəmbər | 18 May 1992 – 16 İyun 1992 | |
| 21 | 
|
Həlimə Əliyeva[19][20] (Dövlətova) |
Azərbaycan | d. 1940/Naxçıvan Ö. 2019/Bakı |
1979 | Əbülfəz Elçibəy | 16 İyun 1992 – 1 Sentyabr 1993 |
| 22 | 
|
Mehriban Əliyeva[19] (Paşayeva) |
Azərbaycan | d. 26.08.1964/Bakı |
1983 | İlham Əliyev | 31 Oktyabr 2003 – Cari |
"Birinci Xanımsızlıq" dövrü
[redaktə | mənbəni redaktə et]Son 100 ildə Azərbaycan tarixində elə dövrlər olmuşdur ki, ölkənin birinci xanımı olmamışdır, bu yer boş qalmışdır və bunun da öz obyektiv səbəbləri vardır.
| Prezident | Vətəni | Həyat yoldaşı | Səbəb | Hakimiyyət illəri | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 
|
Yelena Stasova XX əsr Azərbaycanında yeganə qadın və ən azmüddətli dövlət başçısı |
Rusiya | Albert Krestnikov | Özü qadın dövlət rəhbəri olduğuna görə, birinci xanım mövcud deyildir. | 9–15 Sentyabr 1920 |
| 2 | 
|
Vladimir Dumbadze Azərbaycan SSR-in rəhbəri |
Gürcüstan | naməlum | Hakimiyyətə gəlməzdən çox əvvəl boşanmışdır | 15.09.1920–24.11.1920 |
| 3 | 
|
Qriqori Kaminski Azərbaycan SSR-in yeganə Ukrayna əsilli dövlət başçısı |
Ukrayna | yoxdur | Hakimiyyətə gələn vaxt subay idi. | 24.10.1920–24.07.1921 |
| 4 | 
|
Heydər Əliyev Azərbaycan SSR I Katibi və müstəqil Azərbaycanın prezidenti |
Azərbaycan | Zərifə Əliyeva | Müstəqil Azərbaycana başçılıq etdiyi dönəmdə xanımı artıq vəfat etmişdi | 03.10.1993–31.10.2003 |
- d. — Doğum tarixi
- ö. — Vəfat etdiyi tarixi
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dəhşətli ailə faciəsi…". 2018-08-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
- ↑ "Vəkil Pərican xanım Topçubaşova". 2015-09-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
- ↑ "Ömürdən uzun mühacirət: Əlimərdan bəy Topçubaşov". 2014-11-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
- ↑ "Baş nazirin xanımı". 2020-08-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-28.
- ↑ "Генсека комсомола СССР Косарева погубила женитьба на дочери бывшего руководителя Казахстана… и личного врага Сталина". 2010-07-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
- ↑ Владимир Яковлевич Андреев "Воспоминания"[ölü keçid]
- ↑ "Рядом с Джевдетом Гаджиевым и Аминой Дильбази". 2018-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
- ↑ Не черно-белое кино[ölü keçid]
- ↑ "Юлия Тевосян". 2023-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
- ↑ "Полонский Владимир Владимирович (1925–1999)". 2019-12-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
- ↑ Вероника, Днепропетровск[ölü keçid]
- ↑ "Багирова (Гельман) Евгения Михайловна (1905–1997)". 2008-09-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
- ↑ "Жесткий политик — романтик в душе". 2020-07-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
- ↑ "Mircəfər Bağırovun ailə həyatından". 2016-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-16.
- ↑ "Vəli Yusif oğlu Axundovun 80 illiyinə həsr olunmuş yubiley yığıncağında nitqi". 2017-10-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-17.
- ↑ "В Мурманске прошло мероприятие, посвященное 91-летию видного ученого-офтальмолога, академика Зарифы Алиевой". 2015-09-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-17.
- ↑ [modern.az/az/news/25532/]
- ↑ [qafqazinfo.az/news/detail/ebdurrehman-vezirovun-muxbir-nevesi-foto-82393]
- ↑ 1 2 3 4 5 "Azərbaycanın birinci lediləri". 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-17.
- ↑ ""Xeyli müxalifətçi Elçibəy haqda bu kitabın çapını istəmirdi"". 2016-05-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-17.