Dyagilevin rus baleti

Dyagilevinin rus baleti (fr. Ballets russes, balɛʀys) — rus teatr və incəsənət xadimi Serqey Dyagilev tərəfindən yaradılmış balet . 1908-ci ildən 1929-cu ilədək (Sergey Dyagilevin ölümünə qədər) 20 mövsüm boyunca davam etmiş «Rus sezonları”ndan yaranmışdır. Xaricdə, xüsüsən edir.Fransa и Böyük Britaniyada böyük uğur əldə «Rus sezonları” təkcə xoreoqrafiya deyil, bütövlükdə dünya incəsənətinin inkişafında mühüm təsir rolunu oynamışdır. Monako knyazı Pyer Polinyakın himayədarlığı altında onlar Opera Monte-Karlo teatrının binasında yerləşmişdilər.

İstedadlı təşkilatçı olan Dyagilev istedadları seçmək duyğusuna malik idi. O təşkil etdiyi sezonlara bütöv istedadlı rəqqas və xoreoqrafları dəvət etmişdir. Onlar arasında Vatslav Nijinski, Leonid Myasin, Mixail Fokin, Serj Lifar, Corc Balançin kimi istedadlar vardı. Dyagilevin tamaşalarının dekorasiya və geyimləri üzərində «İncəsənət dünyasının əməkdaşları » Leon Bakst və Aleksandr Benua çalışırdı. Sonradan hər zaman yeniliklərə meylli olan Dyagilev dekorator qismində Avropanın tanınmış rəssamları - Pablo Pikasso, Andre Deren, Koko Şanel, Anri Matissi və bir çox rus avanqardistləri — Natalya Qonçarova, Mixail Lariyonov, Naum Qabo, Antuan Pevzneri cəlb etmişdir. Bundan savayı Dyagilev həmin dövrün Rixard Ştraus, Erik Sati, Moris Ravel, Serqey Prokofyev, Klod Debüssi, İqor Stravinski kimi məhsuldar bəstəkarları ilə də əməkdaşlıq etmişdir.

Dyagilev tərəfindən təşkil edilən sezonlarda xoreoqrafiya üzrə əsas istiqaməy klassik baleti inkişaf elətdirmək idi. Nijinskinin müxtəlif rəqs formalarında etdiyi eksperimentlər öz dövrünü qabaqlayırdı və bu səbəbdən izləyicilər tərəfindən dərhal qəbul edilməmişdi. Fokin hərəkətlərə “zəngin plastika” əlavə etmiş»^[1], onun prinsiplərinin davamçısı olan Myasin isə xoreoqrafiyanı “qırıq və qəliz formalarla” zənginləşdirmişdir. Balançin isə tamamilə akademik rəqs qaydalarından uzaqlaşmış, baletlərinə daha ekspressionist səsləndirmə vermişdir. Dyagilevin Sezonları – xüsusilə ilk olanların proqramına «Simurq quşu», «Petruşka» və «Müqəddəs bahar»  kimi baletlər daxil idi. Bu baletlər rus mədəniyyətinin Avropada populyarlaşmasında əhəmiyyətli rol oynamış və dəbin rus geyimlərinin üslubunda formalaşmasına səbəb olmuşdur. Məsələn, ingilis rəqqasları Patrik Hili-Key, Elis Marks və Hilda Manninq özlərinə ruz təxəllüsləri (müvafiq olaraq Anton Dolin, Alisiya Markova və Lidiya Sokolova) götürərək Dyagilevin truppasında çıxış etmişdilər. Onun sezonlarının məşhurluğu avropalıların ənənəvi rus kostyumlarına olan marağını artırmış və yeni dəb formalaşdırmışdır. Hətta Böyük Britaniya kralı VI Georqun gələcək həyat yoldaşı Yelizaveta Bouz-Layon toy mərasimində rus folklor ənənələrilə bəzədilmiş gəlinlik geyinmişdir.^[2].

1906-cı Parisin Payız salonunda keçirilən rus rəssamlarının təmtəraqlı uğurundan sonra Dyagilev Rusiya imperator sarayı və Fransanın yüksək dairələrindəki nüfuzedici şəxlərin himayəliyi altında Rus sezonlarının (rus artislərinin hər il Parisə qastrolları bu adı almışdır) təşkilatçılığına başlamışdır. Bu sərgi birinci Rus sezonu hesab edilir.

1907-ci ildə sezonlar çərçivəsində Rimski-Korsakov, Raxmaninov, Qlazunov və başqalarının iştirakı ilə «Tarixi rus konsertləri» keçirilmişdir. Dyagilev Avropada məşhur olmayan şedevrləri proqrama daxil etmək qərarına gəlmişdir: Qlinkanın („Ruslan və Lüdmila operasından“ ilk hissə və üvertüra), Rimski-Korsakovun „Milad qabağı gecəsindən“ ilk hissə, , и две „Qarqız operasından iki mahnı“,„Mlada opera-baletindən “Triqlav dağında gecə“ adlı üçüncü hissə, „Çar Saltandan“ süita və „Sadkodan“ sualtı çarlıq olan hissə), Çaykovskinin (İkinci и Dördüncü simfoniyaları ,„Cadugərdən ariozo“), Borodinin „Knyaz İqorundan“ bir çox hissələr), Musorqskidən („Trepak“, „Gənə haqda mahnı“, „Boris Qodunovdan ayrı-ayrı hissələr”) Taneyevdən (İkinci simfoniya), Skryabinin Fortepiano üçün konsert və İkinci simfoniya )proqrama daxil edilmişdir.^[3],

İfaçılar qismində o ən yaxşı pianistlərdən biri İosif Hofman, müğənnilərdən Feliya Litvin, Fyodr Şalyapin, Marianna Çerkaskaya, Yelizaveta Petrenko, Dmitri Smirnov, Vladimir Kastorski, macar drijjor Artur Nikişi dəvət etmişdir. Ardınca 1908-ci ildə opera sezonları baş tutmuşdur. Bu zaman, Şalyapin Musorqskinin «Boris Qodunov operasındakı» çıxışı ilə fransızları heyrətləndirmişdir. Dyagilev üçün “Rus baleti” fenomeni 1906-cı ildə Parisdə nümayiş olunan rus incəsənətinin sərgisi ilə başlaylb 1907-ci ilə qədər davam edən “Sezonlar” fenomeni kimi əhəmiyyətli deyildi. Məhz o fəaliyyətini “Sezonlar”la ölçür və onların sıralama nömrələrini afişalarda göstərir, yubiley sezonları isə qeyd edirdiş “ Rus baleti” sadəcə truppanın mövcud forması idi. “1909-cu ildə “rus sezonları”nın proqramında balet tamaşalarının göstərilməsinə baxmayaraq, ilk nümayiş 6 aprel 1911-ci il tarixində Monte-Karloda baş tutmuşdur.^[4].

Sankt-Peterburqa qayıdan Dyagilev 1909-cu il sezonunun hazırlıqlarına başlamışdır. Bu səfər operadan savayı rus baletinin qastrollarını təşkil etmək qərarına gəlmişdir. İlk əvvəl onun planlarına əngəl yaradacaq heçnə yox idi. Balerina Matilda Kşesinskayanın 1890-cı illərdə gələcək rus imperatoru II Nikolayla eşq münasibətləri yaşaması Sergey Dyagilevə imperator xəzinəsindən 25 000 rubl məbləğində subsidiya almağa və Ermitajda məşqlərin keçirməyə icazə vermişdir.

Həmfikirləri – rəssamlar Leon Bakst və Aleksandr Benua, bəstəkar Nikolay Çerepnin, balet tənqidçisi Valerian Svetlov və başqaları ilə Dyagilev tamamilə fərqli rus baleti yaratmaq işinə başlamışdır. Dyagilevin novator yanaşması “bədii düşüncənin vahidliyi və ifası”nda idi.^[5]. Gələcək tamaşanın müzakirəsində layihənin bütün fəaliyyət göstərən simaları – xoreoqraflar, rəssamlar, bəstəkarlar və b. yaxından iştirak edərək süjetin tərtib etmiş, musiqi, rəqs, kostyum və dekorasiyaları müəyyənləşdirmişdilər. Son nəticədə əldə edilən tamaşa “xoreoqrafiya, musiqi və rəssamlığın harmonik sintezi” özündə əks etdirirdi.^[6]. Balet sezonları üçün truppa Peterburqdakı Mariinski və Moskvadakı Böyük teatrın aparıcı rəqqaslarından yığılmışdır. Anna Pavlova, Mixail Fokin, xanımı Vera Fokina, Tamara Karsavina, İda Rubinşteyn, Vatslav Nijinski, Aleksandr Monaxov, Matilda Kşesinskaya, Serafima Astafyeva, Böyük teatrın solistləri Vera Karalli и Mixail Mordkin və başqaları Dyagilevin dəvətini qəbul etmişdilər. Hazırlıqların qızğın davam etdiyi dönəmdə hökumət gözlənilmədən sezonlara dəstəyi saxlayaraq subsidiyanı ləğv etmiş və Ermitajda məşqlər aparmağı qadağan etmişdir. Bunun bir neçə səbəbi idi.1909-cu ilin fevralında Dyagilevin himayədarı knyaz Vladimir Aleksandroviç dünyasını dəyişmişdir. Daha sonra balet sezonlarında aparıcı partiyaları oynacağını güman edən Kşesinskayanın “Armida pavilyonu” baletində adi rol alması Dyagilevlə onun arasında mübahisəyə səbəb olmuşdur. Bunlardan savayı, imperator teatrının direktpru Vladimir Telyakovski də hər cəhdlə ona əngəl yaratmaq istəyirdi. Lakin yaxın dostları knyaz Arqutin-Dolqorukov, Sert Miziya və qrafinya Qreffül sezonların təşkili üçün lazımi vəsaiti toplaya bilmişdilər.

1909-cu ilin aprelində Dyagilevin truppası Parisə yollanmışdır. Bununla yanaşı belə gərginləşmiş rejimdə sonuncu repetisiyalar aparılmışdır. Repertuar Mixail Fokinin hazırladığı 5 baletdən ibarətdir. 19 may tarixində “Armida pavilyonu”, “Poloveç rəqsləri” və “Ziyafət”, 2 iyun tarixində “Silfida” və “Kleopatra” baletləri tamaşaçılara nümayiş olunmuşdur. Balet sezonlarını premyerası zəfərlə yekunlaşmışdır. İctimaiyyət və tənqidçilər rus rəqqaslarının (xüsusilə Nijinski, Pavlova və Karsavina) ustalıq səviyyəsi, Rerix, Bakst və Benuanın hazırladığı unikal dekorasiyalar və kostyumlar, baletlərin musiqi əsasını təşkil edən Rimski-Korsakov, Musorqski, Qlinka, Borodin və başqa bəstəkarların əsərləri barədə yüksək fikirdə olduqlarını dilə gətirmişdilər. Sonralar Jan Kokto ilk nümayişlərdən sonra öz təəssüratlarını belə ifadə etmişdir:

Fransanı çevirən və Dionisin arabasının ardınca kütləni ekstaza aparan bayramlar üzərində qırmızı pərdə qalxır.[5]

Sezonun sonunda Dyagilev bir müddət əvvəl rastlaşdığı problemləri xatırlayaraq baron Dmitri Qinsburqu kompanyonu etmiş və onun maddi dəstəyinə ümidini bəsləmişdir. Artıq pul barədə düşünməyən Dyagilev truppasına əlavə olaraq yeni rəqqaslar – Lidiya Lopuxoca, Yekaerina Qelçer, Aleksandr Volınini dəvət etmişdir.

Repertuara ilk olaraq Şumanın musiqisi əsasında artıq nümayiş olunmuş “Jizel” və Karnaval” baletləri, ardınca Şuman, Rimski-Korsakovun «Şəhrizadı» nümayiş olunmuşdur. Bundan savayı, Dyagilev задумал поставить балет «Simurq quşu baletini» qədimi rus nağılları mövzusunda qoymağı qərara almşdır. Musiqi müşayəti isə ənənəvi rus motivlərinə uyğun olmalı idi. Bunun üçün Dyagilev yaradıcılığında rus xalq mahnılarından istifadə edən Anatoli Lyadova sifariş vermişdir. Lakin deyilən vaxta işi bitirə bilməmişdir. Bu səbəbdən o konservatoriyada çıxışını eşitdiyi gənc və az tanınan bəstəkar İqor Stravinskiyə sifarişi vermək qərarına gəlmişdir. Onların əməkdaşlığı kifayət qədər məhsuldar olmuşdur. Bu baletdə (“Jizel”) aparıcı partiyanı Anna Pavlova oynamalı idi. Lakin bir sıra səbəblərdən onun Dyagilevlə münasibətləri pozulmuş və o truppanı tərk etmişdir. Pavlovanı Tamara Karsavina əvəz etmişdir.

1910-cu ilin may və iyun aylarında Parisin Qrand-opera teatrının dəbdəbəli zalında nümayişin premyerası baş tutmuşdur. “Şəhrizad” və “Simurq quşu” digərləri ilə müqayisədə daha çox uğurlu olmuşdur. Yazıçı Anri Geon “Simurq quşu” baletini “hərəkət, səs və formalar arasında möhtəşəm tarazlıq” adlandırmışdır. ^[5]. Lakin bu uğurun görünməyən tərəfləri də vardı. Dyagilevin sezonları sayəsində məşhurluq qazanmış bir sıra artistlər əcnəbi teatrlara gedərək truppanı tərk etmişdilər. Qalmaqal nəticəsində Nijinskinin Mariinski teatrından qovulmasından sonra Dyagilev daimi truppa yığmaq qərarına gəlir. İmperator baletinin çoxlu rəqqasları onunla daimi müqavilə bağlamaq qərarına gəlmişdir. Mariinski teatrında qalmaq istəyənlər – məsələn, Karsavina, Kşesinskaya (həmin vaxtda Dyagilevlə barışmışdır) əməkdaşlığı davam etdirməyə razılıq vermişdilər. Dyagilevin repetisiya və hazırlıqlarının yerləşdiyi əsas baza Monte-Karloda yerləşirdi.

Monte-Karloda olarkən Dyagilev 1911-ci ilin repertuarı ilə məşğul olmuşdur.Fokin tərəfindən daha yeni beş balet hazırlanmışdır. Bunlar “Sualtı çarlıq” (“Sadko” operası), “Narsiss”, “Peri”, Nijinski və Karsavinanın əsrarəngiz pa-de-desini özündə əks etdirən “Qızılgül kabusu” və sezonun əsas yeniliyi sayılan İqor Stravinski Stravinskinin “Petruşka” dram baleti idi. Baletin final səhnəsində ölən yarmarka təlxəyi obrazında Nijinski çıxış etmişdir. Balerina Natalya Truxanova ilə olan münaqişə səbəbindən Dyagilev “Peri”dən savayı digər baletləri 1911-ci ilin iyununda Monte-Karlo və Parisdə nümayiş olunmuş və əvvəlki sezonlardakı baletlər kimi populyarlıq qazanmışdır. Bundan başqa, Dyagilev planlaşdırdığı vaxtda,noyabrında Londonda «Qu gölü (balet) Qu gölü baletini» nümayiş etdirmişdir.

Yeni sezondan Dyagilev balet haqda ənənəvi düşüncələrdən uzaqlaşaraq yeni, eksperimental formalara doğru istiqamət götürərək antreprizinin xarakterini dəyişməyə başlamışdır.Əvvəllər onun balet musiqilərinin əsasını bəzi istisnaları çıxmaq şərtilə (“Silfidalar”, “Jizel”, “Qızılgül kabusu”)rus bəstəkarlarının əsərləri təşkil edirdi.1912-ci ildən başlayaraq Dyagilev əcnəbi bəstəkarlara müraciət etməyə başlamışdır. Bəstəkar An Reynaldo və librettonu yazan Jan Kokto ilə birgə “Mavi tanrı” baleti hazırlanmışdır;ыл придуман балет «Голубой бог»; Moris Ravel «Dafnis və Xloya» baletinə musiqi bəstələmişdir. Uzunluğu 8 dəqiqə davam edən «Günortasonrası favnın istirahəti» baleti bu dəfə Klod Debüssinin musiqisi əsasında tərtib olunmuşdur. Sezonun dördüncü nümayişi olan “Tamara” baletini rus bəstəkarı Mili Balakirevin musiqisi müşayət etmişdir. Dekorasiya və kostyumlar üzərində yalnız Leon Bakst çalışmışdır. Həmin dövrdə Aleksandr Benua və Dyagilev arasında inciklik yaşanmışdır. Üç tamaşanın xoreoqrafiya tərtibatını sezonların əvəzolunmaz baletmeystri Mixail Fokin hazırlamışdır. Yalnız “Günortasonrası favnın istirahəti” baletinin xoreoqrafiyasını Dyagilevin təklifi ilə favoriti Nijinski həyata keçirmişdir. Bu, onun baletmeyster kimi ilk işi idi. 1912-ci il sezonunun nümayişləri Paris tamaşaçılarında xüsusi bir heyrət oyatmamışdır.”Tamara” baleti soyuq qarşıkanmış, publikanın “Mavi tanrı”ya reaksiyası darıxdırıcı xoreoqrafiya səbəbindən yaxşı qarşılanmamışdı.Dafna və Xloya baleti də uğur qazanmamışdır.Bunun səbəbi kimi Dyagilev, Ravel,Bakst,Nijinski və Fokin arasında vahid fikrin olmaması göstərilir.Nəticədə balet harmonik alınmamışdır.Bu uğursuzıuq, həmçinin, Nijinskinin ikinci xoreoqraf kimi cəlb edilməsi Fokinin truppanı tərk etməsinə səbəb olmuşdur.

«Günortasonrası favnın istirahəti» bu sezonda qismən də emosiyalar doğura bilmişdir.Antik mövzuda balet tərtib etmək ideyası 1910-cu il Yunanıstan səfəri zamanı Dyagilevin ağlına gəlmişdir. Antik amforalardakı təsvirlərdən təəssüratlanan Dyagilev öz marağını Nijinskiyə də yoluxdurmuşdur. Bu baletin xoreoqrafiyasından sonra solo kişi rəqsi barədə qanunauyğunluqları pozduğundan çoxlu sayda mənfi rəylə üzləşmişdilər. Çoxları,məsələn, “Le Fiqaro” qəzeti “Favn”ı əxlaqsızlıqda ittiham etmişdir. Lakin Parisin artist dairələri baleti başqa cür qəbul etmişdilər.”Le Maten”( Dyagilevin tanışı sayılan Miziya Sertin yoldaşı qəzetin naşiri idi) qəzetində Fransua Rodenin Nijinskinin istedadına tərif yağdıran məqalə çıxmışdır:

Parisdəki uğursuzluqdan sonra Dyagilev tamaşalarını London, Berlinе, Vyana və Budapeştdə nümayiş etdirmişdir.Bunu kütlə nəcibliklə qarşılamışdır. Böyük Britaniyada nümayiş olunan tamaşalarda kraliça Aleksandra və bacısı imperatriçə III Aleksandrın həyat yoldaşı Mariya Fyodorovna iştirak etmiş, Almaniyada isə imperator II VilhelmI “Kleopatra” baleti heyrətə gətirmişdir.

1913-cü il Dyagilevin antreprizində dönüş baş tutmuşdur. Belə ki həmin sezon xoreoqrafiyada böhran yaşanmışdır. Fokinin truppadan gedişindən sonra cəmi 3 balet səhnəyə qoyulmuşdur. Onlardan ikisini- Stravinskinin “Müqəddəs bahar” və Debüssinin “Oyunlar”ını Nijinski, “Salomeyanın faciəsi” adlanan baletini isə gənc baletmeyster Boris Romanov səhnələşdirmişdir.

Xoreoqraf sənəti Nijinskiyə asan başa gəlmirdi.İstedadlı rəqqas olaraq baletin səhnələşdirməsilə məşğul olmasına baxmayaraq, Nijinski fikirlərini aydın ifadə etmək bacarığına sahib deyildi. Bu səbəbdən kolleqalarına səhnədə nəyin tələb olunduğunu başa sala bilmirdi. “Müqəddəs baharı” səhnələşdirmək ona asan gəlməmişdir.Lakin kütlə bunu o qədər də qiymtləndirməmişdir.29 may Yelisey çölləri teatrında baş tutan baletin premyerası zamanı Stravinskinin musiqisi izləyicilərin hiddətinə səbəb olmuş və onlar baleti fitə basaraq bütpərəst mərasimləri mövzusunda qurulmuş xoreoqrafiyanın orijinallığı və çətinliyinə lazımi diqqət ayırmamışdılar. Baş tutmuş premyerada olan Nijinskinin gələcək həyat yoldaşı balerina Romola Pulskaya həmin vaxt baş verənləri belə təsvir etmişdir:

Narahatlıqlar və qışqırıqlar paroksizmə gətirib çıxartmışdır. İnsanlar artistləri,bəstəkarı fitə basır, qışqırır, gülürdülər. Mənim qulaqlarım bu cəhənnəm səs-küyündən tutulmuşdu, tezliklə pərdənin arxasına keçdim.Rəqqaslar titrəyir, göz yaşlarını silməyə çalışırdılar.Orada da zaldakı kimi vəziyyət çox pis idi. Əsər üzərində uzun müddət çalışmalar, sonsuz sayda repetisiyalar, və sonda belə kavardak(nizamsızlıq)[5].

Bütün bunlara baxmayaraq, «Müqəddəs bahar» Dyagilevin ən sevimli baletlərindən biri olmuşdur. Nikolay Rerixin sözlərinə görə, ictimaiyyət hələ sonra bu tamaşaya dəyər verəcəkdir:

Bax bu əsl qələbədir! Qoy səni fitə bassınlar!Artıq onlar daxilən dəyəri hiss edirlər və şərti maska altında fitə basırlar. Nəticələrini sonra görəssiz.[7].

“Salomeyanın faciəsi” baleti o qədər güclü emosiyalar doğurmamış və izləyicilər tərəfdən kifayət qədər laqeyd qarşılanmışdır. Tennis və məhəbbət üçbucağı mövzusunda fantaziyadan bəhs edən “Oyunlar” baleti daha pis taleylə üzləşmişdir. “Fiqaro” qəzetində çıxan resenziyada Dyagilevin yaradıcılığını tənqid etmiş, artistlərin hərəkətlərini “heç bir məna kəsb etməyən iddialı əzilib-büzülmələr” adlandırılmışdır.^[8] Avqust ayında Dyagilevin truppası Cənubi Amerikada qastrolda olmuş və Buenos-Ayresdə böyük uğur əldə etmişdir.Maestronun özü son dəqiqələrdə səyahət etməkdən imtina edərək Avropada qalmışdır. Uzun müddət Dyagilevin məşuqu olmuş Nijinski 1913-cü ildən ondan uzaqlamağa başlamış və Romola ilə evlənmişdir. Bu barədə xəbər tutan Dyagilev Nijinskiyə teleqramm göndərərək artıq onun xidmətlərinə ehtiyac duymadığını bildirmişdir. Buna baxmayaraq, bir müddət birgə çalışsalar da, sonradan birdəfəlik ayrılmışdılar..

1914-cü ilin əvvəlində Dyagilev Rusiyaya qayıtmışdır. Moskvada olarkən Böyük teatrın kordebaletində oynayan 19 yaşlı Leonid Myasin onun diqqətini çəkmiş və onu özü ilə xaricə aparmışdır. O Myasini sezonlarının yeni xoreoqrafına çevirmək istəsə də, o hələ çox cavan və təcrübəsiz olduğundan Dyagilev Mixail Fokinin yardımından istifadə etmişdir. Fokin dörd yeni balet hazırlamışdır:«İosif haqda əfsanə», «Qızıl xoruz», «Midas» və «Kəpənək». Lakin “İncəsənət dünyası”ndan Dyagilevin tanışı olan Mixail Dobujinski cəlb olunmuş, Bakst,Benua ilə birgə dekorasiya və geyimlər üzərində çalışmışdır.Tamaşaçıların bu baletlərə olan reaksiyası ilk sezonların uğurunu xatırladırdı. Həm opera, həm də baleti özündə birləşdirən “Qızıl xoruz” tamaşası çox effektiv alınmışdır.Bu baletin dekoratoru qismində Benuanın Dyagilevə məsləhət gördüyü rus avanqardisti Natalya Qonçarova çalışmışdır. Qonçarova Liturgiya baletini Myasin üçün hazırlasa da, o səhnəyə qoyulmamışdır.Sonralar da Qonçarova həyat yoldaşı Maxil Larionovla birgə Dyagilevlə əməkdaşlıq etmişdir. Bu sezondan sonra o Fokinlə əməkdaşlığını dayandırmışdır.

Birinci dünya müharibəsinin başlaması ilə Avropada gözlənildiyi kimi incəsənətə maraq azalmışdır.Dyagilev ancaq Qırmızı Xaç cəmiyyəti üçün Cenevrədə xeyriyyə konsertləri verməklə kifayətlənmişdir.

«Gecəyarısı günəş» baletində Myasin ilk dəfə olaraq xoreoqraf qismində öz bacarığını nümayiş etdirmişdir. Dəniz səyahətləri mövzusunda qorxusu olmasına baxmayaraq, Dyagilev ABŞa qastrol etməyə razılaşır.Ancaq o şərtlə ki, truppanın köhnə heyətini aparacağı təqdirdə təşkilatçı olmağa razılaşmışdır. Fokin və Karsavina Rusiyadan çıxa bilməmişdilər. Hələ 1914-cü ildə Peterburqa gedən yolda Avstriyaya əsir düşmüş Nijinskini ordan çıxartmaq alınmamışdı. Truppanı tam yığa bilməyəcəyini görən Dyagilev Vera Nemçinova, Lyubov Çernışeva,Stanislav İdziikovski, Leon Voyçixovski və ingiıis əsilli Lidiya Sokolova(Hilda Maqqins əsl adı idi.Həmin dövrdə bir çoxları kimi özünə ləqəb götürmüşdür) kimi gənc balet artistlərinə müqavilə bağlamağı təklif etmişdir.

Dyagilev baletinin Amerika qastrolu 1916-cı ilin yanvarından may ayına kimi davam etmiş və böyük uğur əldə etmişdir. Ardınca Dyagilev Myasinlə birgə İspaniyaya yollanmış və San-Sebastyan” şəhərində yeni xoreoqrafın tamaşalar- “Kikimora” və “Meninlərı səhnəyə qoymuşdur.Meninlər Qabriel Forenin musiqisi əsasında hazırlanmış, dekorasiyalar isə Xose-Mariya Sert tərəfindən hazırlanmışdır.Beləliklə, onun okeanın o tayına qastrol səfərləri davam etmişdir. Nijinski sərbəst olaraq, “Til Ulenşpigel baletini hazırlamışdır.Lakin onun psixi sağlamlıqdan əziyyət çəkməsi səbəbindən tamaşaçılar onu qəbul etməmişdir

1917-ci ildən başlayaraq Dyagilev sezonları əvvəlki mövqeyini bərpa eləməyə başlamışdır.Myasin artıq xoreoqraf kimi püxtələşmiş, səhnələşdirdiyi baletlər yenilikçi ruhu ilə zəngin olduğundan Paris və Romada gözəl qarşılanmışdır.Bunlar Stravinskinin “Feyerverk” simfoniyası və Qonçarova-Lariyonov cütlüyünün dekorasiyalarını hazırladığı, Lyadovun musiqisi əsasında ‘Yaxşı əhvallı qadın”, “Rus nağılları” “Parade” baletləri idi. Parade baletinin libretto və konsepsiyasının müəllifi Jan Kokto, baş rollardan birinin icraçısı Leonid Myasin,bəstəkarı Erik Sati, dekoratoru Pikasso olmuşdur.Giyom Apolliner bu baleti belə təsvir etmişdir:

Bu səhnə poemasıdır ki, novator musiqiçi Erik Sati son dərəcə gözəl ekspressiv sadə musiqiyə yerini dəyişmişdir.Bu musiqidə Fransanın şəffaf ruhunu tanımamaq mümkün deyil. Kubist rəssam Pikasso, ən cəsarətli xoreoqraflardan biri olan Leonid Myasin ilk dəfə rəssamlıq və rəqsin, plastika və mimikanın ittifaqını həyata keçirərək onu aşkar etmişdilər.[5].

Sezonu sonlarında Dyagilev və Myasinsiz truppa Cənubi Amerikaya qastrol səfəri etmişdir.Ardınca tam heyətlə Portuqaliyada konsert vermişdilər.Lakin orada baş verən nizamsızlıqlar nəticəsində qastrol konsertlərini tez bitirməli olmuşdular. Avropada siyasi durumun kəskinləşməsi hətta Fransaya geri qayıtmağı mümkünsüz etmişdir. Bu səbəbdən 1918-ci ildə Paris sezonu baş tutmamışdır.

1918-ci ilin oktyabrında Dyagilevin truppası Böyük Britaniyaya qastrol səfərində olmuş və orada 1 il müddətində qalmışdır. 1919-cu ilin iyulunda Londonda ictimaiyyətə iki yeni “Sehirli dükan” və “Üçbucaq” baletləri nümayiş olunmuşdur. Bu baletlərin səhnə dekoratorları Andre Deren və Pikasso olmuşdur.Myasin sonda temperamentli əndəlüs rəqsləri ilə kütləni heyrətləndirmişdir. Aparıcı partiyanı ispan Feliks Fernandes ifa etməli idi. Lskin premyeranın açılışına bir neçə həftə qalmış Fernandes ağlını itirmiş, onun rolunu Myasin oynamışdır. ^[9]. Ağır 1918-ci ildən sonra bu tamaşaların uğuru Dyagilevi ruhlandırmış, dekabr-fevral aylarında Fransada sezonları bərpa etmişdir. Sadalanan tamaşalardan savayı, Parisin Qrand-opera teatrında “Bülbülün nəğməsi” baleti nümayiş olunmuşdur. Bu baletin səhnə dekoratoru Anri Matiss olmuşdur.O Benuanın itmiş işlərinin əvəzinə yeni dekorasiyalar yaratmışdır.

1920-ci ildən başlayaraq Monte-Karloda repetisiyalara başlanılmışdır. Myasin tərəfindən üç tamaşa – Stravinskinin musiqisi əsasında “Pulçinella” (Pikasso tərəfindən dekorasiyası hazırlanmışdır), “Müqəddəs bahar”ın yeni versiyası və “Qadın şıltaqlıqları” opera baleti səhnəyə qoyulmuşdur. Bu ilki sezonda da truppa xoreoqrafsız qalmışdır.Belə ki Dyagilevin bu dəfə Myasinlə arası dəymiş, o isə truppanı tərk etmişdir.

Myasinin truppanı tərk etməsindən sonra 1921-ci il sezonunda yalnız bir nümayiş- Serqey Prokofyevin musiqisi əsasında “Təlxək” baleti səhnələşdirilmişdir. Mixail Lariyonov təkcə balet dekorasiyalarını deyil,xoreoqrafiyanın qurulmasını ona tapşırmağı Dyagilevdən xahiş etmişdir. Nəticədə tamaşa fiasko ilə üzləşməli olmuşdu. Həmçinin, Pikassonun dekorasiyalarını çəkdiyi “Kvadro flamino” süitası – səkkiz ənənəvi ispan rəqsi dəvət edilmiş səkkiz artist tərəfindən oynanılmışdır. Payızda Dyagilev Londonda nümayiş olunacaq “Yatmış gözəl” baletində aparıcı partiyanı oynamaq üçün balerina Olqa Spesivçevanı dəvət etmişdir. Bu balet-tamaşa ictimaiyyət tərəfindən gözəl qarşılansa da,

Dyagilevi katastrofik duruma salmışdır: beləki yığılan gəlir xərclərin qarşılığını ödəyə bilməmişdi.Dyagilev az qala iflasa uğrayacaqdı. Artistlər truppanı tərk etməyə başlamışdır. Antrepriz fəaliyyəti dayandırmaq həddinə gəlib çatmışdır. Xoşbəxtlikdən yenə Miziya Sert köməyə gəlmişdir.MiziyaKoko Şanelin yaxın rəfiqəsi idi. Koko Şanel Dyagilevin gördüyü işlərdən ruhlanaraq onun truppasının yenidən bərpası üçün kifayət qədər vəsait xərcləmişdir. Bundan başqa,Kievdən Vatslav Nijinskinin kiçik bacısı Bronislava Nijinskaya Parisə emiqrasiya etmişdir.Dyagilev onu sezonlarının yeni zoreoqrafı rtməyi düşünürdü. Nijinskaya truppanın heyətini özünün kievli tələbələri ilə yeniləməyi təklif etmişdir. Həmin dövrdə Dyagilevin Boris Koxno ilə tanışlığı baş tutmuşdur. O sonradan Dyagilevin şəxsi katibi və yeni baletlərinin librettosunun müəllifi olmuşdur.

Yeni yaradıcı qüvvələrin axınına və pul məsələlərinin aradan qaldırılmasına baxmayaraq 1922-ci il sezonunu Dyagilev sezonlarının tam intibahı saya bilmərik. Stravinskinin “Mavr” operası uğur əldə etməmiş və repertuardan çıxarılmışdır. Publikaya yalnız biraktlı “Avroranın toyu” baleti, Benuanın “Armida pavilyonu” üçün hazırladığı dekorasiyalarla səhnəfdə nümayiş olunan “Yatmış gözəl”in ixtisarlaşdırılmış üçüncü aktı.

1923-cü ilin yanvarında Kievdən Parisə beş gənc rəqqas gələrək( onların içərisində sonradan Dyagilevin favoritinə çevriləcək Serj Lifar var idi) tezliklə truppanın Monte-Karlodakı məşqlərinə qoşulmuşdular. Əsasən köhnə repertuardan ibarət olan proqrama yeni — Stravinskinin “Toy” baleti daxil idi. Bu balet sezon əsas nümayişinə çevrilmiş və tamaşaçıların rəğbətini qazanmışdır.

Сезон 1924 годÖtən ilki ilin sonlarında Nijinskaya bir neçə yeni balet – “Çobanların həvəsi”,”Təbib”,”Mavi ekspress” kimi əsərləri səhnəyə qoymuşdur. Bunlardan ən uğurlusu “Mavi ekspress” olmuşdur.Bu rəqs operettanın librettosunu Jan Kokto, dekorasiya və kostyum işlərini Loran,Pikasdo və Şanel hazırlamışdır. Dyagilev bu baletlə “müasir neorealizm dövrünə başlamağı” ümid bəsləyirdi.^[5] Lakin Nijinskaya gözlənilən ümidləri doğrultmadığından truppadan getmişdir. Baletlərin premyerası həmin ilin yanvarında Monte-Karloda, yay aylarında isə Parisdə baş tutmuşdur. Bundan əlavə, Dyagilev Avropanın müxtəlif ölkələrində bir sıra festivallar keçirməyi planlaşdırlrdı. Həmin festivallar çərçivəsində təkcə balet deyil, həmçinin simfonik, kamera və opera konsertləri, rəssamlıq sərgilərinin keçirilməsi də nəzərdə tutulurdu. Bu tədbirlər əsas sezonlarla paralel olaraq 1928-ci ilə kimo davam etmişdir.

1925-ci il sezonunun səhnə işlərini Dyagilev Serj Lifara vermək istəsə də, lakin o təcrübəsiz idi. Bu səbəbdən müvəqqəti olaraq Leonid Myasini truppaya qoşulmağa dəvət etmişdir. Lifar özünün ilk əsas partiyalarını əzbərlədiyi müddətdə Myasin iki yeni - “Zefir və Flora” və Jorj Orikin musiqisi əsasında “Matroslar” baletlərini hazırlamışdır.Bu tamaşalar da izləyicilərin rəğbətini qazanmışdır. Bundan başqa, bu sezonda Corc Balançin baletmeyster qismindı debüt etmişdir.O Mariinski teatrı nəzdində Teatr peşə məktəbini bitirdikdən sonra Rusiyadan emiqrasiya etmiş və Dyagilevlə əməkdaşlığı çərçivəsində onun sezonlarının xoreoqrafı olmuşdur.Balançinin səyləri nəticəsində “Bülbülün nəğməsi” baletinin səhnə tərtibatı yenilənmiş və komik “ Barabo” baleti yaradılmışdır. Paris sezonlarının sonunda yenidən Londonda qastrolda olan Dyagilevin truppasının canlandırdığı bu tamaşa sevinclə qarşılanmışdır.

1926-cı ilin əvvəlində Dyagilevin antreprizi yenidən çətinliklərlə üzləşmişdir. Belə ki balerina Vera Nemçinova yaranmış qalmaqalla əlaqədar truppanı tərk etmişdir. Nəticədə Dyagilev ianə götürərək yeni sezonun hazırlıqları ilə məşğul olmağa başlamışdır. Yenilik kimi Balançinin tərtibatında Erik Satinin musiqisi əsasında səhnələşdirilən “Pastoral” və “Tabakerkadan olan iblis” əsərləridi. Bundan başqa, repertuara “Romeo və Cülyetta” baleti daxil edilmişdir. Baletin xoreoqrafı isə Bronislava Nijinskaya idi. O Myasinlə birlikdə periodik olaraq “Rus baleti” ilə birgə qastrola çıxırdılar. Novatoru ruhunda səhnələşdirilmiş balet ilk əvvəl tamaşaçıları heyrətləndirmişdir. Dekorasiyaları Xuan Miro və Maks Ernst tərəfindən çəkilmiş pərdələr əvəz etmişdir. Artistlər məşq triko və tuniklərində çıxış etmiş, onların hərəkətləri isə minimalistikdir. “Romeo və Cülyetta”nın premyerasında baş vermiş hadisə sonradan balet üçün əla reklam olmuşdur. Andre Breton və Lui Araqon başda olmaqla Sürrealistlər balet üzərində çalışmağa razılıq vermiş Miro və Ernsti ictimai qınaq obyektinə çevirmişdilər. Sezonun yekununda Dyagilev truppası Londona getmiş, orada yarım ay ərzində nümayişlər göstərmişdilər. Serj Lifarın xatirələrinə inansaq, qastrollar gurultulu uğurlara səbəb olmuşdur:

Dyagilevin rus baletində olduğum illər ərzində London sezonundan daha təmtəraqlı,daha əsrarəngiz nəyisə xatırlamıram. Biz az qalları əllərdə gəzdirir, üzərimizə güllər və hədiyyələr tullayırdılar. Bizim bütün –köhnə və təzə baletlərin hamısı xoş qarşılanmış və dayanmadan çalınan alqışlara səbəb olmuşdur.[5].

1927-ci ildə Dyagilevin baletə marağı getdikcə soyumağa başlamış, o kitab kolleksiyası ilə məşğul olmağa başlamışdır. Bununla belə, Myasinin rəhbərliyi altında daha iki tamaşa – “Pişiklər” və “Polad çapma” baletləri yaradılmışdır. Bundan əlavə, repertuara vaxtilə Myasin tərəfindən sərbəst şəkildə hazırlanmış “Merkuri” baleti də əlavə olunmuşdur. Gənc oğlanın sonda pişiyə çevrilən qıza olan sevgisindən bəhs edən bu baletdə baş partiyanı Olqa Spesivçeva oynamışdır. Mətbuatda Olqanın iştirakı barədə anons verilsə də, sezonun başlanğıcında o ayağını zədələmişdir. Onun əvəzinə Alisa Nikitina çıxış etmişdir. Prokofyevin musiqisi əsasında səhnəyə qoyulan “Polad çapma” əsəri Dyagilev sezonlarını çətin duruma salmışdır. Premyeraya qədər kütləyə necə reaksiya veriləcəyi məlum deyildi. Bu balet bolşevik Rusiyasının sənaye ruhunu özündə birləşdirirdi. ^[10]. Parisdə bu balet soyuq qarşılansa da, Londonda onu zəfər gözləyirdi.

1928-ci ildə Myasinin Dyagilev sezonlarında sonuncu işi – “Oda” baleti buraxılmışdır. Onun xoreoqrafiyası Dyagilevə yaxın deyildi, hətta o “Oda”nın repertuara salınmasına şübhə ilə yanaşmışdır. Buna baxmayaraq, balet tamaşaçılar tərəfindən xoş qarşılanmışdır. Lakin Balançinin “Apollon Musaqet” baletinin uğuru “Oda”nı kölgədə qoymuşdur.^[5] Bu balet Stravinskinin musiqi əsasında qurulmuş, dekorasiyalar Andre Boşan , kostyumlar isə Koko Şanel tərəfindən hazırlanmışdır. Bu baletdə solo ifa edən Lifarı uzun sürən ovasiyalar qane etmişdir. Dyagilev də onun rəqsini yüksək qiymətləndirilmişdir. Lifarın sözlərinə inansaq, Dyagilev tamaşadan sonra onun ayağını öpmüşdür. Dyagilevin eyni hərəkəti yalnız bir dəfə “Qızılgül kabusu” baletindən sonra Nijinskiyə təkrarlamışdır. “Apollin Musaqet” baleti Londonda 11 dəfə nümayiş olunmuşdur

1929-cu ilin may, iyununda Monte-Karlo və Parisdə “Azmış oğul”, “Tülkülər”, “Bal” baletlərinin premyerası baş tutmuşdur. Bu il Dyagilev baletlərinin son sezonu idi. Hələ 1922-ci ildə Bronislava Nijinskaya Stravinskinin musiqisi əsasında səhnələşdirilən “Tülkülər” baletini səhnələşdirmişdir. Lakin bu dəfə baletin xoreoqrafiyasının yenilənməsini Dyagilev favoriti Lifara tapşırmışdır. İyun və iyul aylarında Dyagilevin truppası Kovent-Qardendə çıxış etmişdir. Repertuara 1913-cü ildə narazılığa səbəb olmuş “Müqəddəs bahar” baleti də daxil edilmişdir. Lakin bu dəfə tamaşaçılar baleti heyrətlə qarşılamışdılar. İyulun sonları və avqustun əvvəlində Venesiyaya qısamüddətli qastrol səfərləri təşkil edilmişdir.

Venesiyada Dyagilevin sağlamlığı diabetin kəskinləşməsi səbəbindən insult keçirmiş, nəticədə 19 avqust 1929-cu il tarixində dünyasını dəyişmişdir. Dyagilevin ölümündən sonra truppa dağılmışdır. Balançin ABŞ-a üz tutmuş, amerikan baletinin reformatoruna çevrilmişdir. Myasin Vasili Voskresenski ilə birgə

«Monte-Karlo rus baleti», truppasının əsasını qoyaraq “Dyagilevin rus baleti” repertuarından istifadə etmişdir. Bir çox şey də onların çoxlu ənənələrini davam etdirmişdir. Lifar isə Fransada qalmış, Qrand-Operada balet truppasına başçılıq edərək fransız baletinin inkişafına böyük tövhələr vermişdir.

İl	Premyera	İllüstrasiya.	Adı	Bəstəkar	Rəssam	Xoreoqraf	İfaçılar
1909	19 may Paris, Şatle		Armida pavilyonu (fr. Le Pavillon d'Armide)	Nikolay Çerepnin	Aleksandr Benua	Mixail Fokin	Anna Pavlova, M.Fokin, А.Bolm, S.Fyodorova, Q.Roay, Vatslav Nijinski
	19 may Paris, Şatle		Polovets rəqsləri (fr. Les Danses polovtsiennes)	Aleksandr Borodin	Nikolay Rerix	Mixail Fokin	А. Bolm, S.Fyodorova Е. Smirnova, Q.Rozay
	19 may Paris, Şatle		Ziyafət (fr. Le Festin)	Rimski-Korsakov, Musorqski, M. Qlinka, Aleksandr Qlazaunov və başqaları| L.Bakst	М. Fokin	Tamara Karsavina, Vera Fokina, V.Karalli, V. Nijinski, S.Fyodorova, М. Mordkin, А. Bolm, Q.Rozay
	2 iyun Paris, Şatle		Silfidalar (fr. Les Sylphides)	F.Şopen	А. Benua	М. Fokin	А. Pavlova, Т. Karsavina, V.Nijinski
	2 iyun Paris, Şatle		Kleopatra (fr. Cléopatre)	Anton Arenski	Leon Baskt	М. Fokin	А. Pavlova, İ. Rubinşteyn, Т. Karsavina, V.Nijinski, М. Fokin
1910	20 may Paris, Qrand-Opera		Karnaval (fr. Carnaval)	Robert Şuman	Leon Bakst	М. Fokin	Т. Karsavina, V.Nijinski, А. Bolm, V. Fokina, B. Nijinskaya
	4 iyun Paris, Qrand-Opera		Şəhrizadə (fr. Schéhérazade)	N. Rimski-Korsakov	Leon Bakst	М. Fokin	İ. Rubinşteyn, V.Nijinski, А. Bulqakov
	18 iyun Paris, Qrand-Opera		Jizel (fr. Giselle)	Adolf Adan	Aleksandr Benua	М. Fokin	Т. Karsavina, V. Nijinski
	25 iyun Paris, Qrand-Opera		Simurq quşu (fr. L'oiseau de feu )	İqor Stravinski	Aleksandr Qolovin, Leon Bakst	М. Fokin	Т. Karsavina, M. Fokin, V. Fokina, А. Bulqakov
	25 iyun Paris, Qrand-Opera		Orientaliya (fr. Les Orientales)	Aleksandr Qlazunova, Aleksandr Borodin və başqaları	Leon Bakst	М. Fokin	Е. Qelçer, V. Nijinski, Т. Karsavina, А. Volinin, V.Fokina, Q.Rozay, А. Orlov, M. Fokin
1911	19 aprel Monte-Karlo, Kazino		Qızılgül kabusu (fr. Le Spectre De La Rose)	К. Veber	Leon Bakst	М. Fokin	V. Nijinski, Т. Karsavina
	26 aprel Monte-Karlo, Kazino		Nərgiz (fr. Narcisse)	Nikolay Çerepnin	Leon Bakst	М. Fokin	V. Nijinski, Т. Karsavina, B. Nijinskaya
	6 iyun Paris, Şatle		Sualtı çarlıq (из оперы «Садко»)	Nikolay Rimski-Korsakov	Boris Anisfeld	М. Fokin
	13 iyun Paris, Şatle		Petruşka (fr. Petrouchka)	İqor Stravinski	Aleksandr Benua	М. Fokin	V. Nijinski, Т. Karsavina, А. Orlov, E.Çeketti
	30 noyabr London, Kovent-Qarden		Qu gölü (fr. Le Lac des cygnes)	P. Çaykovski	Aleksandr Benua	Marius Petipa	Matilda Kşesinskaya, V. Nijinski
1912	13 may Paris, Şatle		Mavi tanrı (fr. Le Dieu bleu)	Reynaldo Qan	Leon Bakst	М. Fokin	V. Nijinski, Т. Karsavina, М. Froman, L.Nelidova, B.Nijinskaya
	20 may Paris, Şatle		Tamara (fr. Thamar)	Miliy Balakirev	Leon Bakst	М. Fokin	Т. Karsavina, А. Bolm
	29 may Paris, Şatle		Favnanın istirahəti (fr. L'Après-midi d'un faune)	Klod Debüssi	Leon Bakst	V.Nijinsjki	L.Nelidova, V.Nijinski
	8 iyun Paris, Şatle		Dafnis və Xloya (fr. Daphnis et Chloé)	Moris Ravel	Leon Bakst	М. Fokin	V. Nijinski, Т. Karsavina
1913	15 may Paris, Yelisey çölləri teatrı		Oyunlar (fr. Jeux)	Klod Debüssi	Leon Bakst	V.Nijinsjki	V.Nijinsjki, Т. Karsavinа, L. Şollar
	29 may Paris, Yelisey çölləri teatrı		Müqəddəs bahar (fr. Le Sacre du printemps)	İqor Stravinski	Nikolay Rerix	V.Nijinsjki
	12 iyun Paris, Yelisey çölləri teatrı		Salomeyanın faciəsi (fr. La Tragédie de Salomé)	Floran Şmitt	Serqey Sudeykin	Boris Romanov	Т. Karsavina, А. Qavrilov
1914	16 aprel Monte-Karlo, Kazino		Kəpənəklər (fr. Papillons)	R.Şuman	Mstislav Dobujinski, L.Bakst	Mixail Fokin	Т. Karsavina, L. Şollar, M.Fokin
	14 may Paris, Qrand-Opera		İosif haqda əfsanə (fr. La Légende de Joseph)	Rixard Ştraus	Leon Bakst	М. Fokin]	L.Myasin, М. Kuznetsova, А. Bulqakov
	24 may Paris, Qrand-Opera		Qızıl xoruz (fr. Le Coq d'or)	Nikolay Rimski-Korsakov	Natalya Qonçarova	Mixail Fokin	Т. Karsavina, А. Bolm, А. Bulqakov, E.Çeketti
	26 may Paris, Qrand-Opera		Bülbül	İqor Stravinski	Aleksandr Benua	Boris Romanov	М. Froman, N.Kremnev
	2 iyun Paris, Qrand-Opera		Midas (fr. Midas)	Maksimilian Şteynberq	ДMstislav Dobujinski	Mixail Fokin	Т. Karsavina, А. Bolm, М. Froman, L. Şollar,L. Çernişeva
1915	20 dekabt Cenevrə, Qrand-teatr		Gecəyarısı günəş (fr. Soleil de nuit)	N. Rimski-Korsakov	Mixail Lariyonov	Leonid Myasin	L. Myasin, N.Zverev
1916	21 avqust San-Sebastyan		Meninlər (fr. Las Meninas)	Qabriel Fore	Xose Mariya Sert	Leonid Myasin	L.Sokolova, Оlqa Xoxlova, L. Myasin, L. Voytsikovski
	25 avqust San-Sebastyan		Kikimora	Anatoli Lyadov	Mixail Lariyonov	Leonid Myasin	М. Şabelskaya, S. İdzikovski
	23 oktyabr Nyu-York, Manhetten opera		Til Ulenşpigel	Rixard Ştraus	R.Cons	Vatslav Nijinski
1917	12 aprel Roma, Konstansa		Feyerverk	İqor Stravinski	Cakomo Balla	Leonid Myasin
	12 aprel Roma, Konstansa		Yaxşı əhvalda olan xanımlar (fr. Les Femmes de bonne humeur)	Cüzeppe Skarlatti	Leon Bakst	Leonid Myasin	L. Lopuxova, L. Çernişeva, L. Myasin, J. Çeketti, E. Çeketti, S. İdzikovski, L. Voytsikovski
	11 may Paris, Şatle		Rus nağılları (fr. Les Contes russes)	Anatoli Lyadov	Mixail Lariyonov	Leonid Myasin	S. İdzikovski, L. Voytsikovski, L. Çernişeva, L. Sokolova
	18 may Paris, Şatle		Parad (fr. Parade)	Erik Sati	Pablo Pikasso	Leonid Myasin	L. Myasin, М. Şabelskaya, L. Lopuxova, N. Zverev
1919		5 iyul London	Sehirli dükan (fr. La Boutique fantasque)	Coakino Rossini	Andre Deren, L. Bakst	Leonid Myasin	L. Lopuxova, L. Myasin, E. Çeketti, S. Qriqoryev, J. Çeketti, L.Sokolova, L. Voytsikovski, N. Zverev
	22 iyul London		Üçbucaq (fr. Le Tricorne)	Manuel de Falya	Pablo Pikasso	Leonid Myasin	L. Myasin, Т. Karsavina, L. Voytsikovski
1920	2 fevral Paris, Qrand-Opera		Bülbülün nəğməsi (fr. Le Chant du rossignol)	İqor Stravinski	Anri Matiss	Leonid Myasin	Т. Karsavina, L. Sokolova, S. Qriqoryev, S. İdzikovski
	15 may Paris, Qrand-Opera		Pulçinella (fr. Pulcinella)	İqor Stravinski	Pablo Pikasso	Leonid Myasin	Т. Karsavina, L. Myasin, Karsavina
	27 may Paris, Qrand-Opera		Qadın şıltaqlıqları fr. Astuzie femminili	Domeniko Çimaroza	Xose-Mariya Sert	Leonid Myasin	Т. Karsavina, L. Çernışeva, V. Nemçinova, L. Sokolova,S. İdzikovski, L. Voytsikovski
	15 dekabr Paris, Yelisey çölləri teatrı		Müqəddəs bahar (fr. Le Sacre du printemps)	İqor Stravinski	Nikolay Rerix	Leonid Myasin	L.Sokolova
1921	17 may Paris		Təlxək fr. Chout	S. Prokofyev	Mixail Lariyonov	T.Slavinski, L. Sokolova,K.Devilye, J.Yazvinski
	17 may Paris		Kvadro flamenko	Xalq musiqisi	Pablo Pikasso	М. Dalbasin, R.de Xeres, Q. de Korrotin
	2 noyabr Лондон, Альгамбра		Yatmış gözəl (fr. La Belle au bois dormant )	Pyotr İliç Çaykovski	Leon Bakst	N.Serqeyev	О. Spesivçiva, P. Vladimirov, L.Lopuxovа, К. Briança, F. Dubrovskaya, L.Sokolova, B. Nijinskaya, L. Yeqorova
1922	18 may Paris, Qrand-Opera		Avroranın toyu	Pyotr İliç Çaykovski	Aleksandr Benua	Bronislava Nijinskaya	V. Trefilova, P. Vladimirov
	18 may Paris, Qrand-Opera		Mavra fr. Mavra	İqor Stravinski	Leopold Sürvaj	Bronislava Nijinskaya
	3 iyun Paris, Qrand-Opera		Tülkü, xoruz, pişik, qoyun haqda nağıl (fr. Renard)	İqor Stravinski	Mixail Lariyonov	Bronislava Nijinskaya	B. Nijinskaya, S. İdzikovski, J. Yazvinski, М. Fyodorov
1923	13 iyul Paris, Qete-lirik		Toy (fr. Les Noces)	İqor Stravinski	Natalya Qonçarova	Bronislava Nijinskaya	F. Dubrovskaya, L. Çernişova, L. Voytsikovski, N.Semyonov
1924	3 yanvar Monte-Karlo, Kazino		Çobanların həvəsi fr. Les Tentations de la bergère	Mişel Montekler	Xuan Qris	Bronislava Nijinskaya	B. Nemçinova, Л. Voytsikovski, Т. Slavinski, А. Dolin
	5 yanvar Monte-Karlo, Kazino		Təbib	Şarl Quno	Aleksandr Benua	Bronislava Nijinskaya
	6 yanvar Monte-Karlo, Kazino		Ceyranlar fr. Les Biches	Fransis Pulenk	Mari Loransen	Bronislava Nijinskaya	L. Voyçixovski, А. Vilztak, N. Zverev, V. Nemçinova, B. Nijinskaya, L. Çernışeva, L. Sokolova
	8 yanva Monte-Karlo, Kazino		Çimaroziana	Domeniko Çimaroza	Xose-Mariya Sert	Leonid Myasin	L. Çernışeva, F. Dubrovskaya, А. Vilztak, L Sokolova, L. Voyçixovski, V. Nemçinova, S. İdzikovski
	19 yanvar Monte-Karlo, Kazino		Usandıranlar fr. Les Fâcheux	Jorj Orik	Jorj Brak	Bronislava Nijinskaya	L. Çernışeva, L. Şollar, А. Dolin, А. Vilztak
	24 iyun Paris, Yelisey çölləri teatrı		Mavi ekspress (fr. Le train bleu)	Darius Miyo	Anri Loran, Koko Şanel, Pablo Pikasso	Bronislava Nijinskaya	L. Sokolova, B. Nijinskaya, А.Dolin, L. Voyçixovski
1925	28 aprel Monte-Karlo, Kazino		Zefir və Flora fr. Zephyr et Flore	Vladimir Dukelski	Jorj Brak	Leonid Myasin	А. Nikitina, А. Dolin, S. Lifar
	17 iyun Paris, Qete-lirik		Bülbülün nəğməsi (fr. Le Chant du rossignol)	İqor Stravinski	Anri Matiss	Corc Balançin
	17 iyun Paris, Qete-lirik		Matroslar fr. Les matelots	Jorj Orik	Pedro Prüna	Leonid Myasin	S. Lifar, Т. Slavinski, L. Voyçixovski
	11 dekabr London, Kolizeum		Barabo fr. Barabau	Rieti Vittorio	Moris Utrillo	Corc Balançin	L. Voyçixovski, S. Lifar, А. Nikitina, А. Danilova, Т. Jeva
1926	4 may Monte-Karlo, Kazino		Romeo və Cülyetta fr. Roméo et Juliette	Konstant Lambert	Maks Ernst, Xuan Miro	Bronislava Nijinskaya	Т. Karsavina, S.Lifar
	29 may Paris, Sara Bernar teatrı		Pastoral fr. Pastorale	Jorj Orik	Pedro Prüna	Corc Balançin	F. Dubrovskaya, Т. Jeva, S. Lifar, Т. Slavinski
	3 iyun Paris, Sara Bernar teatrı		Tütün qabından olan iblis fr. Jack in the Box	Erik Sati	Andre Deren	Corc Balançin	А. Danilova,S. İdzikovski
1927	30 aprel Monte-Karlo,Kazino		Pikşi fr. La chatte	Anri Soqe	Naum Qabo Antuan Pevzner	Corc Balançin	О. Spesivçeva,S. Lifar
	1 iyun Paris, Sara Bernar teatrı		Merkuri fr. Mercure	Erik Sati	Pablo Pikasso	Leonid Myasin	L. Myasin, V. Petrova
	7 iyun Paris, Sara Bernar teatrı		Polad çapma fr. Pas d'acier	Serqey Prokofyev	Georgi Yakulov	Leonid Myasin	А. Danilova, L. Çernışeva, L. Myasin, S. Lifar
1928	6 iyun Paris, Sara Bernar teatrı		Oda fr. Ode	Nikolay Nabokov	Pavel Çelişev Pyer Şarbonye	Leonid Myasin	L. Myasin, S. Lifar, F. Dubrovskaya, А. Nikitina
	12 iyun Paris, Sara Bernar teatrı		Apollon Musaqet fr. Apollon musagète	İqor Stravinski	Andre Boşan Koko Şanel	Corc Balançin	S. Lifar, А. Nikitina, L. Çernışeva, F. Dubrovskaya
	1929	9 may Monte-Karlo, Kazino		Bal fr. Le Bal	Vittorio Rieti	Corco de Kiriko	Corc Balançin	А. Danilova, А. Dolin, F. Dubrovskaya, S. Lifar
21 may Paris, Sara Bernar teatrı			Tülkü, xoruz, pişik, qoyun haqda nağıl (fr. Renard)	İqor Stravinski	Mixail Lariyonov	Serj Lifar
21 may Paris, Sara Bernar teatrı			Azmış oğul fr. Le fils prodigue	Serqey Prokofyev	Jorj Ruo	Corc Balançin	S. Lifar, М. Fyodorov, F. Dubrovskaya