Elaru Qadınəfəndi

Elaru Mevhibə Qadınəfəndi (6 avqust 1835, Tiflis, Gürcüstan quberniyası – 21 fevral 1936, İstanbul, Şişli, Türkiyə) — 33-cü Osmanlı sultanı V Muradın xanımlarından biri, Baş qadınəfəndi.^[1][2][3]

Əsl adı Mevhibə olub, 6 avqust 1835-ci ildə Tiflisdə dünyaya gəldi. Əslən gürcü olan Əhməd bəy Tarkanişvilinin qızıdır. O illərdə Trabzon valisi olan Gürcü Xeyrəddin Paşa tərəfindən qardaşı Xəlil bəylə birlikdə 1839-cu ildə saraya hədiyyə olaraq göndərildilər.^[4] Qardaşı daha sonra sarayda yüksələrək İstabl-ı amirədə (padşah atlarının saxlanıldığı yer) xidmət etmişdir. Hərəmdə saray tərbiyəsi aldı və saray ənənələrinə uyğun olaraq, adı Elaru olaraq dəyişdirildi. Sultan Əbdülməcidin qızlarıyla birlikdə böyüdü.

Anası Şövqəfza Sultanın istəyilə, 2 yanvar 1857-ci ildə Dolmabağça sarayında o illərdə hələ şahzadə olan və özündən 5 yaş kiçik Murad Əfəndi ilə nigahlandı. Cütlüyün övladı olmamışdır. 1861-ci ildə Sultan Əbdülməcidin vəfatıyla qardaşı Sultan Əbdüləziz taxta çıxdı və Murad Əfəndi taxt varisi təyin edildi. Bu səbəblə varisin ilk xanımı olaraq sarayda nüfuz qazandı. Yay aylarını vəliəhdin Qurbağalıdərədəki köşkündə, qış aylarını isə Dolmabağça sarayındakı vəliəhd dairəsində yaşadı.

30 may 1876-cı ildə Sultan Əbdüləzizin taxtdan endirilməsinin ardından taxta çıxan Sultan Muradın baş qadınəfəndisi elan edildi.^[5] Ancaq cəmi 3 ay sonra əqli zəifliyi səbəbilə taxtdan endirilən Sultan Muradla birlikdə Çırağan sarayına həbs olundu. Oğluyla birlikdə Çırağan sarayında həbs tutulan Şövqəfza Sultanın 1889-cu ildə ölümüylə, saraydakı hərəmin idarəsinə gətirildi. 23 iyul 1885-ci ildə ögey oğlu Şahzadə Səlahəddin Əfəndini qardaşı Xəlil bəyin qızı Gültər xanımla evləndirdi. Bu illərdə hərəm əhalisinin adından bir neçə dəfə Sultan Əbdülhəmidə məktub yazdı. Bu məktublarda Çırağan sarayındakı bəzi çatışmazlıqları dilə gətirən Elaru xanım, Sultan Muradın ölüm xəbərini də qardaşı Sultan Əbdülhəmidə yazdığı 5 sentyabr 1904 tarixli bir məktubla xəbər verdi.^[6]

Sultan Muradın ölümünün ardından Çırağan sarayındakı həbs həyatı başa çatan Elaru xanım, vaxtilə Zəkiyə Sultana aid olan Ortaköydəki Tarlabaşı sarayında məskunlaşdı.^[7] Ancaq İkinci Məşrutiyyətin elanı və Sultan Əbdülhəmidin taxtdan endirilməsinin ardından bu saraydan çıxarıldı və Şişlidə bir mənzil satın alaraq qalan ömrünü burada yaşadı. Yaşadığı mənzildən nadir hallarda çıxan Elaru xanım, mərhum padşahın dul xanımı olaraq 1924-cü ilin martında qəbul edilən sürgün qərarından kənarda tutuldu. 21 fevral 1936-cı ildə Şişlidə yaşadığı mənzildə vəfat edən Elaru xanım Ortaköydəki məzarlığa dəfn olundu.^[8] Öldüyü əsnada 100 yaşında idi və bu səbəblə, Osmanlı sülaləsində ən uzun ömürlü xanımlardan biri hesab olunur.

• Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu Mülkün Kadın Sultanları: Vâlide Sultanlar, Hâtunlar, Hasekiler, Kandınefendiler, Sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. ISBN 978-6-051-71079-2
• Adra, Jamil (2005). Genealogy of the Imperial Ottoman Family 2005. p. 3
• Açba, Harun (2007). Kadın efendiler: 1839-1924. Profil. ISBN 978-9-759-96109-1

1. ↑ Uluçay, M. Çağatay (2011). Padişahların kadınları ve kızları. Ötüken. ISBN 978-9-754-37840-5
2. ↑ Peirce, Leslie (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press. p. 108. ISBN 0-19-508677-5
3. ↑ Açba, Harun. Kadın efendiler: 1839–1924 Arxivləşdirilib 2021-08-24 at the Wayback Machine. — Profil, 2007. — С. 212. — 221 p. — ISBN 978-9-759-96109-1
4. ↑ Toraman, Ömer. Trabzon Eyaletinde Yurtluk-Ocaklık Suretiyle Arazi Tasarrufuna Son Verilmesi (1847-1864). Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi. p. 60
5. ↑ Roudometof, Victor (2001). Nationalism, Globalization, and Orthodoxy: The Social Origins of Ethnic Conflict in the Balkans. Greenwood Publishing Group. pp. 86–87. ISBN 978-0-313-31949-5
6. ↑ Yanatma, Servet (2007). The Deaths and Funeral Ceremonies of Ottoman Sultans (From Sultan Mahmud II to Sultan Mehmed VI Vahideddin) (Master Thesis). Boğazici University. p. 40
7. ↑ Çavdar, Döndü (2015). Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Mefruşat-ı Hümayun İdaresi (PhD Thesis). Selçuk University Institute of Social Sciences. p. 213
8. ↑ Vâsıb, Ali; Osmanoğlu, Osman Selaheddin (2004). Bir şehzadenin hâtırâtı: vatan ve menfâda gördüklerim ve işittiklerim. YKY. p. 28. ISBN 978-9-750-80878-4