Şövqəfza Sultan

Şövqəfza Sultan (Osmanlı türkcəsi: شوق‌افزا سلطان) (d. 12 dekabr 1820 — ö. 17 sentyabr 1889) — 31-ci Osmanlı sultanı Əbdülməcidin xanımlarından biri və 33-cü Osmanlı sultanı V Muradın anası.

Şövqəfza Sultan
شوق‌افزا سلطان
30 may 1876 – 31 avqust 1876
ƏvvəlkiPərtəvniyal Sultan
SonrakıRəhimə Pərəstu Sultan
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Poti, Şimali Qafqaz, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi (68 yaşında)
Vəfat yeri Çırağan sarayı
Dəfn yeri Validə Turhan Sultan türbəsi, Yeni Məscid
Fəaliyyəti Validə Sultan
Atası Mehmed bəy Zaurum
Anası Cəmilə xanım
Həyat yoldaşı Əbdülməcid
Uşaqları V Murad
Aliyə Sultan
Ailəsi Osmanlı xanədanı
Dini Sünni, İslam

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şövqəfza Sultan 1820-ci ildə, o illərdə Rusiya imperiyasına aid olan Poti şəhərində dünyaya gəlmişdir. Atası Mehmed bəy Zaurum, anası isə ubix əsilli Cəmilə xanımdır. Ailənin ondan başqa Fatma Laleru adlı bir qızı daha vardı. Ailə bölgədə baş verən siyasi hadisələr səbəbilə İstanbula köç etmiş, hər iki qızını da Sultan Mahmudun sarayına təslim etmişdir. Sarayda Sultan Mahmudun xanımlarından Nurtab Sultanın himayəsinə verilən bacılar mükəmməl saray təhsili aldılar.[1]

14 yaşı olanda yeni taxta çıxmış Sultan Əbdülməcidin hərəminə alındı və 1 avqust 1839-cu ildə Topqapı sarayında cütlük evləndi. Bu evlilikdən 2 övladı dünyaya gəldi. Böyük övladı gələcəkdə taxta çıxan Murad Əfəndi, kiçik övladı isə 3 yaşında vəfat edən Aliyə Sultan idi. Hərəmdə ən yaxın rəfiqəsi isə Sultan Əbdülməcidin övladı olmayan xanımı Sərvətsəza xanım idi. Validə Bəzmialəm Sultanın vəfatından sonra hərəmin idarəsinə gətirilən Sərvətsəza xanım Murad Əfəndinin taxta çıxması üçün Şövqəfza Sultanla vəliəhd Əbdüləziz Əfəndi və anası Pərtəvniyal Sultana qarşı birləşdilər.

Bütün səylərinə baxmayaraq Sultan Əbdülməcidin vəfatından sonra taxta qardaşı Sultan Əbdüləziz çıxdı. Sultan Əbdüləziz səltənətində də müxalif qüvvələrə dəstək verən bu xanımların səyləri nəticəsində 1876-cı ilin mayında Sultan Əbdüləziz taxtdan endirildi. Elə həmin gecə Şövqəfza Sultan, ögey qızı Fatma Sultanın əri Nuri Paşayla birlikdə Dolmabağça sarayına girərək sabiq sultanın bütün sərvətinə əl qoydu və hərəmini saraydan qovdu. Ancaq oğlunun əqli zəifliyi baş verən hadisələrin ardından daha da ağırlaşmış, 3 aylıq səltənətin ardından V Murad taxtdan endirilmişdi.

Oğlu və oğlunun hərəmiylə birlikdə qalan ömrünü Çırağan sarayında keçirən Şövqəfza Sultan yenə də iqtidar mübarizəsindən əl çəkmədi. Oğlunu Çırağan sarayından qaçıraraq yenidən taxta çıxarmağı planlayan Çırağan hadisəsinin ortaqlarından biri idi. Buna baxmayaraq bu plan baş tutmamışdı. Araya müxtəlif adamlar salaraq Sultan Əbdülhəmiddən oğlunu azad etməsini istəsə də, alınmadı. Hətta deyilənlərə görə, V Muradın güclü tərəfdarlarından olan Sərvətsəza xanım Ramazan ayında bir gecə Sultan Əbdülhəmidi ziyarət edərək taxtı Murad Əfəndiyə geri qaytarmasını istəmiş, bundan qəzəblənən Sultan Əbdülhəmid Sərvətsəza xanımı Bəyoğlundakı sarayında zəhərləyərək öldürmüşdür.

1881-ci ildə qurulan Ulduz məhkəməsində Sultan Əbdüləzizin qətlində şəxsən itirak etdiyi dəqiqləşsə də, sabiq validə sultan olması səbəbilə məhkəmə prosesindən uzaq tutuldu. 1889-cu ildə boynunda çıxan şiş səbəbilə səhhəti pisləşdi. 3 aylıq xəstəliyin ardından 17 sentyabr 1889-cu ildə Çırağan sarayında vəfat etdi. Cənazəsi Yeni Məsciddəki Validə Turhan Sultan türbəsinə dəfn edildi.

Övladları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Murad Əfəndi
  • Aliyə Sultan (d. 20 oktyabr 1842 — ö. 10 iyul 1845)

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. Baskı, Sayfa: 421
  • M. Çağatay Uluçay — Padişahların Kadınları ve Kızları, p. 141
  • Açba, Harun (2007). "Bölüm 2: Sultan I. Abdülhamid Han Ailesi". Kadınefendiler: Son Dönem Osmanlı Padişah Eşleri (in Turkish) (1 ed.). Istanbul: Prolil Yayıncılık. p. 28

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Açba, Harun. Kadın efendiler: 1839–1924 Arxivləşdirilib 2021-08-24 at the Wayback Machine. — Profil, 2007. — С. 212. — 221 p. — ISBN 978-9-759-96109-1