Georg Vittiq

Georg Vittiq (alm. Georg Wittig‎; 16 iyun 1897[2][3][…], Berlin – 26 avqust 1987[2][3][…], Heydelberq, Baden-Vürtemberq) — alman üzvi kimyaçı, kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı[6]. (1979 il, Herbert Braun ilə birlikdə)

Georg Vittiq
alm. Georg Wittig‎
Doğum tarixi 16 iyun 1897(1897-06-16)[2][3][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 26 avqust 1987(1987-08-26)[2][3][…] (90 yaşında)
Vəfat yeri
Elm sahələri kimya[1], riyaziyyat[1]
İş yerləri
Təhsili
Üzvlüyü
Mükafatları Great Cross with Star and Sash of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany
Kimya üzrə "Nobel" mükafatı
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bioqrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1916-cı ilə qədər Tübingen və 1923–1926 illərdə Marburq universitetlərində təhsil alıb. Sonra isə 1932-ci ilə qədər Marburq Universitetində işləyib. 1923-cü ildə həkim, 1932–1937-ci illərdə Braunşveyq Texniki Liseyində, 1937–1944-cü illərdə Frayburqda, 1944–1956-cı illərdə Tübingendə, 1956-cı ildən Heydelberq Universitetinin professoru və 1967-ci ildən təqaüddə olan fəxri professor olub.

Elmi fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tədqiqatı mürəkkəb və çətin əldə edilən üzvi birləşmələrin sintezinə həsr edilmişdir. Litium halogen mübadiləsi üsulundan istifadə edərək (1938 il) müxtəlif orqanolitium birləşmələri, o cümlədən o-litium ftorbenzol əldə etdi. O, (1942 il) o-litium ftorbenzolun iştirakı ilə reaksiyalarda qısamüddətli ara birləşmənin, dehidrobenzolun əmələ gəlməsi haqqında fərziyyə irəli sürdü və sonradan onun mövcudluğunu təsdiqlədi və onun əsasında polinüvəli aromatik birləşmələri, xüsusən benzol polimerlərini sintez etdi. O göstərdi ki, α-β yüksək doymamış bağları olan halqalar boru və ya spiral quruluşa malik polimerlər əmələ gətirir. (1942 il) fenillitiumun təsiri altında efirlərin yenidən spirtlərə çevrilib qruplaşmasını kəşf etdi (Vittiqin yenidən qruplaşdırması). 1940-cı illərdə o, 5 üzvi qrupun azot, fosfor və arsen kimi dövri cədvəlin V qrupunun elementləri ilə kovalent əlaqəyə malik molekullar yaratmaq vəzifəsini qarşısına məqsəd qoydu. O, (1945 il) ilidlər sinfinin ilk nümayəndəsi olan birləşməni — müsbət yüklü onium atomunun (azot, fosfor və s.) mənfi yüklü karbon atomu ilə kovalent bağlandığı bipolyar ionları əldə etdi. 1952-ci ildə pentafenilfosforu sintez etdi. Əvəz edilmiş 2,2'-difenilkarboksilik turşuların efirlərini reduksiya etməklə fenantrenlərin çoxmərhələli sintezini həyata keçirmişdir (1958 il). (1954 il) karbonil birləşmələrindən və alkilidenfosforanlardan olefinlərin alınması reaksiyasını kəşf etdi (Vittiq reaksiyası). (1954il) ikiqat karbon-oksigen bağı vasitəsilə aldehidlərə və ketonlara fosfinmetilidlərin əlavə edilməsi reaksiyasını kəşf etdi. Vittiq-in bu nəticələri, məsələn, A vitamininin, D vitamini törəmələrinin, steroidlərin və s.-nin sənaye sintezində geniş tətbiq tapmışdır. 1956-cı ildə triptiseni sintezləşdirib. Diels-Alder reaksiyasının yüksək aktiv komponentlərinin (fenilasid və 2,5-difenil-3,4 — benzofuran) iştirakı ilə müvafiq bis-hidrazonların oksidləşməsi zamanı C5-C7 sikloalkinlərin aralıqda əmələ gəlməsi (1960–1961 il) sübut edilmişdir. Nüvə maqnit rezonansı metodundan istifadə edərək aromatik propellanın strukturu quruldu (1971 il).

Mükafat və fəxri adları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bir sıra elmlər akademiyalarının və elmi cəmiyyətlərin üzvü, çoxsaylı beynəlxalq mükafatlar və fəxri adların laureatı olub. O cümlədən:

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Wittig, Georg // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  2. ↑ 1 2 3 4 Georg Wittig // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  3. ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France Georg Wittig // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  4. ↑ 1 2 https://www.leopoldina.org/fileadmin/redaktion/Mitglieder/CV_Wittig_Georg-ab.pdf.
  5. ↑ 1 2 NNDB (ing.). 2002.
  6. ↑ Виттиг (Wittig), Георг Архивная копия от 7 апреля 2020 на Wayback Machine // Лауреаты Нобелевской премии: Энциклопедия: А — Л. — М.: Прогресс, 1992. — С. 286–288.
  7. ↑ Информация на Нобелевском сайте