IV Lüdviq (Müqəddəs Roma İmperatoru)

Bavariyalı IV Lüdviq (alm. Ludwig‎; 1 aprel 1282 - 11 oktyabr 1347), Vittelsbax sülaləsindən Müqəddəs Roma İmperatoru idi. Lüdviqin 1314-cü ildə imperator seçilməsi mübahisəli idi, çünki onun Habsburq qohumu Gözəl Fridrix eyni vaxtda ayrı-ayrı kürfürstlər tərəfindən hökmdar seçilmişdi. Lüdviq 1322-ci ildə Müldorf döyüşündə Fridrixi məğlub etdi və nəticədə iki tərəf barışdılar. O daha sonra fransız papa XXII İoanna qarşı çıxdı və kilsədən xaric edildi; Lüdviq də öz növbəsində papanı vəzifədən salmağa və antipapa təyin etməyə cəhd etdi. Lüdviq 1294-1301-ci illərdə böyük qardaşı I Rudolf ilə birlikdə Yuxarı Bavariya hersoqu idi, 1323-cü ilə qədər Brandenburq markqrafı və 1329-cu ilə qədər Reyn qraf-palatini idi və 1340-cı ildə Aşağı Bavariya hersoqu oldu. 1742-ci ilə qədər Almaniyanın hökmdarı olmuş son bavariyalı idi. 1345-ci ildə həyat yoldaşı Marqaret bu torpaqları miras aldıqda o həmçinin Eno, Hollandiya, Zelandiya və Frislandiya qrafı oldu.^[2][3]

IV Lüdviq
alm. Ludwig der Bayer‎
Müqəddəs Roma imperatoru
1328 – 11 oktyabr 1347
Əvvəlki	VII Henrix
Sonrakı	IV Karl
Romalıların kralı 1330-cu ilədək Gözəl Fridrixlə birlikdə
Əvvəlki	VII Henrix
Sonrakı	IV Karl
İtaliya kralı
Əvvəlki	VII Henrix
Sonrakı	IV Karl
Yuxarı Bavariya hersoqu 1317-ci ilədək I Rudolfla birlikdə
Əvvəlki	I Rudolf
Sonrakı	V Lüdviq, VI Lüdviq və V Otto
Aşağı Bavariya hersoqu
Əvvəlki	İohann
Sonrakı	II Stefan, Vilhelm və I Albert
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	1 aprel 1282 və ya 1286
Doğum yeri	Münxen, Bavariya hersoqluğu[d]
Vəfat tarixi	11 oktyabr 1347[1]
Vəfat səbəbi	insult
Dəfn yeri	Münhen kafedralı
Fəaliyyəti	imperator
Atası	II Lüdviq
Anası	Avstriyalı Matilda
Həyat yoldaşları	Sileziyalı Beatris I Marqaret
Ailəsi	Vittelsbax sülaləsi
Dini	xristianlıq
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Lüdviq 1282-ci ildə Münhendə, Yuxarı Bavariya hersoqu II Lüdviq və Matilda Habsburqun (Almanların kralı I Rudolfun qızı) ailəsində anadan olub.^[4] Lüdviqin qismən Vyanada təhsil almasına və 1301-ci ildə Habsburqlu anası və dayısı I Albertin dəstəyi ilə Yuxarı Bavariyada qardaşı I Rudolfun qəyyumu olmasına baxmayaraq, 1307-ci ildə Aşağı Bavariyadakı mülklərinə görə Habsburqlarla münaqişə içində idi. Torpaqlarının bölünməsi ilə bağlı yeni mübahisələr səbəbindən qardaşı Rudolfa qarşı müharibə aparan Lüdviq onunla 1313-cü ildə Münhendə sülh bağladı. Elə həmin il, noyabrın 9-da Lüdviq, hersoq I Leopoldun kömək etdiyi Habsburq dayısıoğlu Gözəl Fridrixi məğlub etdi.^[5] Lüdviq həm də Fridrixlə uşaqlıq dostu idi. Macarıstanın keçmiş kralı mərhum hersoq III Otto Lüdviqi qəyyum kimi seçməsinə baxmayaraq, Aşağı Bavariyanın gənc hersoqları (XIV Henrix, IV Otto və XV Henrix) üzərində qəyyumluq Fridrixə həvalə edildikdə, silahlı münaqişə yarandı. 9 noyabr 1313-cü ildə Fridrix Qammelsdorf döyüşündə Lüdviq tərəfindən məğlub edildi və qəyyumluqdan imtina etməli oldu. Bu qələbə Müqəddəs Roma İmperiyasında səs-küyə səbəb oldu və Bavariya hersoqunun nüfuzunu artırdı.^[2]

1313-cü ilin avqustunda Müqəddəs Roma İmperatoru VII Henrixin vəfatı yeni imperator seçilməsini zəruri etdi. 1310-cu ildən Bohemiya kralı olan Henrinin oğlu İohannı bəzi kürfürstlər çox gənc, digərləri isə həddindən artıq çox güclü hesab edirdilər. Alternativlərdən biri, Habsburq sülaləsindən Henrinin sələfi Albertin oğlu Gözəl Fridrix idi. Buna reaksiya olaraq, kürfürstlər arasındakı Lüksemburq tərəfdarı olan qruplaşma Fridrixin seçilməsinə mane olmaq üçün öz namizədi kimi Lüdviqi dəstəklədi.^[6]

19 oktyabr 1314-cü ildə Köln kürfürstü II Henrix Frankfurtun cənubundakı Saxsenhauzendə dörd kürfürstdən ibarət məclisə sədrlik etdi. İştirakçılar Lüdviqin qardaşı I Rudolf, Saks-Vittenberq hersoqu I Rudolf və Lüksemburqların devirdiyi keçmiş Bohemiya kralı Henrix idi. Bu dörd kürfürst söz birliyi ilə Fridrixi kral seçdilər. Lüksemburqçü qruplaşma bu seçkiləri qəbul etmədi və ertəsi gün ikinci seçki keçirildi.^[7] Nəticədə Mayns kürfürstü, Trir kürfürstü, Bohemiya kralı İohann, Brandenburq-Stendal markqrafı Valdemar və Sakse-Lauenburq hersoqu II İohann Lüdviqi dəstəklədi. Bu ikiqat seçkinin ardınca tez bir zamanda iki tacqoyma keçirildi: Lüdviq ənənəvi tacqoyma yeri Axendə Mayns arxiyepiskopu Peter tərəfindən taclandı, adət üzrə yeni kralı taclandırmaq hüququna malik olan Köln arxiyepiskopu isə Bonnda Fridrixin tacını qoydu. Tərəflər arasında növbəti qarşıdurmanın bir hissəsi kimi Lüdviq 1316-cı ildə Qədim İsveçrə İttifaqının Habsburqlardan müstəqilliyini tanıdı.^[2] Bir neçə illik qanlı müharibədən sonra qələbə nəhayət qardaşı Leopold tərəfindən dəstəklənən Fridrixin əlində idi. Bununla belə, Fridrixin ordusu 28 sentyabr 1322-ci ildə Ampfinq üzərində Müldorf döyüşündə qəti şəkildə məğlub oldu - Fridrixdən əlavə Avstriya və Zalsburqdan olan 1300 zadəgan əsir düşdü.^[8]

Lüdviq Fridrixi Trausnitz qəsrində üç il əsir saxladı, lakin Fridrixin qardaşı Leopoldun qəti müqaviməti, Bohemiyalı İohannın ittifaqdan geri çəkilməsi və 1324-cü ildə Lüdviqi kilsədən aforoz edən papa XXII İoannın müqaviməti Lüdviqi sülhə məcbur etdi. 13 mart 1325-ci il tarixli Trausnitz müqaviləsi ilə Fridrixi həbsdən azad etdi. Bu müqavilədə Fridrix Lüdviqi qanuni hökmdar kimi tanıdı və qardaşlarını Lüdviqə tabe olmağa inandıra bilməsə, əsir qayıtmağı öhdəsinə götürdü.^[9][10] Papa onu andından azad etsə də, Fridrix Leopoldun inadına qalib gələ bilmədiyi üçün Münhenə məhbus kimi qayıtdı. Sözünü tutduğu üçün heyrətlənən Lüdviq Fridrixlə yenidən dostlaşdı və onlar İmperatorluğu birgə idarə etməyə razılaşdılar. Papa və kürfürstlər bu razılaşmaya kəskin etiraz etdikləri üçün 1326-cı il yanvarın 7-də Ulmda başqa bir müqavilə imzalandı və bu müqaviləyə əsasən Fridrix Almaniyanı Romalıların kralı kimi idarə edəcək, Lüdviq isə İtaliyada Müqəddəs Roma İmperatoru kimi tac qoyacaqdı. Lakin 1326-cı ildə Leopoldun ölümündən sonra Fridrix vəzifəsindən çıxdı və təkcə Avstriyanı idarə etməyə qayıtdı, daha sonra 1330-cu il yanvarın 13-də vəfat etdi.^[2][6]

1326-cı ildə Habsburqlarla barışdıqdan sonra Lüdviq İtaliyaya yürüş etdi və 1327-ci ildə Milanda İtaliya kralı oldu. Artıq 1323-cü ildə Lüdviq Milanı Fransa ilə birlikdə papalığın ən güclü müttəfiqi olan Neapol krallığından qorumaq üçün İtaliyaya ordu göndərmişdi. Amma indi Milanın hakimi I Qaleazzo Viskonti papa ilə ittifaqda şübhəli bilindiyi üçün bu vəzifədən salındı.^[3]

1328-ci ilin yanvarında Lüdviq Romaya daxil oldu və Roma xalqının kapitanı adlandırılan qoca senator Siarra Kolonna imperator tacını onun başına özü qoydu. Üç ay sonra Lüdviq Avinyonda yaşayan Papa XXII İoannı bidət əsası ilə vəzifədən kənarlaşdırıldığını elan edən bir fərman dərc etdi. Daha sonra o, tezliklə Romadan qaçan və bir neçə il sonra İoanna tabe olan bir fransiskan rahibi V Nikolay adı ilə antipapa təyin etdi. Bu vaxt Neapol kralı Robert Lüdviq və onun müttəfiqi Siciliya kralı III Federikoya qarşı həm donanma, həm də ordu göndərmişdi. Lüdviq 1328/29-cu ilin qışını Pizada keçirdi və sonra Şimali İtaliyada qaldı. Onun həmkarı Habsburqlu Fridrix 1330-cu ildə vəfat etdikdə İtaliyadan qayıtdı.

Fransiskan ilahiyyatçıları Mikele Çezena, Okkam Vilyam və filosof Padualı Marsili Papa ilə pis münasibətdə idilər. Buna görə də İtaliyada Lüdviqə qoşuldular və onu Münhendəki Alter Hofdakı sarayında müşayiət etdilər və bununla Müqəddəs Roma İmperiyasının ilk iqamətgahı yaradıldı. 1333-cü ildə Lüdviq imperiyanın cənub-qərbindəki Fransız təsirinə qarşı mübarizə aparmağa çalışdı və o, Vyen dofini II Umbertoya Savoyya, Provans və onun ətraf əraziləri üzərində tam səlahiyyət əldə etmək imkanı verən Arelat Krallığını təklif etdi. Humbert, qonşularının yaradacağı potensial qarşıdurma səbəbindən tacı götürmək istəmirdi, buna görə də imperatora əvvəlcə kilsə ilə barışmalı olduğunu söyləyərək imtina etdi.

Lüdviq həmçinin 1337-ci ildə İngiltərə kralı və qaynı III Edvard ilə Avinyondakı yeni Papa XII Benediktin himayədarı olan Fransa kralı VI Filippə qarşı ittifaq qurdu. VI Filipp imperatorla Papa arasında hər hansı razılaşmanın qarşısını almışdı. Beləliklə, papalıqla danışıqların uğursuzluğu 1338-ci ildə altı kürfürstün Rens bəyannaməsinə gətirib çıxardı. Bu bəyannaməyə görə kürfürstlərin hamısı və ya əksəriyyəti tərəfindən keçirilən seçkilərdə seçilən şəxs papanın təsdiqi olmadan avtomatik olaraq kral titulu və imperiya üzərində hökmranlıq hüququ alacaqdı. Kral III Edvard hətta 1338-ci ildə Koblensdəki Reyxstaqda İmperatorun qonağı olmuşdu və Müqəddəs Roma İmperiyasının Baş Vikarı verilmişdi. Lakin 1341-ci ildə imperator VI Filiplə müvəqqəti olaraq uzlaşdı. Çünki gözlənilən ingilis ödənişləri gəlmirdi və Lüdviq Papa ilə bir daha razılaşmaq niyyətində idi.^[3]

IV Lüdviq Tevton Cəngavərlərinin himayəçisi idi. 1337-ci ildə o, Tevton ordeninə Litvanı və Rusiyanı fəth etmək imtiyazı vermişdi, baxmayaraq ki, orden əslində üç kiçik ərazi üçün müraciət etmişdi.^[11] Daha sonra o, Ordenin xarici hökmdarlarla ərazi münaqişələrində xarici məhkəmələr qarşısında mühakimə olunmasını qadağan etdi.^[12]

1323-cü ildə Askaniya sülaləsinin Brandenburq qolunun nəsli kəsildən sonra Lüdviq Brandenburqu böyük oğlu V Lüdviqə irsi mülk olaraq verdi. 1329-cu ildə Pavia müqaviləsi ilə imperator mərhum qardaşı Rudolfun oğulları ilə barışdı və Pfalsı qardaşı oğlu Rudolf və Rupertə qaytardı. Bohemiyalı Henrixin ölümündən sonra Karintiya hersoqluğu 2 may 1335-ci ildə Linsdə Habsburqlu qohumu Avstriya hersoqu II Albert və Ottoya imperator qrantı olaraq verildi. Tirol isə əvvəlcə Lüksemburqlara verildi.^[13] 1340-cı ildə hersoq İohannın ölümü ilə Lüdviq Aşağı Bavariyanı da miras aldı və beləliklə Bavariya hersoqluğunu yenidən birləşdirdi. Lüksemburq sülaləsindən olan İohannın anası Bohemiyaya qayıtmalı oldu. 1342-ci ildə Lüdviq, Marqarita Maultaşın Bohemiyalı İohann Henri ilə ilk nikahını ləğv edərək və onu öz oğlu V Lüdviqlə evləndirdi və beləliklə Tirolu yenidən əlinə aldı. Bu isə Lüksemburqları daha da qəzəbləndirdi.

1345-ci ildə imperator Eno, Hollandiya, Zelandiya və Frislandiyanı həyat yoldaşı Eno qrafinyası Marqaretə həvalə edərək, yerli knyazlara qarşı daha da düşmənçilik etdi. Biri İngiltərə kraliçası olan Marqaretin bacısı, III Edvardın həyat yoldaşı Filippanın irsi titullarına məhəl qoyulmadı. Lüksemburqların təhlükəli düşmənçiliyinə görə Lüdviq öz gücünü amansızcasına artırmışdı. Bu ərazilərin alınması və onun aqressiv xarici siyasəti Lüdviqə alman knyazları arasında çoxlu düşmənlər qazandırmışdı. 1346-cı ilin yayında Papa VI Klementin dəstəyi ilə Lüksemburqlu IV Karl rəqib kral seçildi. Lüdviq Azad İmperiya Şəhərlərindən və cəngavərlərdən çox dəstək aldı və papanın kuklası kimi qəbul edilən Karla uğurla müqavimət göstərdi. Həmçinin, Habsburq hersoqları Lüdviqə sadiq qaldılar. Kresi döyüşündə Karlın atası İohann öldürüldü; Karlın özü isə qaçdı.

Lüdviq 1347-ci ilin oktyabrında Fürstenfeldbruk yaxınlığındakı Puçda ayı ovu zamanı keçirdiyi insultdan öldü və Münhen kafedralında dəfn olundu. Lüdviqin oğulları Karla yeni rəqib kralı kimi Günter fon Şvartsburqu dəstəklədilər, lakin 1349-cu ildə Günterin erkən ölümündən sonra Lüksemburq tərəfdarlarına qoşuldular və Vittelsbax mülklərini yenidən öz aralarında bölüşdürdülər.

1308-ci ildə IV Lüdviq ilk arvadı Sileziyalı Beatrislə (1290-1322) evləndi. Onların uşaqları:

1. Matilda (s. 21 iyun 1313 - 2 iyul 1346, Maysen), Nürnberqdə Maysen markqrafı II Fridrixlə (ö. 1349) 1 iyul 1329-cu ildə evləndi
2. Qız (1314-cü ilin sentyabr ayının sonu - az sonra öldü).
3. V Lüdviq, Bavariya hersoqu (1315 iyul – 17/18 sentyabr 1361), Yuxarı Bavariya hersoqu, Brandenburq markqrafı, Tirol qrafı
4. Anna (təxminən iyul 1317 - 29 yanvar 1319, Kastl)
5. Aqnes (təxminən 1318 - az sonra vəfat etdi).
6. II Stefan (1319-cu ilin payızı - 19 may 1375-ci il), Aşağı Bavariya hersoqu

1324-cü ildə ikinci arvadı, Eno və Hollandiya qrafinyası Marqaretlə (1308-1356) evləndi. Onların uşaqları:

1. Marqaret (1325 - 1374) — 1351-ci ildə Ofendə Slavoniya hersoqu İştvanla evləndi (Macarıstan kralı I Karlın oğlu), 1357/58 ildə Qerlax fon Hohenlohe ilə evləndi
2. Anna (təxminən 1326 – 3 iyun 1361, Fontenell) Aşağı Bavariya hersoqu I İohannla (ö. 1340) evləndi.
3. VI Lüdviq (7 may 1328 - 17 may 1365), Yuxarı Bavariya hersoqu, Brandenburq kürfürstü.
4. Elizabet (1329 - 2 avqust 1402, Ştutqart) — Verona qrafı II Kanqrande della Skala (ö. 1359) 22 noyabr 1350-ci ildə Veronada evləndi, daha sonra Vürtemberqli qraf Ulrix (1388-ci ildə Döffingen döyüşündə vəfat edib) 1362-ci ildə evləndi
5. V Vilhelm, Hollandiya qrafı (12 may 1330 - 15 aprel 1389) — I Vilhelm adı ilə Aşağı Bavariya hersoqu, III Vilhelm adı ilə Eno qrafı
6. Aqnes (Münhen, 1335 – 11 noyabr 1352, Münhen).
7. I Albert (25 iyul 1336 - 13 dekabr 1404), Aşağı Bavariya hersoqu, Hainaut və Hollandiya qrafı.
8. V Otto (1340/42 – 15/16 noyabr 1379), Yuxarı Bavariya hersoqu, Brandenburq kürfürstü.
9. Beatris (1344 - 25 dekabr 1359) — İsveç kralı XII Eriklə evlənmişdi
10. Lüdviq (oktyabr 1347 - 1348)

1. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118574957 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
2. ↑ ^{1 2 3 4} Martin Clauss. Ludwig IV. der Bayer: Herzog, König, Kaiser. Verlag Friedrich Pustet. 22 May 2014. ISBN 978-3-7917-6013-1. 23 July 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 October 2022.
3. ↑ ^{1 2 3} Hubertus Seibert. "Ludwig der Bayer (1314 –1347) Reich und Herrschaft im Wandel" (PDF). Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf. October 11, 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: March 1, 2020.
4. ↑ Daniel Daimer. Ludwig IV. (1282-1347) und das "Licet iuris". GRIN Verlag. 21 September 2004. ISBN 978-3-638-30839-7. 23 July 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 October 2022.
5. ↑ Rogers, Clifford J. The Oxford Encyclopedia of Medieval Warfare and Military Technology, Volume 1. Oxford: Oxford University Press. 2010. səh. 190. ISBN 978-0195334036. 2022-10-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-08.
6. ↑ ^{1 2} Walter Friedensburg. Ludwig IV. der Baier und Friedrich von Oesterreich von dem vertrage zu Trausnitz bis zur zusammenkunft in Innsbruck. Druck von Pontt & v. Döhren. 1877.
7. ↑ John Powell. Magill's Guide to Military History: Cor-Jan. Salem Press. 2001. səh. 588. ISBN 9780893560164. 2023-07-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-08.
8. ↑ S. C. Rowell. Lithuania Ascending. Cambridge University Press. 6 March 2014. 189–. ISBN 978-1-107-65876-9. 23 July 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 October 2022.
9. ↑ Richard Doebner. Die Auseinandersetzung zwischen Ludwig IV. dem Bayer und Friedrich dem Schönen von Oesterreich im Jahre 1325. Keyssner. 1875. 2023-07-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-08.
10. ↑ Hans Prutz. The Age of the Renaissance. Charles River Editors. 22 March 2018. 16–. ISBN 978-1-5312-4075-2.^{[ölü keçid]}
11. ↑ Urban, William. The Teutonic Knights: A Military History. Greenhill Books. London, 2003, p. 136. ISBN 1-85367-535-0
12. ↑ Bernd Schneidmüller. "KAISER LUDWIG IV. Imperiale Herrschaft und reichsfürstlicher Konsens". Zeitschrift für Historische Forschung. JSTOR. 40 (3). 2013: 369–392. doi:10.3790/zhf.40.3.369. JSTOR 43612325.
13. ↑ Ludwig Holzfurtner. Die Wittelsbacher: Staat und Dynastie in acht Jahrhunderten. Kohlhammer Verlag. 30 November 2005. 81–. ISBN 978-3-17-023234-1. 23 July 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 October 2022.