Məhkəmə hakimiyyəti

Məhkəmə hakimiyyəti — dövlətin və vətəndaşların, vətəndaşların özləri, hüquqi şəxslər arasındakı sosial ziddiyyətləri, habelə qanunların konstitusiyaya uyğunluğunu yoxlamaq üçün qanunlar əsasında fəaliyyət göstərən müstəqil və suveren dövlət hakimiyyətinin qolu[1]. Bəzən məhkəmələr, Avropa Birliyi Ədalət Məhkəməsi kimi, millətlərarası ola bilər. Hakimiyyət bölgüsü prinsipinə uyğun olaraq ayrılır.

Məhkəmə sisteminin quruluşu

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Azərbaycan Respublikasının məhkəmə sistemi

Azərbaycan Respublikasında birinci instansiya məhkəməsi kimi rayon (şəhər) məhkəmələri, ərazi yurisdiksiyası üzrə fəaliyyət göstərən hərbi, yerli inzibati-iqtisadi və ağır cinayətlər məhkəmələri fəaliyyət göstərir. Yeni məhkəmə sisteminə müvafiq olaraq ölkənin 6 regionunda apelyasiya məhkəmələri fəaliyyət göstərir. Apelyasiya məhkəmələri 4 kollegiyadan — mülki, cinayət, hərbi və inzibati-iqtisadi kollegiyalardan ibarət olmaqla müvafiq ərazi yurisdiksiyası üzrə fəaliyyət göstərir. Azərbaycan Respublikasının məhkəmə sisteminə daxil olan Naxçıvan MR məhkəmələrinin təşkilində muxtar respublikanın ölkənin əsas ərazisindən kənarda yerləşməklə təcavüzkar Ermənistan Respublikası tərəfindən blokadada saxlanılması nəzərə alınmışdır. Belə ki, Naxçıvan MR Ali Məhkəməsi muxtar respublika məhkəmələrinə münasibətdə apelyasiya instansiyasıdır. Naxçıvan MR Ali Məhkəməsinin qərarlarına isə kassasiya qaydasında Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi tərəfindən baxılır.

Konstitusiyadan çıxarış (Maddə 125)

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məhkəmə hakimiyyətinin həyata keçirilməsi

I. Azərbaycan Respublikasında məhkəmə hakimiyyətini ədalət mühakiməsi yolu ilə yalnız məhkəmələr həyata keçirirlər.

II. Məhkəmə hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının apelyasiya məhkəmələri, Azərbaycan Respublikasının ümumi məhkəmələri və digər ixtisaslaşdırılmış məhkəmələri həyata keçirirlər.

III. Məhkəmə hakimiyyəti Konstitusiya, mülki və cinayət məhkəmə icraatı vasitəsilə və qanunla nəzərdə tutulmuş digər vasitələr ilə həyata keçirilir.

IV. Cinayət məhkəmə icraatında Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu və müdafiə tərəfi iştirak edir.

V. Məhkəmə quruluşu və məhkəmə icraatı qaydası qanunla müəyyən olunur. VI. Məhkəmələrin səlahiyyətlərinin dəyişdirilməsi məqsədilə müəyyən olunmamış hüquqi üsulların tətbiq edilməsi və fövqəladə məhkəmələrin yaradılması qadağandır.

Rusiyada məhkəmə hakimiyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Konstitusiya Xüsusiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rusiya Federasiyası Konstitusiyasına görə — Rusiya, Rusiyada məhkəmə hakimiyyəti:

  1. yalnız məhkəmələr tərəfindən həyata keçirilir;
  2. nominal olaraq tam müstəqilliyə malikdir;
  3. konstitusiya, mülki, inzibati, cinayət və arbitraj icraatı zamanı qanunun tətbiqi yolu ilə həyata keçirilir;
  4. Rusiyanın məhkəmə sisteminin birliyi ilə səciyyələnir, bunu təmin edir:
  • məhkəmə sisteminin ilkələrinin Konstitusiyada və "Rusiya Federasiyasının məhkəmə sistemi haqqında" Federal Konstitusiya Qanununda birləşdirilməsi[2][3][4] .
  • bütün məhkəmələr tərəfindən vahid, qanuni olaraq müəyyən edilmiş prosedur qaydalarına əməl edilməsi;
  • əyalət daxilində qanuni qüvvəyə minmiş bütün məhkəmə qərarlarına əməl etmə öhdəliyinin tanınması;
  • məhkəmə icraatının bütün səviyyələrində hakimlərin status birliyinin möhkəmləndirilməsi;
  • hakimlərin federal büdcədən maliyyələşdirilməsi.

Məhkəmə hakimiyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Rusiya Federasiyasının məhkəmə sistemi

Rusiyanın mövcud Konstitusiyasına görə, məhkəmə hakimiyyəti federal məhkəmələr və Rusiyanın tərkibindəki məhkəmələr tərəfindən həyata keçirilir.

Rusiya Federasiyası Ali Federal Məhkəmələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Rusiya Konstitusiya Məhkəməsi, qanunların və qanunların konstitusiyaya uyğunluğuna etiraz, Rusiya Konstitusiyasını şərh etmək, habelə prosedurların gücləndirilməsinə dair sərhədlərlə müəyyən konstitusiya mübahisələrinin həllinə dair işlərə baxaraq (Rusiya Prezidentinin vəzifəsindən kənarlaşdırılması);
  • Rusiya Federasiyası Ali Məhkəməsi[5][6];

Məhkəmə Hakimiyyətinin İşləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Ədalət.
  • Prosessual məcburetmə tədbirlərinin tətbiq edilməsinin qanuniliyi və etibarlılığı üzərində məhkəmə nəzarəti (nəzarət).
  • Qanuni qaydaların şərhi.
  • Hüquqi əhəmiyyətə malik faktların təsdiqlənməsi[7].

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "СУДЕБНАЯ ВЛАСТЬ • Большая российская энциклопедия - электронная версия". bigenc.ru. 2019-05-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-11.
  2. ↑ Lesaffer, Randall. European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tərəfindən tərcümə olunub. Cambridge, UK. 25 June 2009. 67, 68. ISBN 9780521877985. OCLC 299718438.
  3. ↑ Jolowicz, H.F. Historical Introduction to the Study of Roman Law. Cambridge. 1952. 108.
  4. ↑ Crawford, M.H. 'Twelve Tables' in Simon Hornblower, Antony Spawforth, and Esther Eidinow (eds.) Oxford Classical Dictionary (4th ed.)
  5. ↑ Lesaffer, Randall. European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tərəfindən tərcümə olunub. Cambridge, UK. 25 June 2009. 85–86. ISBN 9780521877985. OCLC 299718438.
  6. ↑ Schulz, Fritz. History of Roman Legal Science. Oxford: Oxford University. 1953. 53.
  7. ↑ Lesaffer, Randall. European legal history: a cultural and political perspective. Arriens, Jan tərəfindən tərcümə olunub. Cambridge, UK. 25 June 2009. 109–113. ISBN 9780521877985. OCLC 299718438.