Yerli Xalqların Hüquqları üzrə Bəyannamə

Hüquqlar

Nəzəriyyələr

Tələb etmək və azadlıq hüquqları Şəxsi və qrup hüquqları Təbii və leqal hüquqlar Mənfi və müsbət hüquqlar

İnsan hüquqları

Mülki və siyasi hüquqlar İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar İnsan hüquqlarının üç nəsli

Qrupların hüquqları

Heyvan hüquqları Müəllif hüquqları Uşaq hüquqları İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi Kreditorların hüquqları Ataların hüquqları İnsanların silah gəzdirmə və saxlama hüquqları İnsan hüquqları Kişi hüquqları Milli azlıqların hüquqları Anaların hüquqları Xəstələrin hüquqları Məhbusların hüquqları Özünümüdafiə hüququ Tələbələrin hüquqları Zərərçəkmişlərin hüququ Qadın hüquqları Əmək hüquqları Əlillik hüquqları

Digər hüquq qrupları

Şəxsi azadlıqlar Rəqəmsal hüquqlar Əmlak hüququ Reproduktiv hüquqlar Öz müqəddəratını təyin etmə hüququ

Yerli Xalqların Hüquqları üzrə Bəyannamə (ing. Declaration on the Rights of Indigenous Peoples) — 13 sentyabr 2007-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Məclisinın 62-ci sessiyasında qəbul edilmiş sənəd^[1].

Sənədin məzmunu[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu sənəd yerli xalqların ləyaqətli bir yaşamaq, öz mədəniyyətlərini və öz təsislərini qorumaq və inkişaf etdirmək hüququnu, habelə insanların öz ehtiyaclarına və istəklərinə ən uyğun hesab etdikləri istiqamətdə insanları inkişaf etdirmək hüququnu elan edir.^[2]

Sənəd yerli xalqların öz müqəddəratlarını təyinetmə hüququnu təsdiqləyir və bu hüququn nəticəsi olaraq yerli xalqların siyasi statuslarını müəyyənləşdirmək və iqtisadi, sosial və mədəni inkişaflarını davam etdirmək azadlığından bəhs edir.

Sənədin qəbul tarixçəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu sənədin layihəsi 20 il ərzində hazırlanmışdır. Ən gərgin müzakirələr torpaq, resurslar, qrup və fərdi hüquqlarla bağlı idi^[3].

Yerli Xalqlar üzrə İşçi Qrupu 1982-ci ildə BMT-nin İqtisadi və Sosial Şurasının qərarı ilə yerli xalqlar üçün insan hüquqları standartlarını inkişaf etdirmək məqsədi ilə yaradılmışdır. 1985-ci ildə yerli xalqların hüquqları ilə bağlı bir bəyannamə layihəsi hazırlamaq üçün bir işçi qrupu başladı^[4]. Səkkiz il sonra, 1993-cü ildə İşçi Qrup bəyannamə layihəsinin mətni üzərində işi tamamladı. BMT-nin Ayrı-seçkiliyin Qarşısının Alınması və Azlıqların Müdafiəsi üzrə Alt Komissiyası 1994-cü ildə layihənin mətnini təsdiqlədi və BMT-nin İnsan Hüquqları Komissiyasına baxılması üçün təqdim etdi. Bəyannamə layihəsi bu Komissiya nəzdində yaradılmış İşçi Qrup tərəfindən yekunlaşdırıldı. 2006-cı ilin iyun ayında BM Şurası Bəyannaməni qəbul etdi və 2007-ci ilin sentyabrında Bəyannamə Baş Məclis tərəfindən təsdiq edildi^[5]. 143 ştat Bəyannamənin qəbul edilməsinə səs verdi. Dörd nəfər qarşı (ABŞ, Kanada, Avstraliya və Yeni Zelandiya. 11 ölkə bitərəf qaldı - Azərbaycan, Banqladeş, Butan, Burundi, Gürcüstan, Keniya, Kolumbiya, Nigeriya, Rusiya Federasiyası, Samoa, Ukrayna^[6].

Sənədin hüquqi statusu[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yerli Xalqların Hüquqlarına dair Bəyannamə, yerli xalqların hüquqları ilə bağlı geniş bir bəyanatdır. Bu bəyannamə, digər əksər BMT bəyannamələri kimi, qanuni məcburi bir sənəd deyil. Bu sənəd, yerli dövlətlərə və bu xalqların ayrı-ayrı nümayəndələrinə münasibətdə hüquq normalarının inkişafı baxımından müəyyən bir istiqamətdə hərəkət etmək və müəyyən prinsiplərə riayət etmək barədə müxtəlif dövlətlərin fikirlərinin razılığının əks olunması kimi qiymətləndirilməlidir^[7][8].

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

• United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples as adopted by the General Assembly, 13 September 2007 (ing.)
• Adoption of the U.N. Declaration on the Rights of Indigenous Peoples at the General Assembly in NYC Arxivləşdirilib 2019-10-22 at the Wayback Machine Video newsreel by Rebecca Sommer.  (ing.)
• FAQs on the Declaration on the Rights of Indigenous Peoples From UNPFII. (ing.)
• Annotate This: The UN Declaration of Rights of Indigenous Peoples Foreign Policy in Focus, 5 October 2007. (ing.)
• Text of the Declaration at the Center for a World in Balance.  (ing.)