BMT Baş Məclisi

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası — BMT-nin əsas orqanlarından biri. BMT üzvü olan bütün dövlətlərdən ibarətdir. BMT üzvlərinə və ya BMT Təhlükəsizlik Şurasına hər cür məsələlərə və işlərə tövsiyələr vermək səlahiyyəti var. Baş Məclisin qərarları tövsiyə xarakteri daşıyır, yəni hüquqi cəhətdən üzv dövlətlər üçün məcburi deyil. Məclisin hər il növbəti sessiyası olur. Baş Məclisin nəzdində onun funksiyalarını həyata keçirmək üçün 7 əsas komitə var.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası
UNGA, AGNU, AGNU, GS ZN
United Nations General Assembly
Yaranma tarixi 1945
Rəsmi dili
Mərkəzi
un.org/ga
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Baş Assambleyanın funksiyaları və səlahiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nizamnaməsinə görə, BMT Baş Məclisi aşağıdakı funksiya və səlahiyyətlərə malikdir[2]:

  • tərksilah məsələləri də daxil olmaqla beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin qorunması sahəsində işbirliyinin ümumi prinsiplərini nəzərdən keçirir və müvafiq tövsiyələr verir;
  • beynəlxalq barışıq və təhlükəsizliyin qorunması ilə əlaqəli hər hansı bir məsələni müzakirə etmək və hər hansı bir mübahisənin və ya vəziyyətin Təhlükəsizlik Şurasında baxılması halları istisna olmaqla, bu kimi məsələlərdə tövsiyələr vermək;
  • beynəlxalq siyasi əməkdaşlığı təşviq etmək, beynəlxalq hüququ inkişaf etdirmək və kodlaşdırmaq, insan hüquqları və əsas azadlıqlarını həyata keçirmək, iqtisadi, sosial və humanitar sahələrdə və mədəniyyət, təhsil və səhiyyə sahələrində beynəlxalq əməkdaşlığı təşviq etmək üçün tədqiqatlar təşkil etmək və tövsiyələr hazırlamaq;
  • millətlər arasındakı dostluq münasibətlərini poza biləcək hər hansı bir vəziyyətin sülh yolu ilə həlli üçün tədbirlər tövsiyə etmək[3];
  • Təhlükəsizlik Şurasından və digər BMT qurumlarından hesabat almaq və nəzərdən keçirmək;
  • Birləşmiş Millətlər Təşkilatının büdcəsini nəzərdən keçirir və təsdiq edir və Üzv Dövlətlərin qiymətləndirilmiş töhfələrini müəyyən edir;
  • Təhlükəsizlik Şurasının daimi olmayan üzvlərini və digər BMT şura və orqanlarının üzvlərini seçir və Təhlükəsizlik Şurasının tövsiyəsi ilə Baş Katibi təyin edir[4].

Baş Assambleyanın 3 noyabr 1950-ci il tarixli "Sülh üçün Birlik" qətnaməsinə (377 (V) saylı qətnaməyə görə, Təhlükəsizlik Şurası daimi üzvlərdən birinə qarşı səs verməsi vəziyyətində hərəkət edə bilməyəcəyi təqdirdə, Məclis də hərəkətə keçə bilər) barışıq üçün təhdid, sülhün pozulması və ya təcavüz aktı üçün əsaslar varsa, Assambleya bu məsələni beynəlxalq sülhün qorunması və ya bərpası üçün kollektiv tədbirlər barədə Təşkilat üzvlərinə lazımi tövsiyələr vermək və təhlükəsizlik üçün dərhal nəzərdən keçirə bilər[5].

Məclis öz səlahiyyətləri daxilində beynəlxalq məsələlərdə dövlətlərə yalnız məcburi olmayan tövsiyələr vermək səlahiyyətinə malik olsa da, bütün dünyada milyonlarla insanın həyatını təsir edən siyasi, iqtisadi, sosial və hüquqi tədbirlərə başladı. 2000-ci ildə qəbul edilən əlamətdar Minilliyin Bəyannaməsi, üzv dövlətlərin Bəyannamədə sülh, təhlükəsizlik və tərksilah üçün göstərilən xüsusi hədəflərə çatmaq öhdəliyinə şahidlik edir; yoxsulluğu inkişaf etdirmək və aradan qaldırmaq, ortaq mühitimizi qorumaq[6], Afrikanın xüsusi ehtiyaclarını ödəmək və Birləşmiş Millətlər Təşkilatını gücləndirmək.

Qərarların qəbul olunması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hər üzv dövlətin Məclisdə bir səsi var. Sülh və təhlükəsizlik üçün tövsiyələr və Təhlükəsizlik Şurası üzvlərinin seçilməsi kimi seçilmiş vacib məsələlərə dair qərarlar Üzv Dövlətlərin üçdə ikisinin səs çoxluğu ilə qəbul edilir; digər məsələlərə dair qərarlar sadə səs çoxluğu ilə qəbul edilir[7].

Son illərdə Məclisin qərarlarına daha fəal dəstək verən rəsmi səsvermə yolu ilə qərarlar qəbul etmək əvəzinə müzakirə olunan məsələlərdə konsensusun əldə edilməsinə xüsusi diqqət yetirilir. Sədr, nümayəndə heyətləri ilə məsləhətləşdikdən və razılığa gəldikdən sonra səsvermə olmadan bir qərar qəbul etməyi təklif edə bilər.

BMT Nizamnaməsinə görə, bir ölkə borc məbləği əvvəlki iki tam il üçün ödəyəcək məbləğə bərabər və ya artıq olduqda qərar qəbul edərkən səs vermək hüququndan məhrum edilir[8]. 2020-ci ildə 7 üzv dövlət borcları səbəbindən Baş Assambleyanın 74-cü iclasında səsvermə hüququndan məhrum edilmişdir:

Baş Assambleyanın qeyri-rəsmi iclasları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Baş Məclisin əlli ikinci iclasında, Baş Assambleyanın qeyri-rəsmi plenar iclaslarında Birləşmiş Millətlər Təşkilatının islahatı vəzifəsini müzakirə edərək konsensusa çatmağın yeni bir yolu təklif edildi. Qeyri-rəsmi görüşlərin keçirilməsi praktikası, sonrakı iclaslarda Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Minilliyin Zirvəsi, Baş Assambleyanın HİV / AİDS üzrə xüsusi sessiyası[9], Birləşmiş Millətlər Təşkilatının sistemini gücləndirmək və Assambleyanı canlandırmaqla bağlı məsələləri müzakirə etmək üçün davam etdi. Əlli səkkizinci və əlli doqquzuncu iclaslarda bu təcrübə, Baş Heyətin qeyri-rəsmi görüşlərini[10], bütün nümayəndə heyətləri üçün açıq olan toplantıları və Məclis sədrinin rəhbərliyi ilə panel müzakirələri və tematik brifinqlərin təşkilini əhatə etdi[8].

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 BMT-nin rəsmi dilləri.
  2. ↑ "Устав Организации Объединённых Наций и Статут Международного суда". 2012-02-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-14.
  3. ↑ "Функции и полномочия Генеральной Ассамблеи". Оф. сайт ООН. 2017-11-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-07.
  4. ↑ United Nations Official Document. "The annual session convenes on Tuesday of the third week in September per Resolution 57/301, Para. 1. The opening debate begins the following Tuesday". www.un.org. 2020-05-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-14.
  5. ↑ CHARTER OF THE UNITED NATIONS: Chapter IV Arxiv surəti 12 oktyabr 2007 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 12 oktyabr 2007 at the Wayback Machine. United Nations.
  6. ↑ General Assembly: Subsidiary organs Arxivləşdirilib 2018-09-29 at the Wayback Machine at UN.org.
  7. ↑ "Государства-члены, за которыми числится задолженность". UN.org (rus). 2020-01-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-13.
  8. ↑ 1 2 General Assembly of the United Nations Arxivləşdirilib 2018-03-29 at the Wayback Machine. United Nations. Retrieved 12 July 2013.
  9. ↑  (fr.) "Genève renoue avec sa tradition de ville de paix Arxivləşdirilib 2022-04-16 at the Wayback Machine", Le Temps, Thursday 16 January 2014.
  10. ↑ "Research Guide: General Assembly". United Nations. 21 October 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]