ÇOXMİLLƏTLİ

прил. многонациональный (состоящий из многих наций, народностей; представленный многими нациями, народностями). Çoxmillətli dövlət многонациональное государство, çoxmillətli kollektiv многонациональный коллектив, çoxmillətli bədii ədəbiyyat многонациональная художественная литература
ÇOXMƏRTƏBƏLİLİK
ÇOXMİLLƏTLİLİK
OBASTAN VİKİ
Çoxmillətli dövlət
Çoxmillətli dövlət — ərazisində müxtəlif etnik qrupların yəni, millətlərin, xalqların, milli və etnoqrafik qrupların yaşadığı dövlət. Tarixən çoxmillətli dövlətlər xalqların təşəkkülü başlamazdan və milli hərəkatların inkişafından əvvəl az və ya çox geniş ərazilərdə dövlət birləşmələrinin yarandığı yerlərdə formalaşıblar (Şərqi Avropanın bir sıra ölkələri, o cümlədən Rusiya və Asiya) eləcə də müstəmləkə genişlənməsi zamanı(bir çox etnik qrupların dövlətlər arasında sərhədlərlə ayrıldığı Afrika ölkələri) və intensiv miqrasiya nəticəsində (məsələn, ABŞ). Çoxmillətli dövlət etnik cəhətdən eynicinsli cəmiyyətlərdən fərqli olaraq birdən çox etnik qrupdan ibarətdir. Faktiki olaraq, müasir milli icmaların demək olar ki, hamısı çoxmillətlidir. Devid Uilş (ing. David Welsh) "Daxili siyasət və etnik münaqişələr" (ing. Domestic politics and ethnic conflict) adlı məqaləsində 1993-cü ildə Princeton Universitetində "Etnik münaqişələr və beynəlxalq təhlükəsizlik" (ing. Ethnic Conflict and International Security) kitabında nəşr olunmuşdur ki, 180 müstəqil dövlətin 20-dən azında 200-dən az homejen adlandırıla biləcəyini iddia etdi, lakin onlar yalnız milli azlıqların ümumi əhalinin 5%-dən az olduğu təqdirdə adlandırıla bilər. Rusiyada bir neçə etnik qrupun yaşadığı və ölkələrə bölündüyü dövlət hüdudlarında olan dövlətlərə deyilir: Daha çox və ya az əhəmiyyətli milli azlıqları olan bir millətin kəskin üstünlükləri ilə (Birləşmiş Krallıq, Fransa, İspaniya, Çin, Türkiyə, Əlcəzair, Mərakeş, ABŞ, Avstraliya, Qazaxıstan, Rusiya) ikimilli (Kanada, Belçika); mürəkkəb, lakin etnik cəhətdən birnövlü milli tərkiblə (, Əfqanıstan, Pakistan, Laos); Milli tərkibin etnik mənsubiyyətində mürəkkəb və müxtəlifliyi ilə (Hindistan, İsveçrə, İndoneziya).
Boliviya Çoxmillətli Dövləti
Boliviya (tam adı: Boliviya Çoxmillətli Dövləti; isp. Estado Plurinacional de Bolívia) — Cənubi Amerikada dövlət. Paytaxtı Sukre şəhəridir, La Pas, Koçabamba, Santa Cruz, Potosi kimi digər böyük şəhərləri də var. Ölkə Boliviya idarəçiliyi dövründə Yuxarı Peru adlandırılırdı. Sonradan ölkəyə Cənubi Amerikanı ispan əsarətindən qurtaran Simon Bolivarın şərəfinə Boliviya (Bolivarın ölkəsi) adı verilmişdir. Boliviyanın şimal və şimal-şərqdə Braziliya, cənub-şərqdə Paraqvay, cənubda Arqentina, cənub-qərb və qərbdə Çili və Peru ilə sərhədləri var. Cənubi Amerika ölkələr arasında dənizə çıxışı olmayan ən böyük ölkədir. Lakin 2010-cu ildə Peru ilə imzalanmış sazişə əsasən Boliviyaya 99 illik icarəyə liman tikmək üçün dənizkanarı sahə verilib. == Tarix == Boliviya 1809-cu ildə İspaniyayadan müstəqilliyini elan etməsinə baxmayaraq, 1825-ci ildə Boliviya İstiqlal müharibəsi nəticəsində ispan əsgərlərinin ölkədən çıxarılması ilə mümkün oldu. Müstəqillik əldə etdikdən sonra Boliviyadakı siyasi hakimiyyət çox tez-tez dəyişilmişdir.
İraqdakı Çoxmillətli Qüvvələr
İraqdakı Çoxmillətli Qüvvələr (İngiliscə: The Multi-National Force – Iraq (MNF–I)) İraq müharibəsindən sonra İraqın işğalında iştirak etmiş olan və ABŞ tərəfindən idarə olunmuş silahlı qüvvələrdirlər. Qüvvələr 15 may 2004-cü ildə Kombinasiyalı Müştərək İşçi Qüvvəsi 7 (Combined Joint Task Force 7) adlanan strukturdan ölkənin işğalına nəzarəti təhvil almış və 2010-cu il yanvarın 1-də ABŞ Silahlı Qüvvələrinə təhvil vermişdir. İraq müharibəsindən sonrakı dövrdə İraqda mövcud olan silahlı qüvvələrə, xüsusən də ABŞ əsgərlərinin böyük say üstünlüyünə görə, ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi koalisiya qüvvələri deyilmişdir. ABŞ-dan başqa digər bu işə köməklik etmiş olan ölkələrin əsgərlərinin İraqda davam edən şiddətli zorakılıqlar və müharibə əleyhinə öz dövlətlərindəki hərəkatların intensivliyinə görə yalnız hərbi düşərgələrdə xidmət etdikləri və İraq Müqavimətinə qarşı müharibədə fəal iştirak etmədikləri müşahidə edilmişdir. Çoxmillətli qüvvələrin missiyasının tərifini ABŞ-ın o zamankı dövlət katibi olmuş Kolin Pauel 2004-cü ilin iyununda Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasına göndərdiyi məktubunda belə izah etmişdir: Çoxmillətli Qüvvələrin işğalı altında olan İraqda hazırlanmış olan yeni konstitusiyada fikir, ifadə, din və cəmləşmə azadlığı, mülkiyyət hüququ və qanun qarşısında hamının bərabərliyi tanınmışdır. İşğal İraqında birinci parlament seçkiləri 2005-ci ilin dekabr ayında keçirilmişdir. 2006-cı ilin noyabr ayında isə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurası Çoxmillətli Qüvvələrin İraqda qalma müddətinin 2007-ci ilin sonuna qədər uzadılması haqqında qərar qəbul etmişdir. Bu qərarın qəbul edilməsində İraq hökumətinin tələbi əsas kimi qəbul edilmiş və buna səbəb kimi İraq hökumətinin nəzarəti təmin etmək üçün hələ ki, kifayət qədər silahlı qüvvələrinin olmaması göstərilmişdir. 2007-ci ilin dekabr ayında qəbul edilmiş olan yeni qərarla onun səlahiyyət müddəti yenidən 2008-ci ilin sonuna qədər uzadılmışdır. 2008-ci ilin dekabr ayında İraq və ABŞ hökumətləri arasında aparılmış olan danışıqların nəticəsində 2011-ci ilin sonuna qədər yalnız ABŞ əsgərlərinin ölkədə qalmasına icazə verilmişdir.

Digər lüğətlərdə