сущ.; -ипе, -ипе; -ипер, -ипери, -ипера майишатда герек йис, нек, як къачун патал хуьзвай гъвечӀи крчар алай кӀвалин гьайван. Гьелбетда, малдардиз хеб гъиляй акъатайла, вичин гъиляй хизан хуьдай авай- авачир, вич патал анжах мумкин тир са пеше къакъуддай хьизни жезва жеди. М. Гь. Им къван, имни терез. - Кьве хеб квахьнава, вири дагълар капалай авуна. амма ягъияр гел амачиз квахьнава, чидач вучдатӀани. З. Гь. Лезгийрин риваят. - Хипер Мугъандай хквез анжах рекьера ава. А. Къ. Нехирбанни лекь. Солдатри къаравул чӀугвазвай постуниз мукьва хиперин бередивай кьил элядай. Н. М Буба. Гьар хпе кьве кӀел, чӀижери кул гуз, Бегьер тагудай аквадач кул-кус. Баркаван чиле акӀура на тӀвал, Гатфар алукьда - къацу жеда кьвал. Х. Х. Масан баде. Намуслу чубан я вун, сагърай Асанбек дадаш. Пагъливан хьиз вун хпен къерехрилай элкъведа. А. Мут. Михьивал. Кефер патахъай чилин циф къарагъна, хпер акъвазнавай чка кьаз башламишна. А. И. Самур. Алатай йисуз районда гзаф хьайи хиперин гьисабдай чаз 1548 агьзур манат ( 2002 - йисуз 1218 агьзур манат ) чара авуна. ЛГ, 2004, 15. VӀӀ. ☼ 1964 - йисалди вири жуьредин словарра хеб гафунин кирсеба падежрин формайра и гьарф авачиз кхьин къанун яз кьабулнавай.
* хеб хьиз нар. кичӀевал, ажузвал хас яз. Ваз чида, зи гьалар ваз аквада: Хеб хьиз ава зун жанавуррин арада. Е. Э. Дуванбегдиз. Синонимар: ажуздиз, кичӀез.
* хеб цӀаракай сущ. макьамдин тӀвар.
* хебни жанавур хьун гл. ажузди, къуватсузди ва адаз акси къуват яз хьун. Инсанар хьайила хебни жанавур, Дугъри игридаз кван я дуьньяда. Е. Э. Дуьнья гургьагур.
* хипен гьен нугъ., сущ. гьуьндуьг, парах.
* хипен ниси сущ. хипен некӀедикай хкуднавай ниси (адет яз, хъсан ниси яз гьисабда). За адав мерейрин дувулар вегьенвай цӀвегьеда рганвай хипен ниси нез туна. - Адакай дарман хьанайни? - Пагь, хабарни кьазва... Лап гьа юкъуз, гъиле-гъил амаз... Б. Гь Заз эвера.
* хипен хам алай жанавур сущ., вуж винел патан акунрай секин къилихрин, амма гзаф къаних, чапхунчи инсан. \[1 -рабочий\]. - Хьана ман, жуван сив кӀватӀа, хипен хам алай жанавур. Зунни дабан атӀудайбурукай я. З. Э., Б. А. Къазимегьамед. Анжах мукъаят хьухь, Аслан. Ам хипен хам алай жанавур я. Б. А., З. Э. СтӀал Сулейман. Хипен хам алай жанавурри багьа мугьманриз хиянатвал тавун патал серенжемар къабулнава. Гь. Къ. Четин бахт.
* хипен хам алукӀун гл., ни вичин халис хесетар чуьнуьхна, жув гзаф секин инсан яз къалурун. Кулакди вич тадиз авуна дегиш, Анай затӀар гана, пучна, чуьнуьхна. Виридахъ галаз авуна вич вердиш. Хипен хам алукӀна суфат чуьнуьхна. А. Ф. КьатӀ-кьатӀ авур зунжурар. \[Мевлюдин\]. - Фадлай зи вил ви ивидихъ хьанвай, Къагьриман. Вуна зун уьмуьрдивай авуна. Хипен хам алукӀна, вуна зав зи бубани стха маса гуз туна. А. М. Къалабулух квай гатфар.
* хипен уьмуьр сущ., куьруь уьмуьр, тӀимил вахт. Хъсан хьурай, чан хва, хъсан хьурай. Мад гила чаз са хипен уьмуьр я ама, я амач. Чаз аквазвай эквер куьн я. Я. Я. Нурар ва хъенар.