фарс, сущ.; -ци, -це; -ер, ери, -ера 1) сес(ер). "За салам гайиди вуч тир, квез цин ванцин гъиляй ван хьанач ман, за гьикӀан? Ф. Ядни герек жедай кьван. Гьарай-эвер вуч я, ви ван, бахтавар. Е. Э. Билбил. 2) куьч. гафар-чӀал ар. Чаз хабарсуз ваз яр ава, Им вуч ванаря, бахтавар. Е. Э. Я бахтавар. 3) чӀалан ачух тушир сесерин лишанрикай сад.... вири ачух тушир фонемаяр кьве чкадал: а ) михьи ванцинбурунни ( сонорнияр ); б ) шумдинбур пайзава. Р. И. Гьайдаров. Лезги чӀалан фонетика.
* ван авай ктаб, прил. чӀалан ачух тушир сесерин лишан. Лезгидалди кхьенвай литературада, иллаки лезги чӀалан учебникра, "ван авай", "ван авачир" лугьудай терминар фадлай гьатнава. Чи фикирдалди, "ванлу", "вансуз" терминар гьакъикъатдиз, а сесерин рахун физвай кьетӀенвилив мукьва я ва чпин куьруьвиляй ишлемишиз асант я. Р. И. Гьайдаров. Лезги чӀалан фонетика.
* ван авачир ктаб, прил. чӀалан ачух тушир сесерин лишан.
* ван авун гл., ни 1) сес(ер) акъудун, рахун. - Ван ийимир, маймун! Сифте за вун ви бубадиз къалурин, ахпа курцӀулдин вилер авайди, за вун дустагъда. А. Сайд. «Чуьнуьх гумбатӀ». Къудратлу ван ийиз тада чархарив. П. Ф. КӀам. 2) кьатӀунун, гьакъикъат чир хьун. Палабзава за квевай зи чар газетда чап авун. Белки, ам кӀелна, а касдин бейниди са ван ийин. ЛГ, 2000. 14. XӀӀ.
* ван(ер) акъатун гл., нин-куьн 1) сесер малум хьун. Бирдан ардин ван акъатна. А. Ал. Эфирда. 2) са гьихьтин ятӀани хабар чукӀун. Мад къиметар багъа жеда лугьудай ванер акъатнава. Р.
* ван(ер) акьалтна [ацалтна, алаз ] нар. кӀевиз, яргъал ван кьведайвал. Шаддаказ хъуьруьнин ванер акьалтна, гьакӀ ачухдаказ чинай жезвай чир. А. Ф. КьатӀ-кьатӀ авур зунжурар. Тейлини Тават къуншияр тир. Абур кьведни гьайбатлу, зирек, вири кӀвалахар алакьдай, ван алаз рахадай дишегьлияр тир. С. М. ЦицӀигъ-наме.
* ван алаз нар. кӀевиз. - Рекьел алайди вуж я! - ван алаз хабар кьуна инсанди. 3. Гь. Лезгийрин риваят. Реббиди зав чарчин луьле вугуда АцӀурнавай кьисмет гьялдай кхьинрив Ва лугьуда: "Фад кӀела кван ван алаз!" А. Къ. Шишкъавах.
* ван атун гл., низ нин 1) сесер агакьун. Ара-ара къув язавай вагьшида, Ятахрилай кицӀеризни ван къвезвай. И. И. ХъуьтӀуьн йиф. Гьаятда ктаб кӀелиз ацукьнавай Садикьаз патавай хьиз «ЦӀив-пӀив» ийидай са ван атана. А. Сайд. ЧӀижни хуьшрекан.... ам, ктабдин арада са кӀус чар туна, ктаб акьална, чӀижрен ван къвезвай патахъ килигна. А. Сайд. ЧӀижни хуьшрекан. Мукьвал-мукьвал къведа ван лайлай хьтин ширширдин... А. Къ. Зун буьркьуь я ахвара... 2) (инкарвилин формада) лагьайвал тавун. Гьикьван лагьанай: «Ийимир, бала!». Ван атанач, атанач. Р.
* ван атӀуй ! &, межд. дишегьлийри ийидай экъуьгъун.
* ван(ер) гьатун гл., 1) хабар чукӀун. Вагьабитар къведа лугьуз ванер гьатнава. Р. 2) сес аваз хьун. Зи япара ван гьатнава. Р. Зи кьиле ван гьатнава. Р.
* ван татун гл., низ, нин 1) сес агакь тавун. 2) лагьайвал тавун. [ Зарлишан ]. Ваз за лагьанайни, адав мецелди рахух, ам гъавурда тваз алахъ, ваз ван атанач. Вуна ам куьлегда туна, гатана... Н. И. Гьакимрин папар.
* ван тахьайдай кьун гл., ни гайи суалдиз ва я авур ихтилатдиз фикир тагун. - Квез кинодиз килигиз кӀанзавачни? - вуж; ятӀани суалдивди рахана. Абуру ван тахьайдай кьуна. Т. А. Зун куь арада.
* ван тийидай сес ктаб, сущ.; кушкушдалди сивяй акъудзавай сес. Ачух тушир сесерикай садбурук... анжах са кушкуш ( шум ) жеда, месела: п. т. с... ихьтинбуруз ван тийидай сесер лугьуда. М. М. Гь. Лезги грамматика.
* ван хьун гл., 1) низ никай сесер агакьун. Вакай пис гаф ванхьайила... Экв жедалди къведач ахвар. Ш. Къ. Вакай пис гаф ван хьайила... Ваз ван хьанай зун начагъ я лагьана. А. Ал. Муьжуьдар. «Пис кӀелзавай, тарсара надинжвилер ийизвайди Мустафадин гада Навруз я», лагьай ван хьана. А. Сайд. Яру хьайи чин. 2) нин гъавурда гьатун. Аялриз гьич жедач зи ван, Авач кӀвале ягълу, яван. X. Т. Эсерар. Куьн и Саиматан къвалавай санизни фидач. Ада гьи кӀвалах ГьикӀ ая лагьайтӀа, гьакӀ ая, ван хьанани. С. М. Маяк Саимат.