Abdullah ibn Zeyd
Abdullah ibn Zeyd (580-ci illər, Mədinə – 644, ərəb. عبد الله بن زيد) — Məhəmməd peyğəmbərin səhabələrindən biri. Yuxuda Məhəmməd peyğəmbərin təsdiq etdiyi azan qaydalarını və sözlərini görən şəxs. Bu səbəbdən ona Sahib əl-azan (azanın banisi) ləqəbi verilmişdir.
== Bioqrafiya ==
Abdullah ibn Zeyd Mədinənin Xəzrəc qəbiləsindən idi. O, Əqəbədə Məhəmməd peyğəmbərə beyət edən ənsarlardan və Mədinədə ilk müsəlmanlardan biri idi. Müsəlmanlar Məkkədən Mədinəyə hicrətindən sonra müsəlmanların müşriklərlə döyüşlərində və digər mühüm tarixi hadisələrdə iştirak etmişdir. Məkkənin fəth edildiyi gün o, Xəzrəc qəbiləsinin dəstələrinin bayraqdarı idi.
Hicri 1-ci ildə Məscidül-Nəbi məscidinin tikintisi başa çatdıqdan sonra Abdullah yuxuda azan səsini eşidir və bu barədə Məhəmməd peyğəmbərə xəbər verir. Abdullah ibn Zeydin dediyi bildirilir
Abdullah ibn Zeyd xəlifə Osman ibn Əffanın hakimiyyəti dövründə təxminən 64 yaşında vəfat etmişdir.
Səid ibn Zeyd
Səid ibn Zeyd ibn Əmr (ərəb. بد الله بن انيس الجهني) — Məhəmməd peyğəmbərin səhabəsi ilk iman gətirənlərdən biridir. Məhəmməd peyğəmbərin cənnət müjdəsi ilə sevindirdiyi on nəfərdən ibarət səhabələr kateqoriyasına daxildir (əşara əl-mübəşşirə).
Onun tam adı Səid ibn Zeyd ibn Əmr ibn Nufeyl ibn Əbdül-Uzza ibn Ziyah ibn Abdullah ibn Kurt ibn Riza ibn Ədi ibn Kəb ibn Luaydir. Səidin atası hənifi olan Zeyd ibn Əmr idi. Səid ibn Zeydin özü 613-cü ildə hələ iyirmi yaşı belə olmayanda müsəlmanların Ərqam evindəki məclislərində iştirak edən ilk İslamı qəbul edənlərdən biri olmuşdur.
O, Ömər ibn Xəttabın bacısı Fatimə ilə evlənmişdi. Səid və Fatimə Quran oxuyarkən Ömər onları yaxalayır və o, özü də İslamı qəbul edir.
İslamın doğulmasının ilk illərində müsəlmanlar, o cümlədən Səid ibn Zeyd ciddi təqiblərə məruz qalır, nəticədə onlar Mədinəyə köçməli olurlar.
Səid ibn Zeyd bütün mühüm tədbirlərdə iştirak etmişdir.
Usamə ibn Zeyd
Usamə ibn Zeyd (615, Məkkə – 678, ərəb. ) — İslam peyğəmbəri Məhəmmədin səhabələrindən biri.
Usamənin atası Zeyd ibn Harisə Məhəmmədin həyat yoldaşı Xədicənin qulu, Usamənin anası Ümmü Əymən isə peyğəmbərin atası Abdullahın köləsi idi. Atasının ölümündən sonra Məhəmməd Ümmü Əyməni azad edir, Məhəmmədin Xədicə ilə nikahından sonra isə Zeydi ərinə verir. Məhəmməd Zeydi azad edir və Ümmü Əymənlə evləndirir. Təxminən Məhəmmədin peyğəmbərliyinin başlanğıcının 4-cü ilində (614) Üsamə Zeyd və Ümmü Əyməndən dünyaya gəlir. Məhəmməd peyğəmbərin vəfatı zamanı Üsamə təxminən 19 yaşında idi.
Məhəmməd peyğəmbər Usaməni və atası Zeydini çox sevir və ona hörmət edirdi. Usamə azlığına görə Bədr və Uhud döyüşlərində iştirak etməmişdir. Usamə döyüşə getməyə çalışırdı, lakin Məhəmməd peyğəmbər ona bunu qadağan edir.
Zeyd ibn Harisə
Zeyd ibn Harisə (581, Ərəbistan yarımadası – 629, Muta[d], ərəb. زيد بن حارثة الكلبي) — Məhəmməd peyğəmbərin səhabələrindən biri və onun oğulluğu. Quranda adı Zayd olaraq keçir.
Tam adı Zeyd ibn Harisə ibn Şuraxil ibn Əbdül-Uzzadır. Erkən uşaqlıqda əsir düşən Zeyd ibn Harisə Hakim ibn Xəzəm tərəfindən fidyə alınaraq Xədicə binti Xuveylidə təqdim edilir. Məhəmməd peyğəmbərlə evləndikdən sonra Xədicə Zeydi ərinə verir. İslamı qəbul edən ikinci şəxs Zeyd, ondan sonra həyat yoldaşı Ümmü Eymun olur. Zeyd ibn Harisə Məhəmməd peyğəmbərin ən sevimli səhabələrindən biri idi.
Peyğəmbərlik missiyasına başlamazdan əvvəl Məhəmməd peyğəmbər Zeydi oğlu və varisi elan edir. Övladlığa götürüldükdən sonra onun adı Zeyd ibn Muhəmməd idi.
Zeyd ibn Sabit
Zeyd ibn Sabit əl-Ənsari (ərəb. زيد بن ثابت الأنصاري; təqribən 615, Mədinə — təqribən 665, Mədinə) — həzrəti Məhəmməd peyğəmbərin səhabəsi, katibi.
Ümmətin içində fəraizi (miras hüququnu) ən yaxşı bilən səhabə Zeyd ibn Sabitdir. O uca vəhyin katibi (katibül vəhiy, katibül-Rəsulullah), fəraizi ən yaxşı bilən, ən dəqiq hökmlər verən və ən yaxşı Quran oxuyan məşhur imamlardan biri idi. Əbu Bəkrin dövründə Quranın toplanması ilə məşğul olan heyətin başında duran və Quranı yaxşı bilən Həzrət Zeyd “Cəmiül-Quran” ünvanını almışdır.
Rəsulullahın “Fəraizi ən yaxşı bilən Zeyddir” hədisi onun fəraiz elminə necə bələd olduğunu göstərir. Ömər Suriyaya gedəndə Mədinədə olan Zeyd ibn Sabitlə məktublaşar, məktublarında Zeydin adını öz adından əvvəl yazardı. Bir gün miras məsələsində çətinliklə qarşılaşmış, birbaşa Zeyd ibn Sabitin evinə getmişdi. Nə Ömər, nə də Osman hökm, fitva, fəraiz və qiraət məsələlərində Zeyd ibn Sabit ola-ola kimsəyə müraciət etməmişdir. Zeyd ibn Sabit vəfat edəndə İbn Ömər belə demişdi: “Bu gün insanların alimi öldü”.
Zeyd ibn Əli
Zeyd ibn Əli (ərəb. زَيْد ٱبْن عَلِيّ) — Əli ibn Hüseynin oğlu və Hüseyn ibn Əlinin nəvəsi idi. Öldürüldüyü Əməvilər xilafətinə qarşı uğursuz bir qiyama başçılıq etdi. Bu hadisə Əli ibn Hüseyndən sonrakı imam olaraq qəbul edən Şiə İslamın Zeydilik məzhəbinin yaranmasına səbəb oldu. Buna qarşılıq olaraq böyük qardaşı Məhəmməd əl-Baqir On iki imam şiəliyi və İsmaili şiələrinin sonrakı imamıdır. Buna baxmayaraq, o, şiələr tərəfindən mühüm inqilabçı şəxs və İslamın bütün məktəbləri, sünnilər və şiələr tərəfindən şəhid hesab olunur. Onun ölümünə və bədəninin vəhşicəsinə göstərilməsinə görə qisas çağırışı Abbasilərin inqilabına kömək etdi.
Zeyd din alimi idi. Ona müxtəlif əsərlər, o cümlədən Musnad əl İmam Zeyd, bəlkə də İslam hüquq qanunlarının ən erkən bilinən əsəridir. Ancaq təyinatı mübahisəlidir; bunlar, ehtimal ki, erkən Kufə qanunu ənənəsini təmsil edir.
Zeyd ibn Ərkam
Zeyd ibn Ərkam (ərəb. بِشْرِ بْن بَراء; Əl-Mədinə[d]) — Məhəmməd peyğəmbərin səhabəsi. Xəzrəc qəbiləsindən olmuşdur. Məhəmmədlə 17 müharibədə iştirak etmiş və hicri 66-cı ildə vəfat etmişdir.
Abdullah ibn Üveyin islam düşmənləri ilə əlaqələrinin olması Zeyd ibn Ərkam tərəfindən onun yaşamasını istəyən Peyğəmbərə deyilir. İbn Übey belə şeylər dediyini inkar edərək and içir və buna görə də azad edilir. Lakin sonradan Zeyd bin Ərkamın şahidliyi Munafiqun surəsinin nazil olması ilə təsdiqlənir. O, Əbu Bəkrə beyət etdiyi bilinir.
Məhəmmədin "Sizə 2 şeyi geridə qoyuram və onlara əməl etsən əsla azmazsan! Biri Allahın kitabı, digəri isə mənim Əhli-beytimdir" sekaleyn hədisini Zeyd böyüyərkən Əməvi xilafətində təkrar edir.
Abdullah ibn Abbas
Abdullah ibn Abbas ibn Əbdülmüttəlib (ərəb. عبدالله بن عباس; təq. 619, Məkkə – təq. 687, Taif, Məkkə bölgəsi[d]) — Məhəmməd peyğəmbərin tanınmış səhabəsi, İslam alimi və fəqihi. Məhəmməd peyğəmbərin əmisi Abbasın oğlu idi.
Peyğəmbərin Mədinəyə hicrət etməsinə üç il qalmış Məkkədə doğulmuşdur. Məhəmməd peyğəmbərin yanında böyümüş, gənc yaşlarında ondan İslam dinin əsaslarını öyrənmişdir. Hicrətin səkkizinci ilinə qədər, Abdullah ibn Abbas öz ailəsi ilə Məkkədə yaşamışdır. Ancaq, şəhərin müsəlmanların əlinə keçməsindən az öncə, onlar da Mədinəyə hicrət etmişdirlər. O, Hüneyn və Taif döyüşlərində, eləcə də, Məkkənin alınmasında iştirak etmişdir.
Abdullah ibn Həsən
Abdullah ibn Həsən ibn Əli ibn Əbi Talib(ərəb. عبدالله ابن حسن ابن علي) İmam Həsən ilə Ümm Vələdin oğludur. Kərbəla döyüşündə Hərmələ ibn Kəhil əl Əsədi tərəfindən öldürülmüşdür.
Abdullah ibn Məhəmməd
Abdullah ibn Məhəmməd əl-Qureyşi (610-cu illər, Məkkə – 615, Məkkə, ərəb. عبد الله بن محمد) — Müsəlmanların sonuncu peyğəmbəri Məhəmməd peyğəmbərin birinci həyat yoldaşı Xədicədən olan oğlu.
== Bioqrafiyası ==
Abdullah Məhəmmədin peyğəmbərlik missiyasının başlanmasından sonra Məkkədə anadan olub. O, atasının peyğəmbərliyi başlayandan sonra doğulduğu üçün ət-Tahir (“təmiz”) və ət-Tayyib (“mehriban”, “yaxşı”) adlarını almışdır.
Məhəmməd peyğəmbər ona atasının adını verir. Abdullah 615-ci ildə Məkkədə uşaq ikən vəfat etmişdir.
Təfsirlərə görə, Abdullahın vəfatından sonra Məhəmməd peyğəmbərin müasirlərindən və əleyhdarlarından olan əl-As ibn Vail onun haqqında onun sonsuz olduğunu demişdir. Cavabında Kovsər surəsi nazil oldu:
Əs-Suddi demişdir: “İnsanların övladları ölən zaman insanlar (ərəblər) belə deyirdilər: “O, itirdi (məhrum oldu). Məhəmməd itirdi (məhrum oldu) ” Sonra Allah nazil etdi: “Həqiqətən, sənin düşmənin sonsuzdur”.
Abdullah ibn Məsud
Abdullah ibn Məsud (594, Məkkə və ya Tixama, Ərəbistan yarımadası – 653, Mədinə, Rəşidi xilafəti, ərəb. أبو حنيفة النعمان بن ثابت الكوفي) — İslamı ilk qəbul edənlərdən və Məhəmmədin ən yaxın səhabələrindən biri.
== Bioqrafiya ==
Məkkədə anadan olub. Bənu Xuzeyl qəbiləsindəndir. İslam rəvayətinə görə Abdullah ibn Məsud gəncliyində Uqbu ibn Əbu Muaytın yanında işləyən çoban olmuşdur. O, İslamı ilk qəbul edənlərdən olub və əl-Ərkəm evində müsəlman məclislərinin üzvü olmuşdur. Həmin dövrdə müsəlmanlar bütpərəstlər tərəfindən zülmə məruz qalır, lakin Abdullah ibn Məsud bundan qorxmur. Kəbənin yanında "Ər-Rəhman" surəsini oxuyur, buna görə onu tutub işgəncələrə məruz qoyurlar. Abdulla cəsarətlə bütün işgəncələrə dözür və Efiopiyaya mühacirət etməyə məcbur olur. Efiopiyadan qayıdandan sonra, Məhəmməd peyğəmbərlə birlikdə Mədinəyə hicrət edir.
Abdullah ibn Nuayman
Abdullah ibn Nuayman (v. 652, ərəb. النُعيمان بن عمرو النجّاري) — Məhəmməd peyğəmbərin səhabələrindən biri olmuşdur. O, Əbdurrəhman ibn Ovfun bacısı ilə evli olmuşdur. Doğum tarixi məlum deyil. 652-ci ildə vəfat etdimişdir.
Abdullah ibn Nuayman zarafatcıl olması ilə tanınırdı və onun zarafatları bəzən Rəsulullahı belə güldürürdü.
Bir vaxtlar Abdullah ibn Nuayman spirtli içki içmək vərdişi var idi və bir müddət sonra bu vərdişdən həmişəlik qurtulmuşdur.
İçki haram buyurulduqdan sonra da deyilənə görə, Abdullah ibn Nuayman aradabir gizli-gizli içərmiş. Bir gün onu içkili halda tutub Məhəmməd peyğəmbərin yanına gətirirlər.
Abdullah ibn Rəvaha
Abdullah ibn Rəvaha (bilinmir, Mədinə – 629, Muta[d], ərəb. عبدالله ابن رواحة) — Məhəmməd peyğəmbərin səhabələrindən biri.
== Bioqrafiya ==
Məhəmməd peyğəmbərin səhabələrindən biri olmuşdur. O, Xəzrəc qəbiləsindən bir ailədə doğulmuşdur. Müsəlman olduqdan sonra Əqəbə beyətində (sadiqlik andı) mədinəlilərin sıralarında yer almışdır. Məhəmməd peyğəmbərin yaxın səhabəsi, eləcə də katibi olmuşdur. Bədr döyüşü, Uhud, Xəndək, Xeybər döyüşlərində müsəlmanların sıralarında vuruşmuşdur. Muta döyüşündə qəhrəmancasına vuruşaraq şəhid olan Abdullah ibn Rəvahanın gözəl şeir yazmaq bacarığının olduğu da qeyd edilir. O, bəzi bütpərəst şairlərin Məhəmməd peyğəmbərə qarşı yazdıqları alçaldıcı seirlərinə qarşı cavablar yazdığı bilinir. Bu isə Quranda (26: 224-227) qeyd edilmişdir.
Abdullah ibn Salam
Abdullah ibn Salam (550-ci illər və ya 550, Mədinə – 643 və ya 663, Mədinə) — Məhəmməd peyğəmbərin səhabələrindən biri olmuşdur. O, Mədinədə doğulmuşdur. İslamı qəbul etməzdən əvvəl o, Yəhudi kahini olmuşdur. O dövrdə onun adı Hüseyn ibn Salam olmuşdur. O, sonuncu peyğəmbərin gələcəyinə inanmışdır. Məhəmməd peyğəmbər haqqında insanlardan eşitsə də, onunla tanış olmamışdır. Peyğəmbər Mədinəyə hicrət etdikdən sonra, Hüseyn onun yanına gəlmiş və onun simasında əski yəhudi mənbələrində gəlişi gözlənilən sonuncu Tanrı elçisini tanımışdır. Bundan sonra o, İslamı qəbul etmiş və Məhəmməd peyğəmbər də onu Abdullah ibn Salam adlandırmışdır.
Abdullah ibn Salam yazıb-oxumağı bacarmış, həyatı boyu dini elmlərlə məşğul olmuşdur. Ondan bir neçə hədis də rəvayət edilmişdir.
Abdullah ibn Səba
Abdullah ibn Səba (ərəb. عبد الله بن سبأ; VII əsr) — Əli ibn Əbu Talibə qarşı “ifrat” fikirlər təbliğ edən ilk şiə məzhəblərindən biri olan səbailiyin eponimidir. Müsəlman mənbələrinə görə Abdullah ibn Səba əslən Səba (Yəmən) şəhərindən olmuş və İslama iudaizmdən gəlmişdir. Anası Efiopiyadan olduğuna görə "qaranın oğlu" (İbn əs-Sauda) ləqəbini almışdır. Həmçinin İbn Vəhb və İbn Hərb adı ilə də çağırılırdı. Üçüncü İslam xəlifəsi Osman ibn Əffanın (hakimiyyət illəri: 644-656) müasiri olmuşdur.
Abdullah ibn Səbanın əslində həqiqətdən uzaq, xəyali bir obraz olduğunu tanınmış Misir alimi Taha Hüseyn “Böyük fitnə” kitabında qeyd etmişdir. Son onilliklərdə yaşamış cəfəri məzhəbli məşhur tədqiqatçı alim Əllamə Seyid Mürtəza Əsgəri “Abdullah ibn Səba əfsanəsi” adlı kitabında bu məsələyə aydınlıq gətirmişdir. Alim adıkeçən əsərdə sübuta yetirir ki, Abdullah ibn Səba adlı şəxsiyyətin və banisi hesab edildiyi Səbaiyyə firqəsinin mövcudluğunun heç bir əsası yoxdur. Abdullah ibn Səba haqqında bütün mövcud rəvayətlər Təbəri tarixindən götürülüb.
Abdullah ibn Səd
Abdullah ibn Səd (VII əsr, Məkkə – 656, Aşkelon, Cənub dairəsi, ərəb. عبد الله بن سعد بن أبي السرح) — Məhəmməd peyğəmbərin səhabələrindən biri, ərəb xilafətinin dövlət xadimi və hərbi rəhbəri.
== Bioqrafiya ==
Onun tam adı Əbu Yəhya Abdullah ibn Sad ibn Əbu Sarh əl-Qureyşi əl-Əmiridir. Abdullah ibn Sədin doğum tarixi haqqında heç bir məlumat yoxdur. O, Qureyş qəbiləsinin Əmir ibn Luay nəslindən olmuşdur. Osman ibn Əffanın süd qardaşı idi.
O, Hüdeybiyyə müqaviləsindən əvvəl İslamı qəbul edərək Mədinəyə köçür. Orada Məhəmməd peyğəmbər üçün vəhylər yazır. Bir müddət sonra İslamdan uzaqlaşaraq Məkkəyə qaçır. 630-cu ildə Məkkənin fəthindən sonra İslamı qəbul edir.
Abdullah ibn Tahir
Abdullah ibn Tahir (ərəb. عبد الله بن طاهر الخراساني; təq. 798, Nişapur – noyabr 844, Nişapur) — Tahirilər sülaləsindən Xorasan hakimi, sərkərdə.
== Həyatı ==
Abdullah ibn Tahir bin Hüseyn bin Məsəb bin Razikdir. Bəzi mülahizələrə görə Razik Rüstəmi Zalın soyundan gəlir. Abdullah Tahirilər sülaləsindən idi. VII əsrdə onun soyu müsəlmanlığı qəbul edib Xuzaa qəbiləsinə qoşulmuşdu.
Abdullah Zülyəmineyn ləqəbi ilə tanınırdı. Bağdadın valisi olmuşdu.
== Abdulla və Babək ==
Minorski Babəkin Abbasi sərkərdəsi Məhəmməd ət-Tusi və onun 150 minlik ordusunu tamamilə darmadağın etməsindən bəhs edilir.
Abdullah ibn Yasin
Abdullah ibn Yasin(ərəb. عبد الله بن ياسين; doğum tarixi bəlli deyil — 1058 və yaxud 1059) — Əlmürabilər sülaləsinin qurucusu.
== Həyatı ==
Anası, Böyük Səhra ilə Mavritaniya sınırlarında yaşayan Cüzulə (Küzulə) qəbiləsinə mənsub olduğu üçün əl-Cüzuli (əl-Küzuli) nisbəsini almışdır. Qazı İyaz, onun da Bərbəri Cüzulə qəbiləsi içində doğulduğunu qeyd edir. Kurtubada başladığı təhsilini, Darülmurabıtin adıyla ilk ribat qurmuş olan fəqih Vəccac ibn Zəllu (Zəlvi) əl-Lamti adlı bir alimin yanında Susta tamamladı. Bir müddət sonra Cüdalə qəbiləsi rəisi Yəhya ibn İbrahimin (bəzi qaynaqlara görə isə eyni qəbilədən Cövhər b. Sakkumun dəvəti üzərinə, Kayrəvanlı fəqih Əbu İmran əl-Fasinin də tövsiyəsiylə müəllimi tərəfindən, Böyük Səhranın güneyində yaşayan və kəlmə-i şəhadət xaricində din mövzusunda bilgiləri olmayan Sanhacə Bərbəri qəbilələrinə İslamiyəti öyrətmək üzərə göndərildi.
İslami bilgilərə vaqif, cəsur və mədəniyyətli bir insan olan Abdullah, Yəhya ibn İbrahim ilə bərabir Sanhacənin Cüdalə qolunun oturduğu bölgəyə gedərək İslamın təməl əsaslarını anlatmağa başlayınca böyük bir etirazla qarşılaşdı. Burada Cüdalə qəbiləsinə mənsub iki əsilzadə Ayar ilə Takkununbaşlattığı üsyana qatıldığı üçün Cövhər ibn Sakkumu edam etdirdi. Namaz qılmağı və zəkat verməyi qəbul edən xalq qisas, rəcm və oğurluq səbəbiylə əl kəsilməsi kimi cəzaları rədd edirdi.
Abdullah ibn Zübeyr
Abdullah ibn Zübeyr (1/622–73/692) – Məhəmməd peyğəmbərin tanınmış səhabələrindən biri olmuşdur. Zübeyr ibn Əvvamın oğlu idi. O həm də, dövrünün siyasi xadimi olmuşdur. Quran təfsirinin, fiqh elminin və hədislərin bilicilərindən hesab edilir. Onun nəql etdiyi 30-dan artıq hədis müxtəlif kitablarda yer almışdır.
== Gənclik illəri ==
Abdullah ibn Zübeyr hicrətin birinci ilində Mədinədə, mühacirlər arasında doğulmuş ilk uşaqdır. Məhəmməd peyğəmbər onun dünyaya gəlməsinə sevinmiş, körpəni Abdullah adlandırmışdır. O, peyğəmbərin yanında böyüyərək, ondan dərin elm öyrənmişdir. Hicrətin 13-cü ilində, Abdullah ibn Zübeyr hələ 12 yaşında olarkən Yərmuq döyüşünü izləmiş, yetkinlik yaşına çatanda isə Misirdə, daha sonra Şimali Afrikada bərbərlərə qarşı yürüşlərdə iştirak etmişdir.
== Şəxsi keyfiyyətləri ==
Abdullah ibn Zübeyr igidliyi, əqidəsi, ədaləti, yüksək əxlaqı, dərin düşüncəsi və digər müsbət xüsusiyyətləri ilə başqalarından seçilmişdir.
Abdullah ibn Zülbicadeyn
Abdullah ibn Zülbicadeyn — Məhəmməd peyğəmbərin Məkkəli səhabəsi. Məkkənin Müzeynə qəbiləsindən olmuşdur. İslamın ilk illərində müsəlman olmuşdur. Təbuk yürüşündə ölür. Abdullah Rəsulullahla birlikdə Təbuk döyüşünə qatılır. O, böyük qəhrəmanlıq göstərir. Nəhayət şəhid olur. Dəfni ilə bir başa Peyğəmbər, Əbu Bəkr və Ömər məşğul olmuşdur. Peyğəmbər ona qəbrə qoyduqdan sonra “Allahım, mən ondan razı oldum, sən də ondan razısan” deyə dua etmişdir.
Məhəmməd ibn Abdullah
Məhəmməd (ərəb. مُحمّد ();; 20 aprel 571[…], Məkkə – 8 iyun 632, Mədinə) — dini, sosial, siyasi lider və islamın qurucusu. İslam təliminə əsasən, Adəm, İbrahim, Musa, İsa və digər peyğəmbərlərin monoteist təlimlərini təbliğ etmək və təsdiqləmək üçün göndərilmiş peyğəmbər. Məhəmməd peyğəmbər islamın bütün əsas qollarında Allahın sonuncu elçisi olaraq qəbul edilir. O, həmçinin Ərəbistanı müsəlman hakimiyyəti altında birləşdirməyi bacarmışdır.
Məhəmməd peyğəmbər təqribi olaraq 570-ci ildə (Fil ili) Ərəbistan yarımadasında yerləşən Məkkə şəhərində doğulub. O, altı yaşından etibarən yetim qalmışdır. Məhəmməd peyğəmbərin babası Əbdülmütəllibin himayəsi altında böyümüşdür. Babasının ölümündən sonra isə əmisi Əbu Talibin himayəsinə keçmişdir.
Məhəmməd peyğəmbər vaxtaşırı Məkkə yaxınlığındakı Hira adlanan mağaraya gedərdi.
Qalib ibn Abdullah
Qalib ibn Abdullah (Məkkə, ərəb. غالب بن عبد الله) — İslam peyğəmbəri Məhəmmədin Məkkənin fəthi zamanı ona yol təhlükəsizliyini təmin etmək tapşırılmışdı. Xəlifə Ömərin dövründə Qadsiyyə döyüşündə mühüm üstünlüklər göstərmiş və Hörmüzü öldürmüşdür. Müaviyə dövründə Ziyad ibn Əbih tərəfindən hicri 48-ci ildə (miladi 668) Xorasan valisi təyin edilir.
Abdullah ibn Yəqtar
Abdullah ibn Yəqtar (ərəb. عبد الله بن یقطر) — bəzi mənbələrə görə, o, Əlini və Hüseyni lənətləməkdən imtina etdi və buna görə də "Darül-xilafə"dən atıldı. Digər mənbələr Kərbəla şəhidləri arasında Abdullahı da daxil edir.
== Nəsil ==
Mədinədə anadan olmuşdur. Abdullah ibn Yəqtar ibn Əbi Əqb Leysi Bəni Leys ibn Bəkr ibn Əbd Manaf ibn Kinanənin nəslindən idi. O, Hüseyn ibn Əlinin Ridai qardaşı kimi tanınırdı, yəni hər ikisinə eyni qadından körpə ikən süd vermişdilər. Hüseynlə olan bu münasibətə görə İbn Həcər Abdullahı onun səhabələrindən hesab edirdi.
== Tərcümeyi-hal ==
Əksər tarixçilərə görə, Abdullahın atasının adı Yəqtar idi, lakin ət-Təbəri istisna olmaqla, onu Bəqtar adlandırmışdır. Anasının adı Meymunə idi.
== Kufə elçisi ==
Əksər alimlər Hüseynin Abdullah ibn Yəqtarı Müslüm ibn Əqilə Hüseynin karvanının yola düşməsi barədə xəbərdar edən məktubla Kufəyə göndərdiyini bildirirlər.
Abdullah ibn Əqil
Abdullah ibn Əqil (ərəb. عبد الله بن عقیل) — Kərbəla döyüşündə şəhid olan Hüseyn ibn Əlinin səhabələrindən biri.
== Nəsil ==
Əqil ibn Əbu Talibin Abdullah adlı iki övladı var idi: Abdullah əl-Əkbər (böyük) və Abdullah əl-Əsğər (kiçik). Bəzi mənbələr onun hər iki oğlunun Kərbəla döyüşündə şəhid olduğunu qeyd etmişlər. Bu Abdullah isə Abdullah Əkbərdir.
Abdullah Əli ibn Əbu Talibin qızı Meymunə ilə evlənmişdir.
== Kərbəla döyüşündə ==
Onun adı "Ziyarət-şühəda"da Əbu Abdullah ibn Müslüm ibn Əqil kimi çəkilir.
Abdullah ibn Əbdülmüttəlib
Abdullah ibn Əbdülmüttəlib (təq. 545, Məkkə – 570, Mədinə) — Məhəmməd peyğəmbərin atası. Abdullah atası Əbdülmüttəllibin sevimli oğlu olmuşdur. Rəvayətlərə görə Əbdülmüttəlib çoxlu oğlu olarsa, birini qurban verəcəyinə söz vermişdir. İllər sonra onun on oğul övladı dünyaya gəlmişdir. Buna görə də Əbdülmüttəlib verdiyi sözü tutmuş və övladlarından birini qurban verməyi qərara almışdır. Onun atdığı püşk oğlu Abdullaha düşmüşdür. Beləliklə, Əbdülmüttəlib sevimli oğlunu qurban verməli idi. Ancaq sonra, qüreyşlilərin təkidi ilə o öz fikrindən daşınmış, oğlunun yerinə 100 dəvəni qurban kəsmişdir.
Daha sonralar Əbdülmüttəllib Abdullahı nüfuzlu ərəb qəbilələrindən birinə məxsus Əminə adlı bir qızla evləndirmişdir.