Amortizasiya (mühasibat)
Aktivlərin faydalı xidmət müddəti ərzində amortizasiya dəyərinin müntəzəm surətdə azalması deməkdir.
Mühasibat uçotunda mənəvi və fiziki aşınma nəticəsində əsas vəsaitlərin dəyərinin müəyyən hissəsinin istehsal olunan əmtəənin (işin, xidmətin)dəyərinə keçirilməsi. Bəzən bu ayırmaların norması lazım olduğundan artıq götürülür və sürətli amortizasiya baş verir.
Faydalı istifadə müddəti bir ildən, dəyəri isə qanunvericiliklə müəyyən olunan həddən artıq olan əmlak.
Amortizasiya edilən əmlakın istismar müddətlərinə görə bölünən qrupları.
Büdcədən əvəzləşdirilən vergilər, habelə qanunvericiliyə uyğun olaraq, gəlirdən çıxıla bilən xərclər istisna olmaqla
əsas vəsaitlərin alınması, gətirilməsi, istehsalı, tikilməsi, quraşdırılması və qurulması üçün çəkilən xərclərin məcmusu.
" Vergi ensiklopediyası", Bakı 2013, Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyi.
Amortizasiya dəyəri
Amortizasiya olunan dəyər maliyyə aktivi və ya öhdəliklər — ilkin tanınma zamanı maliyyə aktivi və ya öhdəliyinin ölçüldüyü məbləğ, əsas borcun ödənişləri çıxılmaqla, effektiv faiz metodundan istifadə etməklə hesablanmış yığılmış amortizasiyanın məbləği üstəgəl və ya minilməklə, həmin ilkin məbləğ ilə ödəmə vaxtı ödəniləcək məbləğ arasındakı fərq və maliyyə aktivi üzrə gözlənilən kredit itkiləri üçün ehtiyat (ehtiyatdan əvvəl amortizasiya olunmuş dəyər maliyyə aktivinin ümumi balans dəyəri adlanır).
Amortizasiya olunmuş dəyər faktiki olaraq aktivin (öhdəliyin) gözlənilən kredit itkiləri üçün ehtiyatı çıxmaqla, ilkin (ilkin tanınma zamanı) effektiv faiz dərəcəsi ilə diskont edilmiş gözlənilən pul vəsaitlərinin hərəkətinin dəyərinə bərabərdir.
BMHS 9-a uyğun olaraq, maliyyə aktivləri və öhdəlikləri ilkin tanınma zamanı ədalətli dəyərlə ölçülür. Bununla belə, bəzi maliyyə aktivləri və öhdəlikləri sonradan amortizasiya olunmuş dəyərlə uçota alına bilər. Bunun üçün effektiv faiz dərəcəsi ilkin ədalətli dəyər əsasında müəyyən edilir və sonradan amortizasiya olunmuş dəyər bu dərəcə ilə diskont edilmiş aktiv və ya öhdəlik üzrə müqavilə üzrə gözlənilən gələcək (qiymətləndirmə anından) pul vəsaitlərinin hərəkətinin dəyəri kimi müəyyən edilir. .
Maliyyə aktivlərinin amortizasiya olunmuş dəyərlə uçota alınması üçün, aktivin idarə edilməsi üzrə biznes modelinin məqsədi aktiv üzrə müqavilə üzrə pul vəsaitlərinin hərəkətini toplamaqdan ibarət olmalıdır və bu pul vəsaitlərinin hərəkəti yalnız ödənilməmiş hissə üzrə əsas borc və faiz ödənişləri olmalıdır (SPPI testi adlanır).
Amortizasiya (maliyyə)
Amortizasiya (lat. amortisatio — bir sıra dövri ödənişlər vasitəsilə maliyyə borclarının ödənilməsi ilə bağlı ödəniş strukturu. Hər bir ödəniş borcun ödənilməmiş məbləğinə və əsas borcun bir hissəsinə hesablanmış faizləri ödəyir. Ödənişlər bütün borclanma müddəti ərzində bərabər məbləğlərdə həyata keçirilir.
Amortizasiya düsturla hesablanır:
A
=
P
V
⋅
r
1
−
(
1
1
+
r
)
n
,
{\displaystyle A\,=\,PV\cdot {\frac {r}{1-\left({\frac {1}{1+r}}\right)^{n}}},}
burada A — dövri ödənişlər, PV — kredit məbləği, r — kreditin dəyəri (borc faiz dərəcəsi), n — kredit müddətidir.
İstiqraz verərkən bank bütün amortizasiya ödənişlərinin (kreditin ödənilməsi üçün ödənişlərin) diskont edilmiş dəyərinin verilən kreditin məbləğindən az olmamasından çıxış edir. Buna görə də, yuxarıda göstərilən düsturda verilən kreditin məbləği ilə bütün amortizasiya ödənişlərinin məbləğinin diskont edilmiş dəyərinin bərabərliyinə əsaslanaraq, mahiyyətcə ödənişlərin məbləğinin diskont edilmiş dəyəri olan birinci PV çarpanı bərabərdir. kredit məbləği. Əgər bank amortizasiyanı kreditin ölçüsündən çox olan ödənişlərin diskont edilmiş dəyəri ilə nəticələnəcək şəkildə hesablamaq niyyətindədirsə, PV-nin dəyəri ödənişlərin diskont edilmiş dəyərinə bərabər olmalıdır. bank nəticədə almaq niyyətindədir) və kreditin ölçüsünü deyil.
Amortizasiya olunan dəyər
Amortizasiya olunan dəyər maliyyə aktivi və ya öhdəliklər — ilkin tanınma zamanı maliyyə aktivi və ya öhdəliyinin ölçüldüyü məbləğ, əsas borcun ödənişləri çıxılmaqla, effektiv faiz metodundan istifadə etməklə hesablanmış yığılmış amortizasiyanın məbləği üstəgəl və ya minilməklə, həmin ilkin məbləğ ilə ödəmə vaxtı ödəniləcək məbləğ arasındakı fərq və maliyyə aktivi üzrə gözlənilən kredit itkiləri üçün ehtiyat (ehtiyatdan əvvəl amortizasiya olunmuş dəyər maliyyə aktivinin ümumi balans dəyəri adlanır).
Amortizasiya olunmuş dəyər faktiki olaraq aktivin (öhdəliyin) gözlənilən kredit itkiləri üçün ehtiyatı çıxmaqla, ilkin (ilkin tanınma zamanı) effektiv faiz dərəcəsi ilə diskont edilmiş gözlənilən pul vəsaitlərinin hərəkətinin dəyərinə bərabərdir.
BMHS 9-a uyğun olaraq, maliyyə aktivləri və öhdəlikləri ilkin tanınma zamanı ədalətli dəyərlə ölçülür. Bununla belə, bəzi maliyyə aktivləri və öhdəlikləri sonradan amortizasiya olunmuş dəyərlə uçota alına bilər. Bunun üçün effektiv faiz dərəcəsi ilkin ədalətli dəyər əsasında müəyyən edilir və sonradan amortizasiya olunmuş dəyər bu dərəcə ilə diskont edilmiş aktiv və ya öhdəlik üzrə müqavilə üzrə gözlənilən gələcək (qiymətləndirmə anından) pul vəsaitlərinin hərəkətinin dəyəri kimi müəyyən edilir. .
Maliyyə aktivlərinin amortizasiya olunmuş dəyərlə uçota alınması üçün, aktivin idarə edilməsi üzrə biznes modelinin məqsədi aktiv üzrə müqavilə üzrə pul vəsaitlərinin hərəkətini toplamaqdan ibarət olmalıdır və bu pul vəsaitlərinin hərəkəti yalnız ödənilməmiş hissə üzrə əsas borc və faiz ödənişləri olmalıdır (SPPI testi adlanır).