Abaziniya
Abaziniya (Abazasht-ın öz adı Abaza, xalqın dili ilə qədim Abazgiya) — Abazin xalqının Böyük Qafqazın şimal hissəsinin ətəklərindəki tarixi ərazisi, bu da indi Abaza bölgəsi Karachaevonun şimal hissəsində Çərkəz Respublikası (Rusiya Federasiyasının subyekti) adlanır.
== Tarixi ==
Abazinlər və abxazların indiki Abxaziya ərazisindəki əraziləri, qədim əsrlərdə Krasnodar diyarının cənub və şərq hissələri Abxaz (Abazg) krallığında birləşdirildi. Daha sonra Abazinlərin bir hissəsi indiki Stavropol diyarının cənub hissəsi ərazisinə köçdü. XVI–XVIII əsrlər dövründə Abazin torpaqları Krım-Türk qoşunları tərəfindən işğal edildi və Kabarda knyazlıqlarının bir hissəsi idi. XIX əsrin birinci yarısından bəri Abaza əraziləri Rusiyanın bir hissəsidir. Həm Krım-Türk, həm də Kabardiya və Rus hakimiyyətləri, digər Qafqaz xalqlarının yaşayış məskənləri arasında səpələnmiş də daxil olmaqla, Abazini tez-tez zorla köçürdülər.
Sovet hakimiyyəti burada 1918-ci ildən qurulmuşdur. — Qafqaz Sovet Respublikası, 20 yanvar 1921-ci ildən — Dağ Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının bir hissəsi, 12 yanvar 1922-ci ildən — Qaraçay-Çerkess Muxtar Vilayətinin (KCAO) bir hissəsi Cənub-Şərqi (1924-cü ildən — Şimali Qafqaz) bölgəsi olaraq, 26-dan 1926-cı il aprel — Çərkəz Milli hissəsi rayon, 30 aprel 1928-ci ildən — Çerkess Muxtar Vilayətinin bir hissəsi, Stavropol diyarının bir hissəsi, 9 yanvar 1957-ci ildən — yenidən qurulan Qaraçay-Çerkess Muxtar Vilayətinin bir hissəsi olaraq Stavropol diyarının bir hissəsi.
1990 və 1991-ci illərdə Abazin milli "Adgilər" və "Apsadgil" hərəkatları, eləcə də Abaza milli bölgəsinin ayrılmasını tələb edən Abaza və Çərkəz xalqlarının qurultayı fəaliyyət göstərirdi.
Ayrıca, Çərkəz-Abazin Respublikası və Nogai-Abazin Respublikasına KChAO xalqlarının sayı baxımından Karachaisdən daha kiçik olanların birləşməsi təklifləri irəli sürüldü.
Amazonka
Amazon çayı (port. Rio Amazonas, isp. Río Amazonas) — Cənubi Amerikada çay. Hövzəsinin sahəsinə, su sərfiyyatına görə dünyada birinci, uzunluğuna görə ikinci (Nildən sonra) yeri tutur.
== Ümumi məlumat ==
Mənbələrini And dağlarından götürən Maranyon və Ukayali çaylarının birləşməsindən yaranır və Şərqə doğru axaraq Atlantik Okeanına tökülür. Uzunluğu Maranyon çayının mənbəyindən 6516 km, Ukayali çayının mənbəyindən 7000 km-dən çoxdur. Hövzəsinin sahəsi 7045 min km2-dir. Hövzəsinin çox hissəsi Braziliyada, cənub-qərb və qərb hissələri Boliviyada, Peruda, Ekvadorda və Kolumbiyadadır. Mənsəbində su sərfiyyatı 220 min m3/san təşkil edir. Dənizə daşıdığı su saniyədə 120000 kubmetrdir.Amazon çayında müxtəlif ölçülü adalar vardır.
Abaziya
Abasia (q.yun. ἀ- – yoxluq və βάσις – yerimək) — bədən balansının pozulması və ya aşağı ətrafların motor pozğunluğu ilə əlaqəli əsasən sinir sistemi xəstəliklərində yerimə qabiliyyətinin itirilməsi. Aşağı ətrafları iflic olmur və xəstə uzanarkən lazımi həcmdə və kifayət qədər güclə müvafiq hərəkətləri edə bilir. Bu, əsasən dissosiativ pozğunluqlarda (əvvəllər isteriya adlanırdı), yəni dissosiativ hərəkət pozğunluqlarında, aşağı ətrafların hərəkət pozğunluqları və balans pozğunluqları ilə baş verir. Çox vaxt astaziya (ayaqda durma qabiliyyətinin itirilməsi) ilə müşayiət olunur.Abaziyanın xoreik, paralitik, spastik və tremor formaları var.
Abazin dili
Abaza dili — abazaların dili. Abxaz-adıq dillərindən biridir. Əsasən Qaraçay-Çərkəzdə yayılmışdır. Bu dildə 30 mindən çox adam danışır. İki əsas dialektə bölünür: tapanta və aşxaraua (şkaraua). 1932–33-cü illərdə latın qrafikası əsasında yazısı hazırlanmışdır. 1938-ci ildən isə kiril əlifbasına keçmişdir.
== Orfoqrafiya ==
1938-ci ildən bəri abaza dilində aşağıda göstərilən kiril əlifbasından istifadə eolunur.
Abazin rayonu
Abazin rayonu (abq. Абаза район, kab.-çərk. Абазэ район / Абазэ куей, qaraç.-balk. Абаза район, noq. Абаза район) — Rusiya Federasiyası, Qaraçay-Çerkesiya Respublikasının tərkibində inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi İnjiç-Çuqun auludur.
== Coğrafiyası ==
Abazin rayonu Qaraçay-Çərkəz Respublikasının mərkəzi hissəsində yerləşir. Rayonun sahəsi 300,19 km²-dir.
Qərbdə Xabez rayonu, şimalda Adıge-Xabl rayonu, şərqdə Çerkessk şəhər rayonu və Ust-Cequtin rayonu ilə həmsərhəddir.
Rayon şərqdə Kuban çayı, qərbdə onun sol qolu olan Kiçik Zelençuk çayı ilə sərhədlənir.