Lüğətlərdə axtarış.

Gəncə bombalanmaları və ya Gəncəyə raket hücumları — 2020-ci ilin oktyabr ayında Azərbaycanın Gəncə şəhərinin Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən 5 dəfə ayrı-ayrı zamanlarda bombalanması. Bombalanmalar 2020-ci il Qarabağ döyüşləri dövründə baş vermişdir. İlk hücum 4 oktyabrda baş vermiş və 1 mülki şəxsin Əliyev Tunar Qoşqar oğlunun Şəhid olması, 30-dan çox mülki şəxsin yaralanması ilə nəticələnmişdir. Bu raket hücumu müharibənin getdiyi Dağlıq Qarabağ bölgəsindən kənara edilən ilk ciddi hücum idi. İkinci raket hücumu isə 5 oktyabrda baş vermişdir. Hücum nəticəsində 3 mülki şəxs yaralanıb. Üçüncü raket hücumu oktybarın 8-də baş vermişdir. Həlak olan və yaralanan olmamışdır. Dördüncü raket hücumu isə 11 oktyabrda baş vermiş və nəticədə 10 mülki şəxs Şəhid olmuş və 40-dan çox insan yaralanmışdır. Bu hücum imzalanan atəşkəsdən bir gün sonra baş vermiş və atəşkəsin pozulması ilə nəticələnmişdir.

Gəncənin inzibati bölgüsü — Gəncə şəhərinin inzibati bölgüsü hal-hazırda qəsəbələrdən ibarətdir. Gəncə şəhərinin indiyədək 3 şəhər rayonu olmuşdur. == Haqqında == Gəncə şəhərinin 2 rayon və 7 qəsəbə inzibati ərazi vahidindən ibarətdir. "Gəncə şəhərinin Kəpəz rayonunun inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının 2011-ci il 13 dekabr tarixli 270-IVQ nömrəli Qanununun tətbiqi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 8 fevral 2012-ci il tarixli, 1991 №-li Sərəncamı ilə 5 yeni-Şıxzamanlı, Məhsəti, Sadıllı, Natəvan və Cavad xan adlı qəsəbələri yaradılmışdır.2022-ci ilin fevral ayında "Gəncə şəhərinin inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişiklik edilməsi haqqında" qanun layihəsi Milli Məclisin Regional məsələlər komitəsinə daxil olub. Dəyişiklik Nizami və Kəpəz rayonlarındakı inzibati ərazi dairələrinin Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin tabeliyinə verilməsini ehtiva edir. Qanun layihəsi Milli Məclisin Regional məsələlər komitəsinin fevralın 11-də keçirilən iclasında birinci oxunuşda müzakirə edilərək parlamentin plenar iclasına tövsiyə edilib. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin 15 fevral 2022-ci il tarixində keçirilən plenar iclasında "Gəncə şəhərinin inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişiklik edilməsi haqqında" qanun layihəsi I oxunuşda müzakirəyə çıxarılıb. Müzakirələrdən sonra qanuna dəyişiklik layihəsi səsverməyə çıxarılaraq I oxunuşda qəbul edilib. Daha sonraki oxunuşlarda da qəbul edilən, 4 mart 2022 tarixində tarixli qanun layihəsi Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən 2 aprel 2022 tarixində təsdiqlənmişdir. == Ləğv edilmiş rayonlar == === Kəpəz rayonu === Gəncə şəhəri Kəpəz rayonu Azərbaycan SSR Ali Sovetinin 21 noyabr 1980-ci il tarixli fərmanı ilə yaradılmışdır.

Gəncənin mühasirəsi — 1606-cı ildə, 1603–1618-ci illərin Səfəvi–Osmanlı müharibəsi əsnasında, Mehmed paşanın rəhbərlik etdiyi Osmanlı qüvvələri ilə Şah Abbasın öndərliyi altındakı Səfəvi qüvvələri arasında baş vermiş döyüş. Mühasirə Səfəvi ordusunun müvəffəqiyyəti və Gəncə qalasının 18 il sonra yenidən Səfəvi idarəsinə keçməsi ilə nəticələnmişdir. == Zəmin == Səfəvilər şəhəri 1590-cı ildə imzalanmış İstanbul sülh müqaviləsinin bir nəticəsi olaraq, Osmanlılara verməli olmuşdular. Şah Abbas Osmanlı imperiyasının 1578–1590-cı illərdə gerçəkləşmiş Səfəvi–Osmanlı müharibəsi nəticəsində ələ keçirdikləri əraziləri geri almaq üçün 1603-cü ildə başlatdığı hücumda əhəmiyyətli uğurlar qazanmışdır. O, 1603-cü ildə Nəhavənd və Təbrizi, eləcə də İranın bütün qərbini zəbt edə bilmiş, 1604-cü ildə isə uzunmüddətli bir mühasirədən sonra İrəvan şəhərini dövlətinin ərazilərinə qata bilmişdi. Bir tərəfdən Avstriya ilə uzun bir müddətdir vuruşan, digər tərəfdən isə Cəlali üsyanları ilə məşğul olan Osmanlı imperiyası 1603-cü ildə taxta yeni sultanın oturmasının da təsiri ilə qərb sərhədlərində bu qəfil hadisələrə tez bir cavab verə bilmədi. 1604-cü ildə şərq-sərdar təyin edilən Cığalızadə Yusif Sənan Paşanın İrana yürüşü uğursuz olmuş, 1605-ci ildə yenə Sənan Paşanın öndərliyindəki Osmanlı ordusu Urmiya döyüşündə böyük bir məğlubiyyətə uğramışdı. Bu böyük məğlubiyyətdən sonra Osmanlı hərbi komandanlıq rütbələrindəki sarsıntılar və 1607-ci ilə qədər Suriya ilə Cənub-şərqi Anadoluya təsir göstərən Canpoladoğlu üsyanının çıxması ilə Cənubi Qafqazdakı son Osmanlı qoşunları da yardımsız qalmış, Şah Abbas isə 1606-cı ildə Azərbaycan və Gürcüstandakı köhnə torpaqlarını geri almaq üçün ordusu ilə bu bölgələrə soxulmuşdu. == Mühasirə == Osmanlı ordusu təhlükəsini aradan qaldıran Şah Abbas Gəncə şəhərini mühasirə etməyə aprel ayı kimi əlverişli bir vaxtda başlamışdır. Gəncə şəhərində təxminən 5.000 nəfərlik Osmanlı qarnizonu köhnə Təbriz qubernatoru Mehmed Paşanın öndərliyi altında idi.Təslimiyyət təklifinin rədd edilməsindən sonra qızılbaş ordusu atəş açır.

Gəncənin mühasirəsi — 1734-cü ildə Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1730-1736) çərçivəsində Gəncə şəhərini Osmanlılardan geri almasıyla nəticələnən toqquşma. == Tarixi == Nadir xan Əfşar Qafqazda Osmanlı təsrini aradan qaldırmaq üçün 1734-cü ildə Şimali Azərbaycana daxil oldu. Nadir xanın qoşunları 1734-cü ildə Şamaxıya daxil olduqdan sonra, noyabr 3-də Gəncəyə çatdılar.Gəncə qalası iki divarla və üç xəndəklə əhatə olunmuşdu. Qala daxilində Osmanlı qüvvələrindən başqa Krım xanlığından göndərilmiş tatar dəstəsi də var idi. Nadirin yaxınlaşması xəbəri eşidiləndə Gəncə şəhəri boşaldıldı və hamı qala daxilinə daşındı. Eyni zamanda qala daxilində uzun sürən mühasirəyə davam gətirmək üçün hərbi hazırlığa başlandı.Nadir şah əvvəlcə diplomatik yolla qalanın təslim olunmasını istəsə də buna nail ola bilmədi. Qala 4 ay mühasirədə saxlanılsa da Nadir xanın topxanası zəif olduğu üçün qalanın alınması çətinləşirdi. Bu vaxt Səfəvi və Çar Rusiyası arasında imzalanacaq Gəncə sülh müqaviləsinə görə Nadir xanın düşərgəsində olan knyaz Sergey Qolitsin Nadirə kömək təklif etdi və onun razılığından sonra Rusiyanın Dağıstandakı qoşunlarının komandanı general Luvaşov xeyli ağır top göndərdi.Bu vaxt Nadir xan Qarsda olan Osmanlı paşası Abdulla Köprülünün Gəncəyə hərəkəti və ya Gəncə qalasına yardımı ilə bağlı məlumatlar almağa başladı. Belə olduqda qoşunun bir hissəsini Gəncənin mühasirəsi üçün saxlayan Nadir xan 1735-ci ilin Novruz bayramından bir neçə gün sonra Qarsa yollanıb oranı mühasirəyə aldı. O, 25 may 1735-də Arpaçayı keçərək Qarsın cənub-şərqinə çəkildi.

"Gəncənin səsi" qəzeti == Tarixi == 1920-ci ildə “Qırmızı Gəncə” adı ilə nəşrə başlayan, sonralar “Zərbə” (1929-1935), “Kirovabad bolşeviki”, “Kirovabad fəhləsi”, “Kirovabad kommunisti” və nəhayət, “Gəncənin səsi” adı ilə fəaliyyət göstər2011-ci ildən böyük və rəngli formada çıxan qəzet bu gün 2000 tirajla ayda bir dəfə olmaqla çap olunur.

Gəncənin yeraltı yolları və ya Gəncənin yeraltı fayton yolları — Gəncə şəhərində vaxtilə istifadə edilmiş, lakin sonralar baxımsızlıqdan yararsız hala düşmüş yeraltı fayton yolları. == Tarixi və inşası == Tarixi VIII əsrə qədər gedib çıxan bu yollar Aran memarlıq üslubunda inşa edilmişdir. Bəzi mənbələrə görə X əsrdə inşa olunmuş bu yollar 8 metr dərinlikdə idi. Yollar tağlarla hörülmüş, çirkab sularının axıdılması üçün xüsusi arxlar quraşdırılmış, fayton keçidi üçün geniş yerlər qoyulmuşdur.Bu yolların inşası zamanı burada faytonların hərəkət etməsi də nəzərə alınmışdır.Gəncənin yeraltı yollarına giriş Gəncə xan sarayından buradan başlayırdı. Sarayın yaxınlığında olan Çökək hamam ilə Şah Abbas məscidi arasından keçən bu yolun hər iki abidəyə də girişi olmuşdur. Türkiyənin Amasiya şəhərində olan məscidin hasarı üzərindəki kitabədə Gəncənin yeraltı yollarını inşa edən və şəhərin monqol işğalından sonra vətənini tərk edərək Türkiyəyə köçmüş memar Mahmud oğlu Məhəmmədin adı qeyd olunmuşdur.Görkəmli elm xadimi və tanınmış memar Şeyx Bəhaəddin Amuli 1606-cı ildə Gəncə şəhərində aparılan yenidənqurma işlərinə rəhbərlik etdiyi zaman yeraltı yollara xüsusi həssaslıqla yanaşmış, onların qorunmasını təmin etmişdir.Sovet dövründə bu yollardan bəziləri bağlanılmışdır. Bəzilərindən isə həbsxana kimi istifadə edilmişdir. == Məqsədi == Yeraltı yollar əsasən döyüş zamanı hərbi strateji məqsədlər uçun istifadə olunmuşdur. Belə ki, yadellilərin şəhərə hücum və yürüşləri zamanı bu yollardan istifadə etməklə şəhərin mülki əhalisini qorumaq mümkün olmuşdur. Eyni zamanda, burada ərzaq və silah anbarları da yerləşdirilmişdir.