Lüğətlərdə axtarış.

Uşaqlıqda elə düşünərdik ki, balıqqulağı suvenirini qulağımıza yaxınlaşdırdığımız zaman yaranan səs — "okeanın və ya dənizin səsi"dir, əslində, elə deyil. Balıqqulağı boşluğunda rezonans hasil edilən səda — ətraf mühitdə olan səs-küylərdi. Fincanı və ya ovcunuzu qulağınıza yaxınlaşdırmaqla oxşar effekti suvenirsiz də yaratmaq mümkündür. Bundan savayı, həmin səs insan bədənində damarlardan axan qanın və ya qulağımızın içində nəql olan havanın səsidir.

Nüvə maqnit rezonansı (NMR) — maqnit momentlərinin istiqamətinin dəyişdirilməsi səbəbindən ν tezliyində (NMR tezliyi adlanır) xarici maqnit sahəsində sıfırdan fərqli spinə malik nüvələri olan bir maddə tərəfindən elektromaqnit enerjisinin rezonanslı udulması və ya emissiyası. Nüvə maqnit rezonansı fenomeni 1938-ci ildə İsidor Rabi tərəfindən kəşf edilmiş və buna görə o, 1944-cü ildə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür. 1946-cı ildə isə, Feliks Blox və Edvard Mills Parsell maye və bərk cisimlərdə nüvə maqnit rezonansı əldə etdilər və 1952-ci ildə Nobel mükafatına layiq görüldülər . Bir molekulda müxtəlif mühitlərdə eyni atom nüvələri fərqli NMR siqnalları göstərir. Belə bir NMR siqnalı ilə standart bir maddənin siqnalı arasındakı fərq, tədqiq olunan maddənin kimyəvi quruluşu ilə müəyyən edilən sözdə kimyəvi sürüşməni təyin etməyə imkan verir. NMR üsulları maddələrin kimyəvi quruluşunu, molekulyar uyğunlaşmaları, qarşılıqlı təsir effektlərini və molekuldaxili çevrilmələri təyin etmək üçün bir çox imkanlara malikdir.

Rezonans - sistemə təsir edən xarici qüvvənin dəyişmə tezliyi sistemin məxsusi rəqslərin tezliyinə bərabər olduqda icbari rəqslərin amplitudunun artaraq maksimum qiymət almasına deyilir. Rəqs amplitudunun maksimum qiyməti mühitin sürtünmə (müqavimət) qüvvəsindən də asılıdır. Müqavimət böyük olduqda rezonans hiss olunmaya bilər. Məsələn, havada sapdan asılmış yükün rəqslərinin amplitudu rezonansda artsa da maye mühitində artırmaq olmur. Hər bir sistemə məxsus məxsusi rəqs tezliyi var. Periodik təsir edən kiçik qüvvələr qurğuları, tikililəri dağıda bilər. Buna görə körpülərdən keçərkən ,binalarda nizamlı yeriş olmaz . Rezonans anlayışı ilk dəfə 1602-ci ildə Qalileo Qaliley tərəfindən kəfgirin və musiqi simlərinin tədqiqinə həsr olunmuş əsərlərində öz əksini tapmışdır. A.Mehrabov və b. Fizika kursu.

Maqnetik rezonans tomoqrafiya (MRT) — bu üsul sabit maqnit sahəsində toxumada yerləşən hidrogen nüvələrinin yüksək tezlikli impulslara verdiyi cavab reaksiyasının ölçülməsinə əsaslanmışdır. MRT insan bədəninin bütün daxili orqanlanı müayinə etməyə imkan verir və dərin yerləşmiş bioloji toxumların vizuallaşmasını təmin edir… Maqnetik Rezonans Tomoqrafiyası zamanı xəstə elektromaqnetik sahəsi olan bir silindrin içinə yatırılır. Bədəndəki hidrogen atomlarına enerji verməsinə yol açan radiodalğalar göndərilir, alınan təsvir kompüter ekranında canlanır və onu rentgen plyonkasına, ya da fotokağıza köçürmək mümkündür. MRT müayinəsi 20 ilə 40 dəqiqə arasında tamamlanır. MRT sinir sistemi, sümük iliyi, əzələ-oynaq sistemi və yumşaq toxumaların dəyərləndirilməsində istifadə olunur. MRT vasitəsilə baş beyin, hipofiz, göz almaları, boyun orqanları, fəqərə sütunü və onurğa beyni, döş qəfəsi orqanlan, qarın boşluğu orqanlan, çanaq orqanları, sümük-oynaq sistemi, yumşaq toxumalarda meydana gələn dəyişiklikləri aşkar etmək olar. == Tarix == MRT 1946-cı ildə F. Bloch tərəfindən ixtira edilmiş nüvə maqnit rezonansı hadisəsinə əsaslanır. == Müasir tomoqrafiya == Müasir tomoqrafiya vasitəsilə pasiyentin vəziyyətini dəyişmədən skanerləmə üsulu ilə istənilən iradi müstəvidə tomoqramlar almaq mümkündür. MRT müayinədə KT – yə analoji olaraq məlumatın fəza kodlaşması prinsipindən istifadə olunur. Standar skanerləmə zamanı MR – tomoqrafiyada kontrastlığı əsasən T1 vəT2 relaksasiya vaxtı ilə müəyyən olunan görüntülər almağa imkan verən proqramlardan istifadə olunur.

NMR üsulu 1945-cı ildə amerika fizikləri Edvard Mills Parsell (Harvard Universiteti) və Feliks Blox (Stanford Universiteti) tərəfindən kəşf edilmiş və bu kəşfə görə onlar 1952-ci ildə fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşlər. NMR spektroskopiyası molekulyar sistem haqqında daha çox məlumat almağa imkan verən üsul olub, atom və molekulların elektron halını, kondensə olunmuş hallarda maddənin quruluşu və dinamikasını hesablamağa, molekullararası qarşılıqlı təsirləri müəyyən etməyə və kimyəvi reaksiyaların mexanizmlərini başa düşməyə imkan verir. Bu üsulun üstünlüyü nümunənin hazırlanmasının sadəliyi və tədqiqatın nəticəsinin tez əldə olunması ilə bağlıdır. NMR effekti, atom nüvələrinin maqnit momentləri istiqamətlərinin dəyişməsi ilə əlaqədar olaraq, maddə tərəfindən elektromaqnit enerjisinin rezonans udulması zamanı meydana gəlir. NMR üsulu spini “O”-dan fərqli olan nüvələrdə özünü doğruldur. (Məsələn,1H, 2H, 13C, 14N, 15N, 19F, 29Si, 31P və s.). 1H nüvələrində NMR spektroskopiyası ən çox inkişaf edib və bu üsul proton maqnit rezonansı (PMR) adlanır. Nüvə maqnetizmi mürəkkəb fiziki proses olduğu üçün, onu təsvir etmək üçün kvant mexanikasının riyazi aparatından istifadə edilir. Biz NMR-nın fiziki əsaslarını başa düşmək üçün sadə “klassik” modeldən istifadə edəcəyik. Əgər atomun nüvəsini fırlanan “+” yüklü şar kimi təsəvvür etsək, görərik ki, yük halqavari orbit boyunca hərəkət edərək mikoskopik halqavari cərəyan yaradır.