Lüğətlərdə axtarış.

Zəmanət və qarant — zəmanət verən şəxs; dövlət, təşkilat, müəssisə, fərd ola bilər. Subyekt hər hansı öhdəliklərə və ya bir şeyin keyfiyyət və xüsusiyyətlərinə görə müəyyən məsuliyyət (öhdəlik) elan edir və öz üzərinə götürür. Zamin duran şəxsə zəmanətçi və ya qarantçı deyilir. Dövlət vətəndaşlara və ya hüquqi şəxslərə hər hansı öhdəlikləri yerinə yetirmək üçün təminatlar verə bilər. Məsələn, dövlət zəmanəti dövlətin vətəndaşlar və ya hüquqi şəxslər qarşısında maddi və ya qeyri-maddi nemətlərin verilməsini nəzərdə tutan öhdəliyidir. Hüquqi təminatlar isə qaydalar toplusudur ki, onlara əsasən dövlət şəxsə məxsus bütün qanuni hüquqlara hörmət etməlidir. Zəmanətin subyekti təsərrüfat subyekti ola bilər. Məsələn, bank zəmanəti borclunun (əsas verənin) tələbi ilə bankın, digər kredit təşkilatının, sığorta təşkilatının və ya digər kommersiya təşkilatının (zəmanətçinin) verdiyi öhdəliklərin yerinə yetirilməsini təmin etmək üsullarından biridir. kreditora (faydalanan şəxsə) onun ödənilməsi tələbi ilə onlara pul məbləği ödəmək öhdəliyi. Marketinq vasitəsi kimi zəmanət məhsulun satışa çıxarılan istehlak xüsusiyyətlərinə uyğunluğunun göstəricisidir.

Kompüterin proqram təminatı (PT) – təlimatlar yığımından ibarət olub, kompüteri idarə edir və onun köməyi ilə lazım olan məsələni həll edir. Proqram təminatı üç tipə bölünür: sistem proqram təminatı,tətbiqi proqram təminatı və instrumental proqram təminatı. Sistem proqram təminatı hesablama sisteminin resurslarının düzgün bölünməsini və istifadə edilməsini təmin edir. Tətbiqi proqram təminatı özündə istifadəçinin tətbiqi programlar paketini birləşdirir. Bu proqramlar paketində istifadəçinin konkret məsələsini həll edə biləcək proqramlar olur. Instumental proqram təminatı (Və ya Proqramlaşdırma sistemləri)Proqram yaratma vasitələridir. Kompilyator, İnterpretator, Translyatorlar, Proqram dilləri redaktorları və s.Quraşdırılmış sistemlər və ya proqram mühəndisi müxtəlif sənayelərdə müxtəlif komponentlər üçün etibarlı Xüsusi Mikro Proqram təminatının hazırlanmasına və layihələndirilməsinə kömək edir. == Proqram təminatının təsnifatı. == Sistem proqram təminatının tərkibinə aşağıdakı proqramlar daxildir. BIOS; Əməliyyat sistemləri; Qurğu drayverləri; == Mənbə == HESABLAMA MAŞINLARI VƏ KOMPÜTERLƏR HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT, R.Q. ƏLƏKBƏROV, t.e.n., AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu.

Aralıq proqram təminatı (ing. middleware) - 1. Üçqatlı (THREE-TIER) sistemdə: istifadəçi interfeysi ilə verilənlər bazasına erişmə proqram təminatı arasındakı sistem. Bax: THREE-TIER ARCHITECTURE. 2. Tətbiqi proqram və əməliyyat sistemi arasında orta mövqe tutan proqram təminatı. Belə ki, aralıq proqram təminatına uyumlu yazılmış proqramlar heç dəyişiklik edilmədən fərqli əməliyyat sistemlərində işləyə bilər. Belə proqramlara örnək olaraq, yaxşı standartlaşdırılmış proqramlaşdırma dillərini (FORTRAN, Java) və veb-brauzerləri (Netscape, Internet Explorer) göstərmək olar. Aralıq proqram təminatı səbəbindən, proqramlar və veb-səhifələr elə yazıla bilər ki, onlar tamamilə fərqli kompüterlərdə eyni cür işləsin. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

Azad proqram təminatı – istifadəçiyə müəyyən əməliyyatları yerinə yetirməyə icazə verən proqram təminatıdır. Bu əməliyyatlara proqramın yüklənməsi, yayılması və təkmilləşdirilməsi aiddir. Bir sıra ölkələrdə qanuna uyğun olaraq, proqram məhsulları və proqramların ilkin kodları müəllif hüquqlarına əsasən qorunurlar. Azad proqram təminatında isə proqram müəllifləri istifadəçiyə proqramların ilkin kodlarından istifadə etmək hüququnu verirlər. Bu da azad lisenziya əsasında yerinə yetirilir. Bu zaman proqramın müəllifi müəllif hüquqlarını özündə saxlayır. 1998-ci ilin fevral ayında " Azad Proqram təminatı" termini " Açıq Mənbəli Proqram təminatı " olaraq dəyişdirildi. Terminologiya ilə bağlı bu mübahisə iki baxış arasında əsas fəlsəfi fərqləri əks etdirir, lakin proqram təminatı lisenziyaları üçün praktiki tələblər, eləcə də bu səhifədəki mətnin qalan hissəsi həm Azad Proqram təminatı, həm də Açıq Mənbəli Proqram təminatı üçün mahiyyətcə eynidir. Pulsuz proqram təminatı ilə hələ işləməmiş bir çox insan "Azad proqram təminatı" terminindəki "pulsuz" sözünün bir qədər fərqli məna daşıması ilə çaşqın olacaq. Onlar üçün "azad" sözü "azad" deməkdir.

Biznes proqram təminatı– elmi və ya əyləncəli xarakterli tətbiqi proqramlardan fərqli olaraq, əsasən biznes sahəsində tətbiq olunmaq üçün nəzərdə tutulmuş tətbiqi proqram. Biznes proqram təminatının sırasına mətn prosessoru, elekron cədvəllər, verilənlər bazaları ilə yanaşı, mühasibat uçotu proqramlarını, maliyyə planlamasını, layihələrin gəlişdirilməsinin idarəedilməsini, qərar qəbuletmə sistemlərini, kadr uçotunu və s. aid etmək olar. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

Proqram təminatı mühəndisliyi və ya Proqram mühəndisliyi - sistemləşdirilmiş standartlar qrupundan istifadə etməklə proqram vasitələri və komplekslərinin işlənilməsi, praktiki tətbiqi, müşayiət edilməsi və təkmilləşdirilməsini təmin edən elm sahəsidir Proqram mühəndisliyi təkcə proqram təminatının texniki məsələləri ilə deyil, həm də proqram layihələrinin idarə edilməsi, maliyyələşdirilməsi, kollektivin idarə edilməsi və s. kimi məslələrlə də məşğul olur. Bundan əlavə, proqram mühəndisliyinin əsas məqsədlərindən biri də proqram təminatının istehsalı prosesini dəstəkləmək, maksimal effektivliyə və keyfiyyətə nail olmaq üçün vasitə, metod və nəzəriyyələrin işlənilməsindən ibarətdir. Proqram təminatı mühəndisliyi proqram təminatının dizaynı, yaradılması, idarə edilməsi ilə maraqlanan sahədir. İlk dəfə 1968-ci ildə NATO-nun keçirdiyi proqram təminatı mühəndisliyi konfransında bu termindən istifadə edilib. İEEE tərəfindən proqram təminatı mühəndisliyi barədə "Software Engineering Body of Knowledge" (SWEBOK) nəşr olunub. == Proqram təminatının yaradılmasının mərhələləri == Proqram təminatı mühəndisliyi dinamik şəkildə dəyişən peşə sahəsidir. Aparat platformalarının fasiləsiz şəkildə inkişaf etməsi, eyni zamanda, onların sənaye və istehsalatın müxtəlif sahələrində tətbiqinin getdikcə artması proqram təminatına olan tələbatı daha da artırır. Bununla yanaşı, proqramlaşdırma texnologiyaları da dayanmadan inkişaf edir. Minlərlə proqramlaşdırma dili mövcud olduğuna görə bu dillər üçün müxtəlif kitabxanalar, modullar, işlənilmə mühiti və s.

Proqram təminatı piratçılığı(software patent,патент на ПО)-proqram təminatında olan riyazi və alqoritmik metodlara alınan patent; yaxud kompüterdə proqram təminatı vasitəsilə yerinə yetirilən hər hansı bir şeyə alınan patent. Proqramlar və verilənlər bazaları əsasən müəlliflik hüququ ilə qorunur. Bu, proqramın konkret reallaşmasına icazəsiz istifadədən hüquqi qorunma təminatı verir. Ölkələrin əksəriyyətində belə qorunma müddəti müəllifin ölüm günündən hesablanmaqla 70 ildir. Bəzi ölkələrdə proqram təminatını patent hüququ mexanizmlərinin köməyilə qorumağa icazə verilir. Başqa patentlər kimi, proqram təminatı patenti də daha qısa müddətə (adətən, təxminən 20 il) verilir, ancaq bu zaman verilmiş texnologiyanın reallaşmasının əsasında dayanan ideyaları qoruyur. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 794 s.

Sifarişli proqram təminatı (custom software) – konkret müştəri üçün işlənib hazırlanmış, yaxud özəl tələbatı ödəyən proqramlar. Sifarişli proqram təminatları heç də “sıfırdan” hazırlanmır. Bəzi məhsullar, məsələn, Visual FoxPro, Microsoft Access, Delphi və başqaları xüsusi olaraq sifarişli proqramlar yaratmaq üçün nəzərdə tutulub və bunun üçün konkret vasitələrə malikdirlər. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s. == Xarici keçidlər == What is Custom Software Development?

“Şişirdilmiş” proqram təminatı yeni proqramların əski proqramlarla müqayisədə həcminin daha böyük olması və daha çox sistem resursu tələb etməsi tendensiyası. Bunun başlıca səbəbi proqrama (bəzən o qədər də zəruri olmayan) yeni funksiya və imkanların əlavə olunmasıdır. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

Məhsuldarlıq proqram təminatı (ing. productivity software; habelə şəxsi məhsuldarlıq proqram təminatı (ing. personal productivity software) və ofis məhsuldarlığı proqram təminatı (ing. office productivity software) kimi də adlandırılır) — sənədlər, prezentasiyalar, cədvəllər, databazalar və s. informasiya istehsalı üçün istifadə olunan tətbiqi proqram təminatı. Adını xüsusilə ofis işçilərinin iş məhsuldarlığını artırmasından alır.

Blender – üçölçülü kompüter qrafikalarının yaradılması üşün professional sərbəst (ödənişsiz) və açıq proqram təminatıdır, bura modelləşdirmə vasitələri, animasiyalar, vizualizasiya, üçölçülü çapetmə, videonun səsli montajı və sonradan emalı, “qovşaqlar” vasitəsilə tərtib edilməsi (Node Compositing Digital – müxtəlif yerlərdə və müxtəlif zamanlarda əldə edilmiş iki və daha çox şəkillərin bir çərçivədə birləşdirilməsi), həmçinin interaktiv oyunların yaradılması daxildir. Peşəkar komanda tərəfindən təkmilləşdirilməsi səbəbindən sürətli və sabit inkişaf etdiyi üçün hazırda pulsuz 3D redaktorlar arasında ən populyarıdar.

Sahibli proqram təminatı — pulsuz və açıq mənbə proqram təminatı icmasının fikrinə görə, onun yaradıcısına, yayımçısına, digər hüquq sahibinə və ya hüquq sahibi tərəfdaşına müasir müəllif hüququ və əqli mülkiyyət hüququ ilə qanuni inhisar verən proqram təminatı. Bu, alıcını proqram təminatını sərbəst şəkildə paylaşmasının, onu dəyişdirməsinin, proqram təminatından özbaşına istifadə etməsinin (bəzi hallarda, bəzi patent yüklü və istifadə qaydaları ilə əlaqəli proqram təminatında olduğu kimi) və bununla da onların azadlıqlarını məhdudlaşdırmasının qarşısını alır.Sahibli proqram təminatı qeyri-azad proqram təminatının alt çoxluğudur. Bu termin pulsuz və açıq mənbəli proqram təminatından fərqli olaraq müəyyən edilir. CC BY-NC kimi qeyri-kommersiya lisenziyaları mülkiyyət hüququ hesab edilmir, lakin azad deyillər. Sahibli proqram təminatı qapalı mənbəli proqram təminatı və ya mənbədə mövcud olan proqram təminatı ola bilər. == Növləri == == Mənşəyi == 1960-cı illərin sonlarına qədər kompüterlər – böyükhəcmli və bahalı meynfreymlər, xüsusi kondisionerli kompüter otaqlarındakı maşınlar satılmaq əvəzinə, adətən müştərilərə icarəyə verilirdi. Xidmət və mövcud olan bütün proqram təminatı adətən 1969-cu ilə qədər istehsalçılar tərəfindən ayrıca ödənişsiz təmin edilirdi. Kompüter satıcıları adətən müştərilərə quraşdırılmış proqram təminatının mənbə kodunu təqdim edirdilər. Proqram təminatı hazırlayan müştərilər çox vaxt onu pulsuz olaraq ictimaiyyətə təqdim edirdilər.1969-cu ildə ona qarşı antiinhisar məhkəmələri aparılan IBM aparat və proqram təminatını ayırmış, meynfreymn proqram təminatı və xidmətlər üçün ayrıca ödəniş etməyə başlamışdır. Beləliklə, bu, sənaye dəyişikliyinə səbəb olmuşdur.1976-cı ildə Bill Qeytsin "Hobbiçilərə açıq məktub"u kompüter həvəskarlarının proqram təminatının, xüsusən də "Microsoft"un "Altair BASIC" tərcüməçisinin müəllif hüquqlarının geniş şəkildə pozulmasını qınamış və onların icazəsiz formada istifadə olunmasının özünün keyfiyyətli proqram təminatı istehsal etmə qabiliyyətinə mane olduğunu iddia etmişdi.

Proqram təminatı freymvorku (ing. Software framework) —kompüter proqramlaşdırmasında ümumi funksionallığı təmin edən proqramın əlavə istifadəçi tərəfindən yazılmış kodla seçici şəkildə dəyişdirilə və beləliklə, tətbiq üçün xüsusi proqram təmin edə biləcəyi abstraksiya. Bu, proqramların qurulması və yerləşdirilməsi üçün standart bir yol təqdim edir. Proqram təminatı freymvorku proqram təminatının, məhsulların və həllərin işlənib hazırlanmasını asanlaşdırmaq üçün daha böyük proqram platformasının bir hissəsi kimi xüsusi funksionallığı təmin edən universal, təkrar istifadə edilə bilən proqram mühitidir. Proqram təminatı freymvorklarına layihə və ya sistemin inkişafını təmin etmək üçün bütün müxtəlif komponentləri birləşdirən dəstək proqramları, kompilyatorlar, kod kitabxanaları, alət dəstləri və tətbiq proqramlaşdırma interfeysləri (API) daxil ola bilər. == Xüsusiyyətləri == Freymvorklar onları adi kitabxanalardan ayıran əsas fərqləndirici xüsusiyyətlərə malikdir: nəzarətin inversiyası: Bir freymvorkda, kitabxanalardan və ya standart istifadəçi proqramlarından fərqli olaraq, proqramın ümumi idarəetmə axını zəng edən tərəfindən deyil, freymvork tərəfindən diktə edilir. Bu, adətən "Template Method Pattern" ilə əldə edilir. defolt davranış: Bu, freymvork tərəfindən təmin edilən abstrakt sinifdə "Template Method Pattern"in invariant üsulları ilə təmin edilə bilər. ekstensibiliti: İstifadəçi, adətən seçmə üstəlik vasitəsilə freymvorku genişləndirə bilər və ya proqramçılar xüsusi funksionallığı təmin etmək üçün xüsusi istifadəçi kodu əlavə edə bilərlər. Bu, adətən supersinifdə şablon metodunu ləğv edən alt sinifdə çəngəl metodu ilə əldə edilir.

Proqram təminatı freymvorku (ing. Software framework) —kompüter proqramlaşdırmasında ümumi funksionallığı təmin edən proqramın əlavə istifadəçi tərəfindən yazılmış kodla seçici şəkildə dəyişdirilə və beləliklə, tətbiq üçün xüsusi proqram təmin edə biləcəyi abstraksiya. Bu, proqramların qurulması və yerləşdirilməsi üçün standart bir yol təqdim edir. Proqram təminatı freymvorku proqram təminatının, məhsulların və həllərin işlənib hazırlanmasını asanlaşdırmaq üçün daha böyük proqram platformasının bir hissəsi kimi xüsusi funksionallığı təmin edən universal, təkrar istifadə edilə bilən proqram mühitidir. Proqram təminatı freymvorklarına layihə və ya sistemin inkişafını təmin etmək üçün bütün müxtəlif komponentləri birləşdirən dəstək proqramları, kompilyatorlar, kod kitabxanaları, alət dəstləri və tətbiq proqramlaşdırma interfeysləri (API) daxil ola bilər. == Xüsusiyyətləri == Freymvorklar onları adi kitabxanalardan ayıran əsas fərqləndirici xüsusiyyətlərə malikdir: nəzarətin inversiyası: Bir freymvorkda, kitabxanalardan və ya standart istifadəçi proqramlarından fərqli olaraq, proqramın ümumi idarəetmə axını zəng edən tərəfindən deyil, freymvork tərəfindən diktə edilir. Bu, adətən "Template Method Pattern" ilə əldə edilir. defolt davranış: Bu, freymvork tərəfindən təmin edilən abstrakt sinifdə "Template Method Pattern"in invariant üsulları ilə təmin edilə bilər. ekstensibiliti: İstifadəçi, adətən seçmə üstəlik vasitəsilə freymvorku genişləndirə bilər və ya proqramçılar xüsusi funksionallığı təmin etmək üçün xüsusi istifadəçi kodu əlavə edə bilərlər. Bu, adətən supersinifdə şablon metodunu ləğv edən alt sinifdə çəngəl metodu ilə əldə edilir.

Proqram təminatı freymvorku (ing. Software framework) —kompüter proqramlaşdırmasında ümumi funksionallığı təmin edən proqramın əlavə istifadəçi tərəfindən yazılmış kodla seçici şəkildə dəyişdirilə və beləliklə, tətbiq üçün xüsusi proqram təmin edə biləcəyi abstraksiya. Bu, proqramların qurulması və yerləşdirilməsi üçün standart bir yol təqdim edir. Proqram təminatı freymvorku proqram təminatının, məhsulların və həllərin işlənib hazırlanmasını asanlaşdırmaq üçün daha böyük proqram platformasının bir hissəsi kimi xüsusi funksionallığı təmin edən universal, təkrar istifadə edilə bilən proqram mühitidir. Proqram təminatı freymvorklarına layihə və ya sistemin inkişafını təmin etmək üçün bütün müxtəlif komponentləri birləşdirən dəstək proqramları, kompilyatorlar, kod kitabxanaları, alət dəstləri və tətbiq proqramlaşdırma interfeysləri (API) daxil ola bilər. == Xüsusiyyətləri == Freymvorklar onları adi kitabxanalardan ayıran əsas fərqləndirici xüsusiyyətlərə malikdir: nəzarətin inversiyası: Bir freymvorkda, kitabxanalardan və ya standart istifadəçi proqramlarından fərqli olaraq, proqramın ümumi idarəetmə axını zəng edən tərəfindən deyil, freymvork tərəfindən diktə edilir. Bu, adətən "Template Method Pattern" ilə əldə edilir. defolt davranış: Bu, freymvork tərəfindən təmin edilən abstrakt sinifdə "Template Method Pattern"in invariant üsulları ilə təmin edilə bilər. ekstensibiliti: İstifadəçi, adətən seçmə üstəlik vasitəsilə freymvorku genişləndirə bilər və ya proqramçılar xüsusi funksionallığı təmin etmək üçün xüsusi istifadəçi kodu əlavə edə bilərlər. Bu, adətən supersinifdə şablon metodunu ləğv edən alt sinifdə çəngəl metodu ilə əldə edilir.

Sahibli proqram təminatı — pulsuz və açıq mənbə proqram təminatı icmasının fikrinə görə, onun yaradıcısına, yayımçısına, digər hüquq sahibinə və ya hüquq sahibi tərəfdaşına müasir müəllif hüququ və əqli mülkiyyət hüququ ilə qanuni inhisar verən proqram təminatı. Bu, alıcını proqram təminatını sərbəst şəkildə paylaşmasının, onu dəyişdirməsinin, proqram təminatından özbaşına istifadə etməsinin (bəzi hallarda, bəzi patent yüklü və istifadə qaydaları ilə əlaqəli proqram təminatında olduğu kimi) və bununla da onların azadlıqlarını məhdudlaşdırmasının qarşısını alır.Sahibli proqram təminatı qeyri-azad proqram təminatının alt çoxluğudur. Bu termin pulsuz və açıq mənbəli proqram təminatından fərqli olaraq müəyyən edilir. CC BY-NC kimi qeyri-kommersiya lisenziyaları mülkiyyət hüququ hesab edilmir, lakin azad deyillər. Sahibli proqram təminatı qapalı mənbəli proqram təminatı və ya mənbədə mövcud olan proqram təminatı ola bilər. == Növləri == == Mənşəyi == 1960-cı illərin sonlarına qədər kompüterlər – böyükhəcmli və bahalı meynfreymlər, xüsusi kondisionerli kompüter otaqlarındakı maşınlar satılmaq əvəzinə, adətən müştərilərə icarəyə verilirdi. Xidmət və mövcud olan bütün proqram təminatı adətən 1969-cu ilə qədər istehsalçılar tərəfindən ayrıca ödənişsiz təmin edilirdi. Kompüter satıcıları adətən müştərilərə quraşdırılmış proqram təminatının mənbə kodunu təqdim edirdilər. Proqram təminatı hazırlayan müştərilər çox vaxt onu pulsuz olaraq ictimaiyyətə təqdim edirdilər.1969-cu ildə ona qarşı antiinhisar məhkəmələri aparılan IBM aparat və proqram təminatını ayırmış, meynfreymn proqram təminatı və xidmətlər üçün ayrıca ödəniş etməyə başlamışdır. Beləliklə, bu, sənaye dəyişikliyinə səbəb olmuşdur.1976-cı ildə Bill Qeytsin "Hobbiçilərə açıq məktub"u kompüter həvəskarlarının proqram təminatının, xüsusən də "Microsoft"un "Altair BASIC" tərcüməçisinin müəllif hüquqlarının geniş şəkildə pozulmasını qınamış və onların icazəsiz formada istifadə olunmasının özünün keyfiyyətli proqram təminatı istehsal etmə qabiliyyətinə mane olduğunu iddia etmişdi.

Sahibli proqram təminatı — pulsuz və açıq mənbə proqram təminatı icmasının fikrinə görə, onun yaradıcısına, yayımçısına, digər hüquq sahibinə və ya hüquq sahibi tərəfdaşına müasir müəllif hüququ və əqli mülkiyyət hüququ ilə qanuni inhisar verən proqram təminatı. Bu, alıcını proqram təminatını sərbəst şəkildə paylaşmasının, onu dəyişdirməsinin, proqram təminatından özbaşına istifadə etməsinin (bəzi hallarda, bəzi patent yüklü və istifadə qaydaları ilə əlaqəli proqram təminatında olduğu kimi) və bununla da onların azadlıqlarını məhdudlaşdırmasının qarşısını alır.Sahibli proqram təminatı qeyri-azad proqram təminatının alt çoxluğudur. Bu termin pulsuz və açıq mənbəli proqram təminatından fərqli olaraq müəyyən edilir. CC BY-NC kimi qeyri-kommersiya lisenziyaları mülkiyyət hüququ hesab edilmir, lakin azad deyillər. Sahibli proqram təminatı qapalı mənbəli proqram təminatı və ya mənbədə mövcud olan proqram təminatı ola bilər. == Növləri == == Mənşəyi == 1960-cı illərin sonlarına qədər kompüterlər – böyükhəcmli və bahalı meynfreymlər, xüsusi kondisionerli kompüter otaqlarındakı maşınlar satılmaq əvəzinə, adətən müştərilərə icarəyə verilirdi. Xidmət və mövcud olan bütün proqram təminatı adətən 1969-cu ilə qədər istehsalçılar tərəfindən ayrıca ödənişsiz təmin edilirdi. Kompüter satıcıları adətən müştərilərə quraşdırılmış proqram təminatının mənbə kodunu təqdim edirdilər. Proqram təminatı hazırlayan müştərilər çox vaxt onu pulsuz olaraq ictimaiyyətə təqdim edirdilər.1969-cu ildə ona qarşı antiinhisar məhkəmələri aparılan IBM aparat və proqram təminatını ayırmış, meynfreymn proqram təminatı və xidmətlər üçün ayrıca ödəniş etməyə başlamışdır. Beləliklə, bu, sənaye dəyişikliyinə səbəb olmuşdur.1976-cı ildə Bill Qeytsin "Hobbiçilərə açıq məktub"u kompüter həvəskarlarının proqram təminatının, xüsusən də "Microsoft"un "Altair BASIC" tərcüməçisinin müəllif hüquqlarının geniş şəkildə pozulmasını qınamış və onların icazəsiz formada istifadə olunmasının özünün keyfiyyətli proqram təminatı istehsal etmə qabiliyyətinə mane olduğunu iddia etmişdi.

LINE "Line Corporation" tərəfindən hazırlanmış Yapon mobil mesajlaşma proqramıdır. LINE teqlər, ev, xronometraj və rəsmi hesablar daxil olmaqla, müxtəlif interaktiv elementlərlə inteqrasiya olunmuş pulsuz mətn və səsli mesajlaşma, səsli zəng və qrup söhbəti təklif edir. LINE proqramı iOS, Android, BlackBerry, Nokia Asha və Windows Phone daxil olmaqla bir çox platformada mövcuddur və ona smartfonlar, planşetlər və kompüterlərdə daxil olmaq olar. 2013-cü ilin avqust ayına olan məlumata görə, LINE-ın 230 ölkədə 230 milyon istifadəçisi var. LINE müxtəlif dilləri, o cümlədən İngilis, Yapon, Koreya, Sadələşdirilmiş Çin, Ənənəvi Çin, Tay, İndoneziya, Malay, Türk, Vyetnam, İspan, Fransız, Portuqal (Braziliya), Portuqal (Portuqaliya), Alman və İtalyan dillərini dəstəkləyir; O, həmçinin 52 ölkədə tətbiq mağazalarının "pulsuz proqramlar" kateqoriyasında birinci yerdədir.

Signal pulsuz və açıq mənbəli, platformalar arası şifrələnmiş mesajlaşma proqramıdır. O, Signal Foundation və Signal Messenger MMC tərəfindən hazırlanmışdır. O, faylları, səsli mesajları, şəkilləri və videoları əhatə edə bilən İnternet üzərindən həmyaşıd və ya qrup mesajları göndərmək üçün istifadə olunur. O, həmçinin təkbətək səsli və video zənglər edə bilər, və Android versiyası SMS proqramı kimi də fəaliyyət göstərə bilər. Siqnal identifikator kimi standart mobil telefon nömrələrindən istifadə edir və Siqnalın digər istifadəçiləri ilə bütün rabitələri təmin etmək üçün başdan sona şifrələmədən istifadə edir. Tətbiq istifadəçi personalarının məlumat kanalının şəxsiyyətini və bütövlüyünü müstəqil şəkildə yoxlaya biləcəyi mexanizmləri ehtiva edir. Siqnal proqram təminatı və serverlər tamamilə pulsuz və açıq mənbədir. Müştərilər GPL s3 lisenziyası altında, server kodu isə AGPL s3 lisenziyası altında buraxılır. Rəsmi Android tətbiqi bildirişlər üçün Google Play xidmətlərindən istifadə etsə də, tətbiqin lazımi funksiyalara açıq mənbəli alternativləri var ki, o, Google Play xidmətləri quraşdırılmadan rahat işləyə bilsin. Qeyri-kommersiya Siqnal Fondu 2018-ci ilin fevralında Brian Acton tərəfindən ianə edilən 50 milyon ABŞ dolları məbləğində toxum maliyyəsi ilə başladı.

Azad proqram təminatı fondu (APTF; ing. Free Software Foundation, FSF) – azad proqram təminatı hərəkatını və xüsusən də GNU Layihəsini dəstəkləmək üçün 1985-ci il oktyabr ayında Massaçusets ştatının Boston şəhərində Riçard Stallman tərəfindən yaradılmış qeyri-kommersiya təşkilatı.Yarandığı vaxtdan 1990-cı illərin ortalarına qədər Fondun vəsaitləri ilk növbədə pulsuz proqram təminatı yazmaq üçün tərtibatçıların işə götürülməsi üçün istifadə olunurdu. 1990-cı illərin ortalarından axırlarına qədər pulsuz proqram təminatı bir çox şirkətlər və şəxslər tərəfindən yaradılmışdır, ona görə də Fondun əməkdaşları və könüllüləri əsasən azad proqram təminatı sahəsində hüquqi və təşkilati məsələlərlə məşğul olurlar. == Tarixi == Azad proqram təminatı fondu 1985-ci ildə ödənişsiz proqram təminatının işlənib hazırlanmasını dəstəkləyən qeyri-kommersiya korporasiyası kimi təsis edilmişdir. Bu, dərsliklərin və lentlərin satışı kimi mövcud GNU layihələrini davam etdirmiş, ödənişsiz proqram təminatı sisteminin tərtibatçılarını işə götürmüşdür. Azad proqram təminatı fondu o vaxtdan bəri bu fəaliyyətləri davam etdirir, həmçinin azad proqram təminatı hərəkatını müdafiə edir. APTF həmçinin, bir neçə ödənişsiz proqram lisenziyasının idarəedicisidir. Yəni, APTF dərc edir və lazım gəldikdə düzəlişlər etmək imkanına malikdir.2001-ci ilin sonunda o vaxtkı icraçı direktor Bredli Kun Moqlen, Devid Turner və Piter Braunun köməyi ilə bu səyləri APTF-nin GPL Uyğunluq Laboratoriyalarında rəsmiləşdirmişdir. 2002–2004-cü illərdə "Linksys" və "OpenTV"yə qarşı olanlar kimi yüksək profilli GPL icra işləri tez-tez baş vermişdir. GPL-nin tətbiqi və GPL uyğunluğu üzrə maarifləndirici kampaniyalar bu müddət ərzində APTF-nin səylərinin əsas diqqət mərkəzində olmuşdur.2003-cü ilin martında ŞƏT IBM-ə qarşı iddia qaldırmışdı ki, IBM-in müxtəlif ödənişsiz proqram təminatına, o cümlədən APTF-nin GNU-ya verdiyi töhfələr ŞƏT-in hüquqlarını pozur.

Bol məhsulun təminatı qısametrajlı sənədli filmi rejissor Əlibala Ələkbərov tərəfindən 1961-ci ildə çəkilmişdir. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal edilmişdir. Film bol məhsulun yetişdirilməsi, bəhərli olması üçün ən vacib şərt-aqrotexniki və zootexniki qaydalara düzgün və dəqiq əməl edilməsindən danışır. == Məzmun == Film bol məhsulun yetişdirilməsi, bəhərli olması üçün ən vacib şərt-aqrotexniki və zootexniki qaydalara düzgün və dəqiq əməl edilməsindən danışır. == İstinadlar == == Mənbə == Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh.

Cross platform və ya çoxlu platforma proqramları birdən çox kompüter platforması üçün yazılan proqramlardır. Kompüter platforması dedikdə aparat və proqram təminatından (əməliyyat sistemindən) ibarət platforma başa düşülür. Çox vaxt isə cross platform dedikdə bir proqramın bir neçə əməliyyat sistemində işləməsi başa düşülür.

Maşından-asılı (ing. machine-dependent, rus. машинно-зависимы) — müəyyən kompüterlə bağlı olan və onun spesifik və ya unikal xüsusiyyətini gerçəkləşdirən proqram və ya qurğu. Maşından-asılı proqramları, yaxud qurğuları başqa bir kompüterdə asanca (əgər, ümumiyyətlə, mümkündürsə) istifadə etmək olmur. Maşından-asılı olan yüksək səviyyəli dillər maşının bütün imkanlarından tam istifadə etməyə, aydın və asanlıqla oxunan proqramlar yazmağa imkan verirlər.Bu dillərdə operatorlar və ifadələr istifadəçi üçün daha rahat şəkildə yazırlar.Onlara misal olaraq PL/M dilinin göstərmək olar.Bununla belə bu dillər konkret quruluşdan çox asılıdır və bu səbəbə görə praktikada geniş yayılmışdır. Maşından-asılı olmayan yüksək səviyyəli dillərin yaxud alqoritmik dillərin tərkibində maşından asılı olan operatorlar iştirak etmir. Bu dillərə Alqol, Fortran, BASIC, Fokal, PL/1, Paskal və s. daxildir. Alqoritmik dillərin əsas üstünlüyü proqramçının yüksək əmək məhsuldarlığı, proqramların asanlıqla bir maşından digərinə keçirilməsi, proqramlardan asanlıqla istifadə etmək imkanının olmasıdır. Maşın dilində yazılmış xüsusi proqram-transiyator alqoritmik dildə təsvir edilən alqoritmin simvolik təsvirini emal edir və proqramı avtomatik olaraq maşın dilinə çevirilir.

Müstəqil proqram təminatı satıcısı (en. independent software vendor (ISV) ~ ru. независимый продавец программного обеспечения ~ tr. bağımsız yazılım satıcısı) – proqram təminatının özgə gəlişdiricisi: əsas istehsalçı və satıcıdan asılı olmadan proqram təminatı yaradan fərd və ya qurum. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.