Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti

  • XUDADİLİK

    Kökü (xoda) farscadır, “Tanri vergisi” deməkdir. “Artistdə iki fəzilətdən biri olmalıdır: ya Xudadilik, ya da Ustadlıq

    Tam oxu »
  • XUDAYƏT

    Farscadır və onlarda xodadad kimi işlədilir. Mənası “Xudaverdi (Xudanın verdiyi)” deməkdir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • XUDPƏSƏND

    Fars sözüdür: xud –“öz” deməkdir, pəsənd isə “bəyənən”, “özünü bəyənən” (eqoist) deməkdir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • XULİQAN

    Alınma sözdür, şəxs adı ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • XURCUN

    Fars sözüdür, xor və çin hissələrindən ibarətdir. Xor “xörək”lə kökdaşdır, “azuqə” deməkdir, çin isə “yığmaq” deməkdir

    Tam oxu »
  • XURD-XƏŞİL

    Sözün birinci hissəsi farsca xord (xırda) kəlməsinin dəyişmiş forma­sı­dır. Xəşil isə “əzilmiş, qarışmış” deməkdir

    Tam oxu »
  • XURMA

    Fars mənşəlidir, rusca ona финик deyirlər. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • XURŞUD

    Farsca xor “günəş” deməkdir, söz də bununla bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • XURUŞ

    Farsca xordən (yemək) sözü ilə qohumdur. Xörək kəlməsi də buradandır. Bizdə “aşqara”ya deyirlər. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • İANƏ

    Ərəbcə “kömək” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İAŞƏ

    Ərəbcə “qidalanmaq” deməkdir. Məişət sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İBADULLA

    Ərəbcə “Allahın bəndələrini müdafiə edən” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İBİŞ

    İbrahim adının əzizləmə formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İBRAHİM

    Avraam sözünün dəyişmiş formasıdır. Saranın əri olub. Mənası “çoxlarının atası” (el atası) deməkdir. Qədim yəhudi sözüdür

    Tam oxu »
  • İBRƏT

    Ərəbcə “öyrətmə”, “nəsihət” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İBRƏTAMİZ

    İbrət ərəbcə “öyrətmə” deməkdir, amiz (amuz) isə farscadır, amuxtən (öyrətmək) məsdəri ilə qohumdur. Söz sinonimlər birləşməsidir: “ibrət verən” (öyrə

    Tam oxu »
  • İBTİDAİ

    Ərəb mənşəlidir. Mübtəda, ibtidai sözləri ilə kökdaşdır. “Başlanğıc, əvvəl” anlamlarında işlədilir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • İCAZƏ

    Ərəb mənşəlidir, caiz sözü ilə eyni kökə malikdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İCBAR

    Ərəb mənşəlidir, cəbr, məcbur kimi sözlərlə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İCTİMAİ

    Ərəb mənşəlidir, cəm, cəmiyyət, icma, camaat tipli sözlərlə kökdaşdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İÇALAT

    1. İç-içəkü (bütün daxildəkilər), ciyərbənd, içələk formaları da qeydə alınıb. Alat komponenti şirin-alat, çinalat (farscada çini qablar çoxluğu), bül

    Tam oxu »
  • İÇAŞ

    İçalatın sinonimi olub: qarında yeyilə bilən şeylərə deyiblər. İç (daxil) və aş (yeyilən) sözlərindən əmələ gəlib

    Tam oxu »
  • İÇƏRİ

    İç və yer sözlərindən törəyib, iç yer sadələşib, içəri formasına düşüb. Bəzən əri hissəsi yönlük hal şəkilçisi hesab edilir, amma o, yer sözü ilə qohu

    Tam oxu »
  • İÇKİ

    İçmək feilindən əmələ gəlib. İç sözü həm də isim kimi işlədilir. İçmək –“içəriyə ötürmək” deməkdir (Anadolu türkləri siqareti də içirlər), içəri sözü

    Tam oxu »
  • İÇQABIQ

    Qozun üstündəki qabığı (cкopлупа) sındırdıqdan sonra içəridə nazik qabıq (koжица) görünür və ləpələrin arasında yerləşir

    Tam oxu »
  • İÇRƏ

    İç və yer sözlərindən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İDİ

    Dilimizdə “быть, находить, достигать, бытие” kimi müxtəlif mənalarda işlədilmiş ermək feili olub. İdi, imiş bağlamaları ayrılıqda yox, yalnız bu feill

    Tam oxu »
  • İDİM

    Yakut dilində ide sözü var və “adət” anlamında işlədilir. Söz bununla bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İDİOMORF

    yun. idios – öz + yun. morphe – forma

    Tam oxu »
  • İDİOT

    Yunan mənşəlidir, “anadangəlmə ciddi zehni çatışmazlıq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İDRAK

    Ərəb sözüdür, dərk, müdrik kimi sözlərlə kökdaşdır. “Anlama, başa düşmək, şüur” mənalarında işlədilir

    Tam oxu »
  • İFÇİN

    Üpçün variantı da var. Mənası “yerli-yerində”, “tam təminatlı” deməkdir. Çin “yığmaq”dır, “yığcamlıq (səliqəlik)” anlamını əks etdirir, türkmən dilind

    Tam oxu »
  • İFFƏT

    Ərəbcə “xeyirxah”, “namuslu” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İFRAT

    Ərəbcə təfərrüat sözü ilə qohumdur, “çoxluq”, “artıqlıq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İFTİXAR

    Ərəbcədir, fəxr, fəxarət sözləri ilə kökdaşdır. “Hörmət”, “şöhrət” və s. məna­larda işlədilib. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • İGİD

    1. Öyüd (öküd) sözü ilə qohumdur, “tərbiyə almış” deməkdir (tərbiyə yerinə “ikid­kü” demişik). 2. Sözün yigit variantı da olub

    Tam oxu »
  • İXRAC

    Ərəb sözüdür, məxrəc, xərc, məxaric, xaric sözləri ilə kökdaşdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İXTİSAR

    Ərəbcə müxtəsər sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İXTİSAS

    Ərəbcə mütəxəssis sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İKAR

    Yunan sözüdür, şəxs adı olub. Krit adasında əsir saxlanılırmış, atası Dedal ona lələklərən qanad düzəldib, birlikdə göyə uçublar

    Tam oxu »
  • İKƏN

    Mənbələrdə erkən kimi verilib. İdi “erdi”, imiş “ermiş”, isə “ersə” kimi qeydə alınıb. Deməli, er bütün hallarda özünü göstərir

    Tam oxu »
  • İKİ

    Zənn etmək olar ki, bu söz əkə, yekə kəlmələri ilə eyni kökə malik olub. İki sayı birdən çox (yekə, böyük olduğu üçün bu cür adlanıb)

    Tam oxu »
  • İKİX

    Əklə birləşdir, əklənti şəkilçi mənalarında bəzi türk dillərində indi də işlədilir.

    Tam oxu »
  • İKRAM

    Ərəbcə kərəm, əkrəm, kərim sözləri ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İQAMƏTGAH

    İqamət ərəbcə “yaşayış”, gah farsca “yer” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İQRAR

    Ərəbcə qərar sözü ilə kökdaşdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İL

    Dilimizdə ilmək, ilgək tipli sözlər var və kökü il feilidir. Bu söz əlaqə, bağlılıq an­lamlarını əks etdirir: il –aylar çoxluğu (birliyi), əl-barmaqla

    Tam oxu »
  • İLAXIR

    Ərəbcədir (əl+axer-ehə) “axıra qədər” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • İLAN

    Qıvrılmaq feilindən əmələ gəlib. İlanın qıvrılması (yığılıb-açılması) onun mühüm əlamətlərindən biridir

    Tam oxu »
  • İLANBALIĞI

    Formaca ilana oxşadığı üçün belə adlanıb. Farslar buna mar (ilan) mahi (balıq) deyirlər. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »