FEDERALİST

Türk Ədəmi-Mərkəziyyət Firqəsi – Qeyrət Partiyasının xələfi olaraq qurulmuş Rusiya imperiyası ərazisində yaşayan türk xalqları üçün federativ dövlət prinsipini dəstəkləmiş siyasi partiya. 1905-ci ilin yayında Gəncədə Türk Sosial-Federativ İnqilabi Komitəsinin əsasında "Qeyrət" adlı qrup yaradıldı. Partiya sıralarında Gəncənin tanınmış hüquqşünasları və ictimai xadimləri Ələkbər bəy Rəfibəyli və Adil bəy Xasməmmədov, bəzi mənbələrə görə, Türk Ədəmi-Mərkəziyyət Firqəsinin başçısı Nəsib bəy Yusifbəyli də var idi.. Qeyrət Partiyası 1908-ci ilə qədər fəaliyyət göstərdi, lakin bəzi sənədlərə görə, 1912-ci ildə Balkan müharibələri başladığı dövrdə federalistlər fəallaşmaqda idilər. Qeyrət yenidən 1917-ci ilin Fevral inqilabından sonra yeni liderlər, yeni Türk Ədəmi-Mərkəziyyət Firqəsi adı və yeni proqramı ilə fəaliyyətə başladı. 1917-ci ilin mart ayının sonunda Nəsib bəy Yusifbəyli, Şəfi bəy Rüstəmbəyli, Həsən bəy Ağayev və digərləri ilə Gəncədə Milli Federalistlərin Türk Partiyasını yaratmışdır. Yeni yaradılan partiyanın əsas tələbi Rusiyanın milli ərazi muxtariyyətləri əsasında təşkili idi. Partiyanın əsas dayağını kəndlilər və fəhlələr təşkil edirdilər. Öndərləri içərisində torpaq sahibləri də var idi. Partiyanın ideoloji təməli türkçülük idi.

Ukrayna Sosialist-Federalistlər Partiyası (USFP, populyar adlandırma – eseflər, ukr. Українська партія соціалістів-федералістів) — Ukraynada liberal-demokratik siyasi partiya. Ukrayna Sosialist-Federalistlər Partiyası 1917-ci ilin iyununda Ukrayna Demokratik-Radikal Partiyasının (UDRP) və 1917-ci il martın sonunda Ukrayna Muxtar-Federalistlər İttifaqını, daha sonra isə USFP-ni təsis edən Ukrayna Tərəqqiçiləri Assosiasiyasının keçmiş üzvlərindən yaradılmışdır. Partiya UDRP proqramını bərpa etmiş və heyəti əsasən o dövrün bütün Ukrayna partiyalarının ən yaxşı peşəkar kadrlarına malik olan, milli-mədəni işlərlə məşğul olan ziyalılardan ibarət idi. Partiyanın adı daha çox dövrün ruhuna hörmətlə yanaşırdı, əslində mühafizəkarlıq mövqelərində dayanmış, federalizmi dövlətlərarası münasibətlərin və mərkəzləşdirilməmiş inzibati quruluşların qlobal forması kimi başa düşmüşdür. Sergey Yefremov USFP-nin sədri seçilmişdir. Partiyanın rəhbərləri bunlar idi: A. Nikovski, Mərkəzi Komitənin üzvləri A. Şulgin, P. Stebnitski, V. Prokopoviç, Kiyev və Baş Komitələrin üzvü A. Vyazlov, partiya katibi O. Andreyevskaya, və İ. Şraq , A. Lototski, İ. Mirnı, V. Bidnov, F. Matuşevski, M. Kuşnir, V. Şeluxin və başqaları. USFP-nin çap orqanı gündəlik "Novaya Rada" qəzeti olmuşdur. Qəzetin redaktorları A. Nikovski və S. Yefremov idi. V. Vinniçenkonun dövründə Ukrayna Mərkəzi Radası dövründə onun hökumətinə S. Yefremov, A. Şulqin, A. Lototski, P. Stebnitski, İ. Mirnı, sonralar V. Qoluboviç hökumətinə – S. Şeluxin, V. Prokopoviç, A. Lototski, İ. Feşçenko-Çopovski olmuşdur.