bax: Rias sahil
dəniz sahili dağlıq olan ərazilərdə çay dərələrinin aşağılarına dənizin inqressiyası nəticəsində əmələgəlmiş körfəzlər
/holl.rif/ mərcan koloniyalarının, əhəngli yosunların, mamırların və rif əmələgətirən başqa orqanizmlərin sualtı əhəngli qurğuları
əhəngli skeleti olan, geoloji həyat tərzi sürən və sağlığındakı həyat tərzini basdırılmış vəziyyətdə saxlayan, su hövzələrinin dibinə yapışmış orqaniz
rif əmələgətirici orqanizmlər /mərcanlar, əhəngli yosunlar, mamır/ yaradır və adətən mərcan rifləri adlanır
/ing. rift-çat qırılma/ uzunluğu yüz minlərlə kilometr, eni on, bəzəndə bir neçə yüz km-lə ölçülən, yer qabığının iri, xətti tektonik strukturu, adətə
rift çökməsinə bitişik, nisbətən qaldırılmış sahələr. плечи рифта shoulder of rift
qırılmalarla məhdudlaşan zolağın (sahənin) çökməsi nəticəsində əmələ gəlir. рифтовая впадина rift depression
yer qabığının xətt şəkilində uzanan sahəsinin çökməsi nəticəsində əmələ gələn çökəklik. R.d. paralel qırılmalar zonası ilə əhatələnir
(Dar rift dərəsi) okeanların rift zonalarında çox dar, dik yamaclı /10-20°, bəzi yerdə 90°/, V-şəkilli, dərin, uzun çökəklik
materiklərin eləcədə okeanların rift zonalarını birləşdirir və min kilometrlərlə uzanır /Milanovskiy, 1972/
çökmə rift zonası olan və ümumi qalxmanın üstünlük təşkil etdiyi, yüksək surət qradientli müxtəlif istiqamətli yeni tektonik hərəkətlər zonasını əhatə
orta okean silsiləsinin tağ hissəsi olub, silsilə boyunca böyük məsafədə uzanır, dərin qraben xarakterlidir
buzlaq dərəsinin dibində köndələn qayalı pillə, bərk süxurların səthə çıxan yerində, yaxud həmin yerdə birləşən buzlağın güclü fəaliyyəti nəticəsində
/Dunay çayının qollarından birinin adı/ -Alp vilayətində son maksimal Pleystosen buzlaşmasından əvvəlki mərhələ /250-75 min il əvvəl/
buzlaqarası mərhələ, Alplarda Riss və Vürm buzlaq mərhələlərini ayırır. Mərkəzi Avropanın Eem, Şərqi Avropa düzənliyinin-Mikulin, Şimali Amerikanın-Sa
eyni və ya birbirinə çox yaxın sedimentasiya şəraitinin müəyyən dərəcədə bərabər təkrarı, laylı çöküntülərin ritmik toplanmasına səbəb olur
dağ sisteminin əyilmiş tərəfi /Edelşteyn, 1933/ рукланд ruckland
geniş ərazidə çoxsaylı çatlardan və boruyabənzər kanallardan püskürmə (məs: Hindistanda Dekan, İspaniyada Laki və s
bax: Areal vulkanizm
su hövzəsi /dəniz, göl, su anbarı/ ilə və ya axar su /çay, müvəqqəti yataq axarları/ ilə qurunun qarşılıqlı təsir zolağı
dalğaların və onları müşayiət edən axınların fəaliyyəti zamanı dalğa sahəsində çöküntülərin toplanması
ləpədöyən axının fəaliyyəti ilə yaranmış və plyajın arxa hissəsində yerləşən akkumulyativ relyef forması; hündürlüyü 4 m-ə qədər çatır
Bax: Klif
Quru tərəfdən sahil zonasını əhatələyən düzənlik. Dəniz dibinin quruya çevrilmiş sahilyanı zolağından /materikin kənarının qalxması və ya dənizin səvi
dəniz və ya gölün üfqi su səthinin quru ilə kəsişdiyi xətt. Böyük su hövzələrinin səviyyəsi daimi olmadığı üçün S
sahil zonasında gedən proseslər zəminində sahil xəttinin təkamülü. развитие береговой линии development of shoreline
yer qabığının ehtizazı hərəkətləri və ya Dünya okeanında suyun həcminin dəyişməsi ilə əlaqədar dənizin geri çəkilməsi (reqressiya) və ya qurunu basmas
dərə buzlaqlarının moreni; buzlağın qismən və ya tam əriməsi nəticəsində dərənin yamacı boyu tirə və yaxud pillələr şəkilində çökdürülür
bax: Abrazion platforma.
sahilin sualtı yamacının və suüstü hissəsinin profili də daxil olmaqla, sahil zonanın köndələn kəsilişi
hərəkət edən suyun təsiri altında sahil zonasında baş verən proseslər (dalğalanma, su hövzəsi səviyyəsinin qabarma-çəkilməsi və b
iqlim zonalarından asılı olaraq sahil proseslərinin dəyişməsi qanuna-uyğunluqları. зональность береговых процессов zonality of coastal processes
bilavasitə materikə və ya adaya qovuşan mərcan törəməsi. S.r. daha sürətlə artması onun xarici kənarında baş verir, daxili /sahilyanı/ zonası isə, bəz
dəniz çöküntülərinin eninə hərəkəti və onların çökdürülməsi nəticəsində əmələ gələn akkumulyativ sahil forması
materiklərin qərb sahillərində passatların təsir zonasındakı, səhra tipi. Havanın konveksiyası olmadan, mürəkkəb sinoptik şəraitdə yaranır
dəniz və böyük göllərin sahilyanı zonasında ləpədöyən və sahilyanı axınların fəaliyyəti nəticəsində əmələ gələn səpinti faydalı qazıntılar
dənizin abraziyaakkumulyasiya fəaliyyəti nəticəsində dəniz sahillərinin təkamülü və sahil formaları kompleksinin dəyişilməsi
qurunun dənizə doğru hündür və adətən sıldırım yamacı. береговой склон shore slope
dəniz və qurunun qarşılıqlı təsir zonası, müasir sahil relyef formalarının intşar etdiyi zona. береговая зона coastal zone, littoral zone, sea coast,
quru ilə dəniz arasında sərhəd boyu zona, müasir və qədim relyef formalarının yayılması ilə səciyyələnir
dalğalanma və küləyin təsiri ilə okean, dəniz və ya göllərdə su kütləsinin sahil boyu birtərəfli yerdəyişməsi
çimərlikdə ləpədöyən axınla, sualtı sahil yamacında isə dalğalarla və sahilboyu cərəyanlar vasitəsi ilə çöküntülərin sahilə paralel yerdəyişməsi
dəniz və okeanların sahil zonasının formalaşması qanunauyğunluqlarını və müasir dinamikasını öyrənən elm sahəsi
sahillərin müəyyən əlamətlərinə görə sistemləşdirilməsi. Ümumi qəbul olunmuş təsnifat sxemi yoxdur. S
dəniz və okeanların, çəkilmə zamanı quruyan zonasını əhatə edən, ensiz sahilboyu hissəsi. прибрежье, взморье littoral
qabarma sularının qovulub gətirilən dalğalarının deformasiyası nəticəsində yaranan və konpensasiya axınları şəkilində mövcud olur
zolaq şəklində dəniz sahili boyu uzanan, səthi dənizə doğru maili düzənlik. Dəniz dibinin zəif qalxması ilə əlaqədar olaraq abrazion platformanın abra
dəniz və okeanları əhatələyən, düzənliklərin ümumi adı. прибрежные равнины coastal plains
littoral zona termininin düzgün olmayan sinonimi. Dəqiq mənası olmayan termin. зона прибрежная littoral zone