/yun. tektonikos-tikinti, inşaat mənasındadır/ geologiya elminin bir sahəsi olub, yer qabığının quruluşunu, geoloji strukturlarını, onların yerləşməsi
tektonik, eləcə də maqmatik və metamorfik proseslərin baş verdiyi, Yerin xarici təbəqəsi olub, yer qabığını və üst mantiyanı əhatə edir
coğrafi fonda ayrı-ayrı təbii və ictimai hadisələri əks etdirən xüsusi məzmunlu xəritələr /Məs: geoloji, siyasi və s
(yun.therme-istilik və abraziya) buzdan, çoxillik donmuş süxurlardan ibarət olan dəniz sahilinin dalğaların, suyun və havanın termik fəaliyyətinin bir
məsamələrində və ya boşluqlarında buz olan çöküntülərin yaratdığı relyefin istiliyin təsiri ilə hamarlanma
əsas kraterin artıq sinonimi. Р–кратер терминальный thermal crater
/yun.therme-isti və eroziya/ çoxillik donmuş süxurlardan və yaxud buzdan təşkil olunmuş səthin axar sular vasitəsilə yuyulması, bu zaman axar suyun me
/yun.therme-isti və karst/ yeraltı buzların və yaxud donmuş qruntun əriməsi və onun üzərində yatan layların çökməsi nəticəsində çökəkliklərin, qıfları
morenlərlə birgə basdırılmış buz parçalarının, eləcə də donmuş qruntun əriməsi və onun üstündə yatan layların çökməsi nəticəsində yaranmış qapalı çökə
dəniz yaxud çay terrasının ana süxurlardan ibarət olan hissəsi. Р–цоколь террасы terrace socle
bax: Terras sıldırımı.
terras çıxıntısı, terrasın elementi olub, onun səthini aşağıdan sərhədləndirir. Р–обрыв террасы terrace scarp
terrasın səthi ilə onun yamacının birləşdiyi xətt. Р–бровка террасы terrace edge
bax: Pilləli fay.
(lat.terra-yer, torpaq və yun.genes-doğulmuş) qurunun denudasiyası sayəsində əmələ gələn və əsasən müxtəlif süxur parçalarından və minerallardan təşki
(Thetis, qədim yunanların dəniz ilahəsi Fetidanın adından) Kembriyə qədərki dövrün sonu-Paleozoyun əvvəllərində Lavraziya və Qondvana materikləri aras
elmi, tədris, tarixi-abidə, yaxud mədəni-estetik əhəmiyyətinə görə mühafizə olunan və ya mühafizəyə layiq olan ayrı-ayrı təbiət obyektləri
düzənlikdə əsasən iri çayların aşağı hissəsində meylliyin azalması, axının zəifləməsi ilə əlaqədar olaraq onların gətirdiyi məhsulların çökdürülməsi n
yer səthindən başlayaraq karstlaşan massivin 300-400 metr və ya daha çox dərinliyinə qədər gedən bəzən əyri-üyrü dar kanal görkəmində karst relyef for
dağlarda dar, dərin, dik divarlı, dərə. Kanyondan fərqli olaraq tənginin dibi çayın yatağı ilə tam tutulmur
nisbi yüksəkliyi 200 m-dən çox olmayan nisbətən maili (30º-dən az), adətən çimli yamaclı, dairəvi zirvəli və ətəyi zəif təzahür edən müsbət relyef for
eol-akkumulyasiya mənşəli qum təpəcikləri, maniyələrin (kolların) arxasında əmələ gəlib, hündürlüyü bir-neçə santimetr, uzunluğu 2-3m çatır
alçaq, kifayət qədər dik yamaclı, tək və ya topa halında yerləşən, təpəciklər. T. müxtəlif mənşəli olur
qədim buzlağın kənar hissələrinə xas olan, moren relyefi. Sistemsiz yerləşmiş çoxlu miqdarda moren təpəciklərdən ibarət olub aralarındakı qapalı çökək
(dərəlitəpəli yer) yüksəkliyi 300 metrdən 1000 metrə qədər olan denudasion-tektonik relyefin müxtəlif növü
dar və geniş hissələrin növbələşməsindən ibarət olan köndələn dərə. Dərənin denudasiyaya qarşı müxtəlif müqavimətli süxurları köndələn istiqamətdə kəs
aşınma qabığı, kontinental və ya dəniz çöküntüləri altında özünün qədim morfoloji görkəmini saxlamış, düzəlmə səthlərinin bir hissəsi
buzlağın təzyiqi nəticəsində yaranmış, buzlaq çöküntüləri. Buzlağın kənarlarında əmələ gələn, relyefdə əks olunan bəndvari moren toplantıları /son T
yer qabığı bloklarının fleksur və b. mənşəli tektonik təmas zonası. Р–зона шовная joint zone
/Qusar/ тил til
(ing. tillite-valunlu gil) bəzən də metamorfizmə məruz qalmış çeşidlənməmiş, qədim buzlaq çöküntüləri /morenləri/
müxtəlif mənşəli uzunsov, nisbətən alçaq, müsbət relyef formalarının ümumi adı /mis: moren, oz, qum, sualtı, ada tirələri və s
vulkan, yaxud mərcan mənşəli zəncirvari adalar. Sualtı silsilələrin, yaxud xətti yerləşmiş dağların su üzərinə çıxmış zirvələrindən təşkil olunur
çay dərəsində, dəniz sahilində, yaxud səhrada akkumulyativ mənşəli tirələrdən ibarət relyef. Р–рельеф грядовый ridge relief
yastı suayırıcılı, nisbi yüksəkliyi 100-200 m olan yalların əmələ gətirdiyi relyef; qobu, yaxud dərələr sistemi ilə mürəkkəbləşir
Mindel-Riss buzlaqlararası dövrə uyğun gələn, yüksəkliyi 32 m olan terrasın formalaşmasına səbəb olan, Aralıq dənizinin Orta Pleystosen buzlaqarası tr
Qərbi Sibirdə ayrılan və maksimal buzlaşmadan /Samara/ əvvəlki, buzlaqlararası epoxa. Р–Тобольское межледниковье Tobolsk Interglacial
/ital. tombolo-mütəkkə/ keçmiş adanı ən yaxın qurunun sahilinə birləşdirən və dənizin yuyub gətirdiyi qırıntı materiallardan təşkil olunmuş, dil
qum səhralarında küləyin yaratdığı akkumulyativ nanorelyef formaları; takırın və şoranlıqların yastı səthində, alçaq kolların ətrafında küləyin gətird
xüsusiyyətləri hövzənin, çay dərəsinin və qurunun relyef elementləri ilə əlaqədar olaraq çöküntü toplanma şəraitini və çöküntülərin diagenezini əks et
hər hansı tematik xəritənin məzmununu üzərinə keçirmək üçün istifadə edilən topoqrafik xəritə. Р–топографическая основа topographical basis
relyefin bütün tərəflərinin daha doğrusu yer qabığının hər hansı sahəsində onun səthini təşkil edən yastı və əyri səthlərin məcmusu
/yun.topos-yer, məhəl və graphoyazıram/ topoqrafik xəritədə məhəlli göstərmək üçün onun xəritələşdirmə üsulunu işləyən-hazırlayan, elm
torflu-mamırlı torpaq sahələrində lokal donuşluğun yayıldığı zonalarda dairəvi və ya oval təpəciklər /hündürlüyü 1,5-4 m-ə, bəzən 7m-dək və uzunluğu 7
su hövzələrinin / dəniz , çay, göl/ buz örtüyündə, buz sahələrinin bir-birinə, eləcə də sahilə təzyiqi /sıxılması/ və onların kənarlarının qırılması n
zirvəsində iri qaya parçaları olan, ensiz konuslar (hündürlüyü 10-15 m.), çeşidlənməmiş kövrək çöküntülərin (morenlər, çayların gətirmə konuslarının p
fiziki aşınma nəticəsində yamacda əmələ gəlmiş töküntü materiallarının-süxur qırıntılarının /çınqıl və s
metamorfizləşməyə məruz qalmış süxurların aşınma məhsulu. Relyefdəki vəziyyətindən və aşınmanın xarakterindən asılı olaraq, elüvinin formalaşdığı sahə
bax: Epigenetik çay.
qırışıqlıqdan xeyli sonra müxtəlif tektonik strukturlar üzərində əmələ gəlmiş, müxtəlif ölçülü və formalı, tektonik çökəklik