sedimentasiya prosesində çökmə materialların yer səthində yerdəyişməsinə səbəb olan amillər. Quruda daşınma əsasən su axınları, çaylar, küləklərin təs
qar örtüyünün birdən-birə əriməsi, güclü yağışların yağması ilə əlaqədar çayda suyun səviyyəsinin birdən-birə qalxması
kənarlardan, qaldırılmış çoxbucaqlı şəkildə qırıntı materiallarla haşiyələnmiş qabarıq narın torpaq sahələri
uzun dil şəkilində /3-3,5 km/ sirk və karlardan nəql etdirilən qırıntı materiallar toplusu глетчер каменный stone glacier
bax: Daş dəniz
Alp vilayətində Üst Dördüncü dövr /Vürm/ buzlaşmasının çəkilmə mərhələsi Даун стадия Daun stage
yer səthinə bərkidilmiş nöqtə olub, planda mövqei və yüksəkliyi, vahid koordinat sistemində, geofiziki ölçülərin köməyi ilə müəyyənləşdirilir
maili yamaclara malik, bir istiqamətdə uzanan mənfi relyef forması. D.d. erozion, eol, karst mənşəli ola bilər
zəif meyilli, geniş sualtı yamac. Çöküntülərin toplanması və yerdəyişməsi prosesi üstünlük təşkil edir
Böyük səhranın Əlcazair hissəsində müəyyən vaxtlar su toplana bilən axarsız çökəkliyin ərəb dilində adı
/ing. dike yaxud dyke-arakəsmə, daş hasar/ paralel səthlərlə əhatələnən və qarışıq süxurları kəsib, şaquli dayanan lay şəkilli geoloji kütlə
yüksəkliklər /dağ defilesi/, göllər / göl defilesi/ arasında, dar keçid. дефиле defile
külək sovurması nəticəsində əmələ gələn mənfi relyef formaları. Quraqlıq zona üçün səciyyəvidir. впадина дефляционная deflation basin, blow-out
eol gölü, deflyasiya prosesi vasitəsilə barxanlar və dyunlar arasında yaranmış çökəkliklərdə, göl. Adətən səhralarda rast gəlinir
uzunluğu 40-260 sm və hündürlüyü 7-16 sm olan ləpə рябь дефляционная deflation ripple
torpağın və süxurların aşınmış narın materiallarının külək vasitəsilə daşınması. Əsasən səhralarda, bəzən digər təbii zonalarda da müşahidə olunur
(lat. defluo-axıram) torpaq-bitki örtüyü altında az rütubətli torpaq kütləsinin zəif sıxılmış şəkildə plastik hərəkəti / ən çox humid iqlimli vilayətl
/pozulma/ geologiyada tektonik qüvvələrin təsiri altında süxurların həcm və formasının dəyişilməsi. деформация deformation
dağlarda dərə buzlağının maksimal inkişafından sonra uzunluğunun qısalması, geri çəkilməsi. дегляциация deglaciation, recession of glaciers
/ alman. Delle-çuxur, çökəklik/ xətt boyunca uzanan hamar dibli, əksərən yataqsız dayaz dərə. Zəif meylli səthdə yağış və qar suları D
/ yunan əlifbasında-hərfinin formasından-delta/ ovalıqlarda çayların aşağı hissəsində, çay gətirmələrindən təşkil olunmuş və çayın şaxələnən qolları v
çayların deltasında çökdürülmüş müxtəlif mexaniki tərkibli çöküntülər. дельтовые отложения delta deposits, deltaic deposits
çay dərələrində və ya onun ağız hissəsində, eləcə də yer qabığının çökməyə məruz qalan çökəkliklərində çay çöküntülərinin toplanması nəticəsində əmələ
iri düzənlik çaylarının deltasında yerləşən göl /misal: Lena çayının deltasında göl/. дельтовые озера delta lakes
çaylar vasitəsilə gətirilmiş yumşaq və deltanın xarici kənarında çökdürülmüş laylı çay gətirmələrindən ibarət olan alçaq, pərvari şaxələnən sahil
/ lat. deluoyuyuram/ delüvial çöküntülər-yağış və qar suları vasitəsilə kövrək aşınma materiallarının yamaclardan yuyularaq toplanması nəticəində əməl
köklü faydalı qazıntı yataqlarının aşınıb parçalanması nəticəsində yamaclarda və onun ətəklərində faydalı komponentlərdən yaranmış, səpintilər
bax: Qravitasion çöküntülər.
hündürlüyü adətən 0-200 m-ə qədər olan Neogen və Antropogendə çökmə və qalxma proseslərinə zəif məruz qalmış denudasion düzənlik
denudasiya proseslərinin uzun müddət üstünlük təşkil etdiyi şəraitdə, vaxtilə qaldırılmış və təzadlı relyefin yuyulması və aşınma materiallarnın daşın
denudasiya prosesləri vasitəsilə aparılmış (yuyulmuş) süxur qatının qalınlığı ilə səciyyələnir. денудационный срез layer removed by erosion, degradati
dəniz sahili boyunca uzanan, materikin mərkəzinə doğru yüksələn düzənlik. Struktur cəhətdən D.m.d. qədim və cavan platformalarda sineklizlərin və kəna
denudasiya proseslərinin təsiri altında çay hövzəsi səthinin 1 m aşağı düşmə vaxtı. D.m. müxtəlif çay hövzələrində müxtəlifdir
lay pilləsi. Müxtəlif sərtliyə malik üfqi yatan süxur laylarının yayıldığı ərazilərdə yastı relyef səthinin özündən aşağıdakı səthə düşmə pilləsi
bax: Denudasion düzənlik.
denudasiya prosesləri nəticəsində yaranmış relyef. денудационный рельеф denudation landforms, destructional landforms
bax: Denudasion relyef.
müxtəlif yaşlı süxurları bir bucaq altında kəsən, subhorizontal səth. D.s. düz, dalğalı, maili ola bilər
bax: Denudasiya bazisi.
bax: Struktur-denudasion terras.
denudasiya amillərinin təsiri ilə yaranmış yamac və ya yamacın bir hissəsi. D.y. süxurların parçalanması və qırıntı materialların daşınması prosesi ge
Neogen və Antropogendə 400-500 m-ə qədər qalxmaya məruz qalmış, qədim və cavan platforma sahələrinə uyğun gələn hündürlüyü 200-500 m olan yüksəkliklər
/lat. denudatio-açılış / suyun, küləyin, buzlaqların təsiri nəticəsində süxurların aşınması, daşınması və akkumulyasiyası proseslərinin cəmi
ağırlıq qüvvəsinin təsiri altında aşınma materiallarının yerdəyişməsinə və daşınmasına gətirib çıxaran morfogenezin ekzogen amilləri: Skulptur relyef
müəyyən ərazidə denudasiya proseslərinin təzahürünün aşağı həddi. Bu səviyyədə aşınma və materialların yerdəyişməsi prosesi getmir
uzun müddət nisbi tektonik sabitlik şəraitində denudasiyanın təsiri altında qurunun alçala biləcəyi xəyali səth
bax: Mütləq üst denudasion səviyyə.
/ lat. depressio-çökmə/ 1) geomorfologiyada yer səthində forma və mənşəyindən asılı olmayaraq dəniz səviyyəsindən aşağıda yerləşən, quru /Türkmənistan
süxurların çılpaq qayalı səthində aşınma qabığının pulcuqvari qabarıq, dairəvi, nazik laylaşması. Temperaturun kəskin tərəddüdünün təsiri altında baş
/lat. desfructio-pozulma/ yer səthində süxurların aşınma prosesləri ilə parçalanıb-dağılması. деструкция destruction