böyük sütunvari formalı effuziv süxurlar kütləsi. Əsasi tərkibli az qatılıqlı lavanın köhnə lava örtüyü, yaxud lava axımının soyumuş səthi üzərində fə
lava axınlarında dəhlizlər şəkilində uzanan boşluqlar. Ən çox dalğalı lava axınlarında müşahidə edilir, uzunluğu yüzlərlə m-ə, eni 20-m-ə, hündürlüyü
əsasən lavadan, qismən də şlak və başqa qırıntılı məhsullardan təşkil olunmuş əksər halda qalxanvarı formalı vulkan
rütubətli tropiklərdə suffozion-erozion mənşəli mənfi relyef forması; günbəzvari yüksəkliyin qabarıq yamacına, bəzən isə platonun kənarlarına kəsilmiş
(Lavrentyev qalxanı (hazırda-Kanada qalxanı) və Asiya adından) Son Paleozoy-Erkən Mezozoyda Şimali Amerika, Avropa və Asiyanın (Hindistan və Şimal-şər
platforma örtüyün laylarından təşkil olunmuş, demək olar ki, üfqi yatımlı və ya zəif meylli platforma plitələri düzənliyi
müxtəlif sərtlikli süxur laylarının üfqi yatdığı sahələrdə relyefin bir yastı səthindən digər belə səthinə keçid-də əmələ gəlmiş pillə
stratiqrafiyada sərbəst işlənən termin litoloji cəhətdən əsasən bircinsli, yayılma sahəsinə görə az qalınlıqlı, altda və üstdə yatan çöküntülərdən kəs
yüksək qabarmalar zamanı su altında qalan Avrasiyanın şimal dənizlərinin ovalıq sahilləri. Adətən bataqlaşmış, bəzən kəsəkli və ya təpəli olur: L
bilavasitə səthi açılan və eləcə də cavan çöküntülərlə örtülmüş şaquli, yaxud maili lay və ya təbəqələrin yuxarı hissəsi
geologiyada layı aşağıdan məhdudlaşdıran səth (layın stratiqrafik alt sərhəddi). подошва пласта base of bed, bottom of bed
bəzən struktur pillələr əmələ gətirən, denudasiyaya davamlı süxur laylarından təşkil olunmuş yastı, hamar suayırıcının səthi
kartoqrafiyada xəritənin məzmununu açan şərti işarələr və izahlar toplusu; легенда legend, map captions
buzlağın bulanıq suyundan çökmüş narın qum və gillərin birbiri ilə növbələşən nazik təbəqələrindən təşkil olunmuş buzlaqyanı göl çöküntüləri
hakim küləyin istiqamətində uzanan və yamaclarında köndələn istiqamətdə ikinci dərəcəli barxan tirələri-dyunları olan qum tirəsi
dağlıq sistemin çay dərələri ilə ikinci dərəcəli silsilələrə lələkvari parçalanması. перистое расчленение featherlike dissection of mountain
dəniz (göl) dalğalarının sahildə deformasiyası hadisəsi; abrazion sahillərin dağılmasına və çimərliklərin əmələ gəlməsinə səbəb olur
çayın yatağı və su səviyyəsi arasında qalan ensiz sahil zolağı; çayın maksimal və minimal səviyyələri ilə müəyyən edilir
su qatının (ləpədöyən axınının) yüksələn hərəkətinin üstünlük təşkil etdiyi sahil zonasının (dəniz, göl) yuxarı hissəsi
Şərqi Avropa düzənliyinin Oka və Dnepr buzlaşmalarını ayıran buzlaqarası epoxa. Qərbi Sibirin Tobol, Şm
quru ilə dəniz arasındakı sahili təşkil edən çöküntülərdə lillərin üstünlük təşkil etdiyi sahil. берег илистый muddy coast
I.-sahilləri alçaq, planda girintili-çıxıntılı olan uzunsov körfəz. Düzənlik çaylarının mənsəb hissəsini qabarmaçəkilməsiz dənizin basması nəticəsində
II. 1) su sahələrinin (okean, dəniz, göl) təbii surətdə dalğadan, küləkdən və axımdan qorunan sahilyanı hissəsi
alçaq yayla və ovalıqların neytral sahillərində çay dərələrini dənizin basması nəticəsində yaranan sahil
qabarma-çəkilməsiz dənizlərdə neytral sahil tipi; çay dərələrinin mənsəbini su basması nəticəsində əmələ gəlir
dərinlik qırılmaları ilə əlaqəsi olan, planetar əhəmiyyətli xətti və ya qövsvari struktur element. Relyefdə müxtəlif cür təzahür edən qırılma zonasını
bütün istiqamətlərdə nazikləşən, mərciməkvari formalı geoloji kütlə. Linzanın qalınlığı onun uzunluğuna nisbətən az olur
litosferin səthində bərk maddəsinin onun yerdəyişmə proseslərinin dinamikasını öyrənir. L. vəzifəsi süxurların parçalanması, aşınma məhsullarının daşı
çökmə süxurların həm əmələ gəlmə şəraitini və ilkin xüsusiyyətlərini, həm də sonrakı dəyişilmələrini (diagenetik, katagenetik, metamorfik və b
(yun. lithos-daş və genesis-doğulma, mənşə) çökmə və vulkanogen-çökmə süxurları əmələ gətirən və sonra onu dəyişdirən təbii proseslərin məcmusu
çökmə süxurların tərkibi, strukturu, teksturası, genezisi haqqında elm. литология lithology
təkamülü, onu təşkil edən süxurların xarakteri ilə sıx əlaqədə olan, müxtəlif mənşəli relyef (əhəng daşlarında karst relyefi və s
litologiya ilə əlaqədar yaranmış, morfostruktur. литоморфоструктура litomorphostructure
qabarma-çəkilməli dənizlərdə sahilboyu zolaq-litoral çöküntüləri. Tərkibinə görə müxtəlif olur: qaya parçaları, çınqıl, müxtəlif dərəcədə cilalanmış ç
Dənizin ən yüksək-qabarma və ən alçaq çəkilmə səviyyələri arasında yerləşən sahil boyu sahə. L.z. ensiz olub, bəzən 10-15 km-ə çatır
(yun. lithos-daş və sphaira-kürə) yer qabığını və onun altında yatan üst mantiyanın üst hissəsini əhatə edən Yerin «bərk», üst örtüyü (qatı)
Yerin seysmik qurşaqlarının oxu boyu uzanan tektonik qırılmalarla ayrılan litosferin iri blokları. Yeni qlobal tektonika konsepsiyasına əsasən L
bərk yer səthinin ideal düzənlik kimi güman edilən səviyyəsi. Müasir Dünya okean səviyyəsindən 2,4 km aşağıda yerləşir
(lat. localis-yerli) başlıca olaraq yerli ana süxur parçalarından ibarət əsas moren. локальная морена local moraine
dərənin kiçik bir sahəsinə təsir edən yerli səbəblərlə əlaqədar olaraq əmələ gələn çay terrası tipi. Buna kəsilmə (erozion) terras, bənddən yuxarıda y
(yun. lopas-kasa və lithos-daş) kasaya bənzər iri intruziv kütlə. Adətən ətraf süxur laylarına uyğun yatır
(alm. Lösssərbəst, yumşaq) eynicinsli, adətən laylanmamış (qarışıq), məsaməli, zəif sementləşmiş mergelli və ya gillicəli örtük çöküntüləri
/alman. Maar/ vulkanın lava axımı ilə müşayiət olunmayan qaz partlayışı zamanı yer səthində əmələ gətirdiyi qıfabənzər, yaxud silindrvari dərinlik, di
yer qabığının üst qatında boşluq, yer səthinə bir, yaxud bir neçə çıxışlarla açılır. Əsasən suda asan həll olan süxurların (əhəng daşı, dolomit, gips
əyri düzənlik, bir tərəfə maili düşən düzənlik. наклонная равнина inclined plain
yer səthinin maili hissəsi, müsbət və mənfi relyef formalarını ayırır. Mənşəinə görə M.s. ilkin (dəniz altından çıxmış) tektonik (struktur), denudasio
bax: Yamac.
bax: Palçıq vulkanı.
/yun. makros-böyük və relyef/ yer səthinin əsasən endogen proseslərlə yaranmış iri relyef formaları. Yüksəkliyi (dərinliyi) bir neçə yüz və min metrlə
/ yun. maqma-qatı məlhəm/ Yerin dərinliyində əmələ gələn mürəkkəb, əksərən silikat tərkibli ərgin, qızğın kütlə