aralel kuest tirələrinin köndələn dərələrlə parçalanması sayəsində yaranmış asimmetrik massivlər (və ya təpələr) sırasından ibarət relyef
Yerin genişlənməsi və sıxılması qlobal dövrlərinin olmasını güman edən konsepsiya. Geosinklinalların yaranması və qapanması, qırışıqəmələgəlmə, Dünya
/isp. Pina, keçua dilində səhralıq/ Mərkəzi Andda 14-280c.e. 3500-4600 m yüksəklikdə daxili yaylanın yüksək dağlıq yarımsəhra və səhra landşaft qurşağ
bax: Dağətəyi düzənlik.
Overnidə /Fransa/ bazaltlı şlak konuslarından və ya traxit ekstruziv günbəzlərdən ibarət, vulkanik mənşəli dağlar və təpələr
tektonik strukturlara və ya süxurların yatım formalarına görə, radial vəziyyət tutan, çatlar. радиальные трещины radial fissures
dağların şüavarı, ulduzvarı parçalanması, çay dərələrinin, dağların ən yüksək mərkəzi hissəsindən başlayaraq radius üzrə ayrılması sayəsində, dağ mass
təbii obyektlərdə /əsasən kömür, ağac, sümük qalıqlarında və s./ C14 izotopunun nisbi miqdarının öyrənilməsinə əsaslanan, etmə üsul
radioloji üsul, radioizotop üsulu-süxurların mütləq yaşının təyin edilməsi üsulu. Bir sıra kimyəvi elementlərin /40K, 235V, 87 Rb /daimi surətlə radio
bax: Mütləq yaş
/fr. rampe-meyllik, meyl/ qırılıb qalxma və ya üstəgəlmələrlə məhdudlaşmış qraben. рамп ramp
iki massiv çıxıntısı arasında əmələ gəlir. Sıxılma qrabeni də adlanır. впадина рамповая ramp depression
/lat. regeneratio-canlanma, təzələnmə/ Stabilləşmənin əksinə olaraq, tektonik hərəkətlərin yüksək dərəcədə canlanması və eyni zamanda platformanın yer
bax: Yenidən törəmiş, canlanmış buzlaq.
/lat. regioölkə, vilayət/ böyük fərdi ərazi vahidi. Fiziki coğrafiyada-istənilən taksonomik dərəcəli fiziki-coğrafi rayonlaşdırma vahidinin ümumiləşdi
süxurların, geniş ərazilərdə təzahür edən, qeyri-uyğun yatımı. региональное несогласие regional unconformity
/lat. re-təkrarlılıq bildirən, ön şəkilçi və gelatio-donma/ rütubətli süxurların növbəli şəkildə donması və əriməsi
Əlcazair Saxarasında düzənlik daşlı səhranın ərəbcə adı. Bu tip səhraların daş /çaqıl/ örtüyü qumlu-çaqıllı allüvinin və ya konqlomerat laylı qumdaşla
/lat. regressio-geriyə hərəkət/ geriyə çəkilən eroziya. Süxurların səthi axınlarla parçalanması və yuyulması prosesi
dənizin geriyə çəkilməsi şəraitində toplanan süxur laylarının yatımı. R. y. üçün fasiyaların ərazi üzrə və şaquli kəsilişdə nisbətən dərin dəniz çökün
/lat. regressio-geriyə çəkilmə, əksinə hərəkət/ qurunun qalxması, okean və dənizlərin dibinin çökməsi və yaxud da onlarda suyun azalması nəticəsində,
/lat. relictum-qalıq/ keçmiş geoloji dövrlərdə, başqa şəraitdə əmələ gəlmiş, relyef formaları. Məs: Şərqi-Avropa düzənliyində buzlaq relyef formaları
/lat.relevo, fr. relief-qaldırıram/ görünüşünə, ölçülərinə, mənşəyinə, yaşına və inkişaf tarixinə görə fərqlənən, yer səthinin nahamarlıqlarının /form
geoloji proseslərin /əsasən tektonik hərəkətlərin\ dövrlüyü və iqlim tərəddüdü ilə əlaqədar olaraq relyefəmələgətirici proseslərin qanunauyğun növbələ
relyefi formalaşdıran , əmələ gətirən, proseslər. Endogen və ekzogen R. ə. p. ayrılır. Bunlar da öz növbəsində morfogenez amillər toplusunun təzahürün
yer səthi relyefin mühüm elementlərinin əmələ gəlməsinə səbəb olan, sürəti denudasiya, yaxud akkumulyasiya proseslərindən üstün olan, nisbətən qısa mü
yer qabığının müəyyən həcmini tutan, üç ölçülü kütlə. Onlar relyefin iki ölçülü elementləri və ya tərəfləri /yamaclarla, üfqi və üfqiyə yaxın səthlərl
qurunun, dəniz dibinin və ya başqa fəza cismləri səthinin relyefini əks etdirir. Hipsometrik, batimetrik, geomorfoloji, morfometrik, fizioqrafik xərit
yer səthinin müəyyən sahəsində oxşar görünüşə, quruluşa, mənşəyə malik və qanunauyğun təkrarlanan relyef formalarının məcmu
/Ampferer, 1928/ erozion səthin üstəgəlməsi /Obuen, 1967/. Erozion üstəgəlmənin sin. надвигание рельефа erosion thrust, over thrusting of relief
topoqrafik xəritələrdə qonşu horizontallar arasındakı hündürlük fərqi. высота сечения contour interval
yer səthi əyriliklərinin, daha doğrusu relyefin üçüncü ölçüsünün xəritədə göstərilməsi üsulu. способы изображения рельефа relief reflecting methods
relyefin geoloji strukturaya uyğunlaşması, adaptasiyası. адаптация рельефа adaptation relief
denudasiya proseslərinin tektonik qalxmadan üstün olduğu şəraitdə baş verir. R. a. i. üçün mütləq və nisbi yüksəkliyin azalması, yamacların hamarlanma
/yun. asymmetriaqeyri uyğunluq/ silsilə, tirə, dərə və digər relyef formalarının bitişik yamaclarının müxtəlif uzunluğa və meyilliyə malik olması
əvvəllər denudasiya prosesləri ilə nivelirlənmiş ərazinin yenidən tektonik qalxmaya məruz qalması, yaxud eroziya bazisinin enməsi nəticəsində relyefin
bax: Erozion sikl.
Devisə görə dağlıq relyefin təkamülündəki mərhələlərdən biri. Dağlıq relyefdə intensiv parçalanma, dərinlik eroziyası üstünlük təşkil edir
qalxma sahələrində denudasiya və enmə sahələrində akkumulyasiya proseslərinin birgə təsiri nəticəsində relyefin kontrastlığının azalması
relyefin əsasını /karkasını/ yaradan və müxtəlif mənşəli relyef formalarını ayıran səthlər, xəttlər və nöqtələr
relyefin parçalanma dərəcəsi müəyyən ərazidə ən yüksək və ən alçaq nöqtələr arasındakı şaquli xətt üzrə məsafəni və üfqi parçalanmanı nəzərə almaqla b
əsas qırışıqlıq strukturlara çəp, yaxud köndələn uzanan sinklinal formalar. Qırışığın tağının undulyasiyası yaxud onların kulisvari yerləşməsindən yar
eyni inkişaf mərhələsində əmələ gəlmiş müxtəlif mənşəli relyef formaları kompleksi. Relyefin qədim generasiyası adətən güclü parçalanıb, dağılmış reli
relyefin başlanğıc forması, hər hansı relyef əmələgətirici amilin regional təsiri nəticəsində yaranıb, sonralar başqa amillərin təsiri altında ikinci
geoloji sikli əhatə edən relyefin formalaşma vaxtının bir hissəsi. Başlanğıcda təzadlı relyef olub tədricən hamarlanma ilə əvəz olunur və müvafiq rely
1) Qanunauyğun olaraq bir-birini əvəz edən, coğrafi sikllər mərhələsi /gənclik yaxud cavanlıq, yetkinlik, qocalıq/
bax: Coğrafi sikl
/yun. mikros-kiçik və relyef/ relyefin xırda formaları, yer səthinin nahamarlıqlar kompleksi. Əsasən ekzogen proseslər nəticəsində əmələ gəlir, yüksək
/yun. kinematos-hərəkət/ geomorfologiyanın bölməsi olub, yer səthində baş verən yeni dəyişiklikləri öyrənir
Bax: Relyefin müsbət formaları.