yeni tektonik mərhələdə eyni böyüklükdə ümumi qalxmaya /enməyə/ məruz qalmış və hal hazırda təxminən eyni mütləq yüksəklikdə yerləşən, ərazi
bu və ya digər relyef əmələgətirici proseslərin təsiri altında yaranmış, relyefin xarici xüsusiyyətləri
davamlı struktur elementlərin açılışı və morfoloji təzahürü. Relyefin ayrı-ayrı elementlərinin, topoqrafik səthinin və hissələrinin əmələgəlməsində mü
təkamül nəzəriyyəsinə uyğun olaraq yer səthinin müasir relyefinin uzun müddətli /geoloji keçmiş/ inkişaf tarixi
relyef formalarının bir sıra əlamətlərinə görə sistemləşdirilməsi. R.t. əsasən: 1) yeni tektonik hərəkətlərin intensivliyinə və istiqamətinə; 2) mənşə
yer səthinin qonşu sahələrində yüksəklik amplitudu kəskin olan mənfi və müsbət relyef formalarının tez-tez növbələşməsi
(tərəfi) yer səthinin müxtəlif dərəcədə dikliyi və əyriliyi olan elementar hissəcikləri olub, relyef formalarını sərhədləndirir
hər hansı relyefin, yaxud onun ayrıayrı formalarının əmələgəldiyi vaxtdan sonra keçən zaman. Relyefin yaşı müxtəlifdir: a /morfoloji, yəni bir sikl da
bax: Eroziya siklləri.
yerin /sahənin/ kartoqrafik təsvirlərlə göstərilmiş həcmli modeli. рельефные карты relief maps
(fran. Repere nişan, işarə, ilk (başlanğıc) nöqtə) uzun müddətli tikililərin divarına / və ya özülünə/ və ya, nivelirləmə yolu ilə mütləq yüksəkliyi m
1) V. M. Devisə görə layların yatımı istiqamətində axan subsekvent çayların qolu; 2) konsekvent çayın istiqamətində axan subsekvent çayın qolu /Şukin,
konsekvent çayın ikinci dərəcəli qolunun dərəsi olub, onun axım istiqamətini təkrarlayır və adətən süxur laylarının yatımına uyğun gəlir
ikinci dərəcəli antiklinal tirə olub, monoklinal subsekvent dərələrlə sərhədlənir. гряда ресеквентная resequent ridges
müxtəlif mənşəli təpə, təpəcik. /Erm-nın Vedi r./ рямя reme
dar, uzun, əyri-üyrü körfəzlər və burunların növbələşməsilə səciyyələnən, sahil tipi. Dağ silsilələri sahilə perpendikulyar yaxud ona yaxın istiqamətd
bax: Rias sahil
dəniz sahili dağlıq olan ərazilərdə çay dərələrinin aşağılarına dənizin inqressiyası nəticəsində əmələgəlmiş körfəzlər
/holl.rif/ mərcan koloniyalarının, əhəngli yosunların, mamırların və rif əmələgətirən başqa orqanizmlərin sualtı əhəngli qurğuları
əhəngli skeleti olan, geoloji həyat tərzi sürən və sağlığındakı həyat tərzini basdırılmış vəziyyətdə saxlayan, su hövzələrinin dibinə yapışmış orqaniz
rif əmələgətirici orqanizmlər /mərcanlar, əhəngli yosunlar, mamır/ yaradır və adətən mərcan rifləri adlanır
/ing. rift-çat qırılma/ uzunluğu yüz minlərlə kilometr, eni on, bəzəndə bir neçə yüz km-lə ölçülən, yer qabığının iri, xətti tektonik strukturu, adətə
rift çökməsinə bitişik, nisbətən qaldırılmış sahələr. плечи рифта shoulder of rift
qırılmalarla məhdudlaşan zolağın (sahənin) çökməsi nəticəsində əmələ gəlir. рифтовая впадина rift depression
yer qabığının xətt şəkilində uzanan sahəsinin çökməsi nəticəsində əmələ gələn çökəklik. R.d. paralel qırılmalar zonası ilə əhatələnir
(Dar rift dərəsi) okeanların rift zonalarında çox dar, dik yamaclı /10-20°, bəzi yerdə 90°/, V-şəkilli, dərin, uzun çökəklik
materiklərin eləcədə okeanların rift zonalarını birləşdirir və min kilometrlərlə uzanır /Milanovskiy, 1972/
çökmə rift zonası olan və ümumi qalxmanın üstünlük təşkil etdiyi, yüksək surət qradientli müxtəlif istiqamətli yeni tektonik hərəkətlər zonasını əhatə
orta okean silsiləsinin tağ hissəsi olub, silsilə boyunca böyük məsafədə uzanır, dərin qraben xarakterlidir
buzlaq dərəsinin dibində köndələn qayalı pillə, bərk süxurların səthə çıxan yerində, yaxud həmin yerdə birləşən buzlağın güclü fəaliyyəti nəticəsində
/Dunay çayının qollarından birinin adı/ -Alp vilayətində son maksimal Pleystosen buzlaşmasından əvvəlki mərhələ /250-75 min il əvvəl/
buzlaqarası mərhələ, Alplarda Riss və Vürm buzlaq mərhələlərini ayırır. Mərkəzi Avropanın Eem, Şərqi Avropa düzənliyinin-Mikulin, Şimali Amerikanın-Sa
eyni və ya birbirinə çox yaxın sedimentasiya şəraitinin müəyyən dərəcədə bərabər təkrarı, laylı çöküntülərin ritmik toplanmasına səbəb olur
dağ sisteminin əyilmiş tərəfi /Edelşteyn, 1933/ рукланд ruckland
geniş ərazidə çoxsaylı çatlardan və boruyabənzər kanallardan püskürmə (məs: Hindistanda Dekan, İspaniyada Laki və s
bax: Areal vulkanizm
su hövzəsi /dəniz, göl, su anbarı/ ilə və ya axar su /çay, müvəqqəti yataq axarları/ ilə qurunun qarşılıqlı təsir zolağı
dalğaların və onları müşayiət edən axınların fəaliyyəti zamanı dalğa sahəsində çöküntülərin toplanması
ləpədöyən axının fəaliyyəti ilə yaranmış və plyajın arxa hissəsində yerləşən akkumulyativ relyef forması; hündürlüyü 4 m-ə qədər çatır
Bax: Klif
Quru tərəfdən sahil zonasını əhatələyən düzənlik. Dəniz dibinin quruya çevrilmiş sahilyanı zolağından /materikin kənarının qalxması və ya dənizin səvi
dəniz və ya gölün üfqi su səthinin quru ilə kəsişdiyi xətt. Böyük su hövzələrinin səviyyəsi daimi olmadığı üçün S
sahil zonasında gedən proseslər zəminində sahil xəttinin təkamülü. развитие береговой линии development of shoreline
yer qabığının ehtizazı hərəkətləri və ya Dünya okeanında suyun həcminin dəyişməsi ilə əlaqədar dənizin geri çəkilməsi (reqressiya) və ya qurunu basmas
dərə buzlaqlarının moreni; buzlağın qismən və ya tam əriməsi nəticəsində dərənin yamacı boyu tirə və yaxud pillələr şəkilində çökdürülür
bax: Abrazion platforma.
sahilin sualtı yamacının və suüstü hissəsinin profili də daxil olmaqla, sahil zonanın köndələn kəsilişi
hərəkət edən suyun təsiri altında sahil zonasında baş verən proseslər (dalğalanma, su hövzəsi səviyyəsinin qabarma-çəkilməsi və b
iqlim zonalarından asılı olaraq sahil proseslərinin dəyişməsi qanuna-uyğunluqları. зональность береговых процессов zonality of coastal processes
bilavasitə materikə və ya adaya qovuşan mərcan törəməsi. S.r. daha sürətlə artması onun xarici kənarında baş verir, daxili /sahilyanı/ zonası isə, bəz