fiziki aşınma nəticəsində yamacda əmələ gəlmiş töküntü materiallarının-süxur qırıntılarının /çınqıl və s
metamorfizləşməyə məruz qalmış süxurların aşınma məhsulu. Relyefdəki vəziyyətindən və aşınmanın xarakterindən asılı olaraq, elüvinin formalaşdığı sahə
bax: Epigenetik çay.
qırışıqlıqdan xeyli sonra müxtəlif tektonik strukturlar üzərində əmələ gəlmiş, müxtəlif ölçülü və formalı, tektonik çökəklik
möhkəm süxurlara kəsilmiş, dar dərə. Adətən ilkin çay şəbəkəsi əvvəlcə mürəkkəb tektonik struktura malik, müxtəlif tərkibli möhkəm əsas üzərində qeyri
ilkin təpəli-moren relyefinin yerində əmələ gəlmiş, denudasion düzənlik. Р–равнина моренная вторичная secondary moraine plain
1) relyefin çevrilmiş, eləcə də uyğun elementlərini əhatə edir; 2) daha qədim və iri morfostrukturun daxilində əmələ gəlmiş, dərəcəsinə görə kiçik, ya
geosinklinalın son inkişaf mərhələsində iri antiklinal qalxmaların tağında və yamacında əmələ gələn düzgün olmayan formalı çökəklik
1) hər hansı qədim relyefin üzərində yaranmış relyef. Məs: Şərqi Avropa düzənliyində Pleystosen buzlaşması vilayətinin müasir erozion relyefi; 2) endo
allüvial çöküntüləri daha qədim /basdırılmış/ terras çöküntüləri üzərində yatan, terras. Р–наложенная терраса superimposed terrace
dənizin qurunu basması sayəsində əmələ gəlmiş cavan çöküntülərin daha qədim çöküntülərin yuyulmuş səthi üzərində yatması
/lat.transgressia-keçmə, hərəkət və ya yerdəyişmə/ tektonik hərəkətlərin təsiri altında yer qabığının çökməsi və ya Dünya okeanı səviyyəsinin qalxması
çayın başqa təbii şəraitdə formalaşması ilə əlaqədar onun rejiminin axdığı ərazinin fiziki-coğrafi şəraitinə uyğun gəlməyən, hissəsi /məs: dağlarda qa
/isv. trapppilləkən, pillə/ Skandinaviyada bərk, tutqun rəngli maqmatik süxurlar /bazalt, porfirit, diabaz və s
travertindən təşkil olunmuş terras. Güclü və əksərən qaynar bulaqların səthə çıxdığı maili yamaclarda əmələ gəlir
müasir və ya qədim karbonatlı bulaqların səthə çıxdığı yerdə, əhəngli tufların çökməsi nəticəsində əmələ gələn təpələr
/alm. Trogtəknə/ buzlaq dilinin əmələ gətirdiyi dağ dərəsi. Eninə kəsilişində adətən V-şəkilli olub, geniş, az maili, batıq dibi və dik yanları, bir q
buzlaq dərəsinin yamacında buzlaqla hamarlanmış, cilalanmış, nisbətən maili yamacın aşağı, dik hissəsindən qabarıq əyilmə ilə ayrılan, nisbətən maili,
bax: Troq.
/ital.tufo/ müxtəlif mənşəli süxurlar qrupu. Əhəngli /travertin/, silisiumlu /vulkanik/ və b. növləri var
vulkan külü və qumu arasında lavanın və şlakın xırda və daha iri qırıntılarının sıxılması və sementləşməsi yolu ilə əmələ gəlmiş vulkanogen-çökmə süxu
uzunsov formalı alçaq /0,25-0,5 m/ və kiçik təpəciklərdən ibarət, tundra relyef formaları. Р–туфуры tufurs
bax: Tundra mikrorelyefi.
tundranı təxminən bərabər səviyyədə örtən və görkəminə və mənşəyinə görə müxtəlif mikrorelyef formaları
dərə buzlağı, asılı buzlaqların buzları və qar uçqunu ilə qidalanır. Bu buzlaqların bəzilərinin yuxarı hissəsi qar xəttindən yuxarı çıxır, bəziləri is
eninə profili U-şəkilində olan çay dərəsi. Vaxtilə dərəni doldurmuş buzların təsiri ilə yaranır. долина U-образная U-shaped valley
bax: Moren.
bax: Yüksək dağlar.
dövrü subasma səviyyəsində qülləvarı, yaxud konusvari karst massivinin kənarlarında yaranan, korroziya mənşəli tropik karstın səthi
yamacda süxur kütləsinin qoparaq aşağıya düşməsi. U. sürüşmə və töküntü materiallarının qravitasion yerdəyişməsinə aiddir
güclü partlayış zamanı krater divarının uçması sayəsində yaranmış dik, bəzən pilləli yamaclı oval və ya dairəvi formada vulkan çökəkliyi
dağ uçqununun qopma çalası (oyuğu), sürüşmə zolağı və dağ dərəsinin dibində və ya ətəyində iri parçalar qalağı şəklində morfoloji izi olan yamac
qırılmaların yaranması və qırılma boyunca əvvəllər formalaşmış tektonik strukturların hissələrinin düşməsi prosesi
əhəng daşları, yaxud başqa süxurlarda əmələ gəlmiş yeraltı boşluq üzərində tağın çökməsi, yaxud uçması nəticəsində yaranmış, çökəklik
bax. Uçqun kalderası. кальдера обрушения foundering caldera
/ərəb./ Saxarada və Ərəbistan yarımadasında ilin çox vaxtı quru olan, müvəqqəti axarlı dərə. Uzunluğu bir neçə yüz km-ə çatır
bax: Barxan piramidaları.
Bax: Radial parçalanma.
/lat. ultra-həddən artıq və abissal/ okeanın ən dərin hissəsi (dərinliyi 6000-7000 metrdən çox). ультраабиссаль hadal, hadal zone
okeanın ən dərin sahəsi /6000m-dən dərin/. область ультраабиссальная ultra-abyssal area
/undadalğa/ nəhəng çökəkliklərin və qalxmaların əmələ gəlməsi, eləcə də dənizlərin transqressiya və reqressiyaları ilə müşaiət olunan, geniş sahədə ye
Van Bemmelen tərəfindən təklif edilən tektonik fərziyyə. U. f. görə tektonik proseslər yer qabığında maddələrin differensiyasiyası və yerdəyişməsi say
/undulatus-dalğavari/ qırışıqlığın şarnirinin dalğavari əyilməsi və batması. ундуляция undulation
ətəkləri aşkar bilinməyən, mailli yamaca malik uzunsov yüksəklik; zirvə səthi yastı və ya zəif qabarıq olur
/cənubi slavyan/ adətən layların uzanma istiqamətinə uyğun və ya çat boyu uzanan, hər iki qurtaracağı qapalı olan, muldaya oxşar çökək
bax: Konsekvent dərə.
konkordant intruzivin sinonimi.
1) müasir relyefdə geoloji struktura uyğun gələn morfostruktur; 2) relyef və strukturun sadə, birbaşa (uyğun) münasibəti ilə səciyyələnən morfostruktu
qırışıqlığın formasına uyğun gələn relyef forması. форма рельефа прямая direct form of relief
ümumi istiqaməti qurunun sahilyanı hissəsinin geoloji strukturalarının uzanma istiqamətinə uyğun gələn, sahil