bax: Dağlar
geniş zolaq şəkilində ardıcıl yerləşən dağlıq ölkələr. Dağ qurumlarının rayonlaşdırılmasında ən iri vahid hesab olunur
dağlıq ölkənin, zəif parçalanmış, ətraf sahələrdən müəyyən dərəcədə təcrid olunmuş, uzunluğu və eni eyni olan hissəsi /mis: Böyük Qafqazda Şahdağ, Alp
alçaq dağlıq ölkədə torpaq qatı zəif inkişaf etmiş, aşınma qabığı əksərən çınqıllardan ibarət olan səhra
qırışıqlığın uzanma istiqamətində uzanan, qonşu silsilələrdən tektonik və ya erozion mənşəli uzununa dərələrlə və cökəkliklərlə ayrılan, uzun dağ sils
eyni geoloji inkişaf tarixinə və eyni mənşəyə malik dağ silsilələri. D.s. təcrid olunmuş /Ural/ və ya qrup halında /mis: Qərbi və Şərqi Sayan dağları,
yer qabığında geoloji kütlə əmələ gətirən, müəyyən qədər daimi mineraloji və kimyəvi tərkibə malik, mineralların təbii aqreqatı
səhra iqlimi şəraitində şaquli çatlarla mürəkkəbləşmiş qayalı massivlərin aşınması və denudasiyası nəticəsində yaranmış sütunvarı formalar
bir istiqamətdə uzanan maili yamacı və hamar yalı ilə səciyyələnən hamar relyefə malik yüksəklik. D.t
1) meşə sərhəddindən yuxarıda yerləşən və şibyə, mamır və soyuğa davamlı bəzi otların, kolların üstünlük təşkil etdiyi, dağ bitki tipi (landşaft zonas
böyük süxur kütləsinin sərt və sıldırım yamac boyu dəhşətli düşməsi (uçması). Aşınma proseslərinin, səth və yeraltı suların, eləcə də ağırlıq qüvvəsin
dağ silsiləsinin və ya massivinin ən yüksək hissəsi. Adətən zirvələri alçaq sahələrlə növbələşərək iti diş şəkilli forma əmələ gətirir və açıq səma fo
dağları parçalayan erozion şırımlardan asılı olmayaraq, dağlıq ölkələrin xarici kənarı boyunca uzanan, yamacı
dağlarda, dağ silsiləsinin su ayrıcında ən yüksək hissə /zirvə/ горная вершина summit of mountain
hər tərəfdən yüksək dağlarla əhatələnən tektonik çökəklik. İntensiv dağ əmələgəlmə hərəkətləri nəticəsində geosinklinal sistemin və aralıq massivlərin
dağarası depressiyalarda yerləşən adətən akkumulyativ örtüklü (prolüvial, allüvial, göl mənşəli) düzənlik
yüksək dağ çaylarının və dağarası dərələrin çöküntülərindən ibarət olması, üzvi qalıqların olmaması, müxtəlif cür laylılığı ilə xarakterizə olunur
dağların, dağ qurumlarının əmələ gəlməsinə səbəb olan qalxan tektonik hərəkətlərin və denudasion proseslərin məcmu
dağlıq relyefin əmələ gəlməsi, formalaşması və molass çöküntülərin toplanması dövrü. этап горообразования stage of mountain building
/Nikolaev,1962/ orogenezin sinonimi. Bax: Dağəmələgəlmə
1) ümumi qalxmanın üstünlük təşkil etdiyi differensial yeni tektonik hərəkətlərin mobil sahəsi; 2) dağ silsilələrindən və dağarası çökəkliklərdən ibar
dağlıq ölkələrin təpəlik və ya alçaqdağlıq relyeflə səciyyələnən alçaq kənar hissəsi. Dağlıq ölkənin düzənliyə keçid zonasını təşkil edir
bir neçə buzlağın dağətəyi düzənlikdə birləşərək əmələ gətirdiyi vahid buzlaq sahəsi /Alyaskada Malyaspin buzlağı/
Alyaska tipli buzlaşma, müasir dövr üçün nadir buzlaşma tipi olub, dağ-dərə buzlaşmalarından örtük buzlaşmasına keçid təşkil edir
bax: Berqşrund.
bax: Kənar çökəklik
bax: Pediment
dağ qurumlarına bitişik olan və əmələ gəlməsi və inkişafı onlarla sıx əlaqədar olan, düzənlik. D.d. akkumulyativ və denudasion mənşəli ola bilər
dağlarla və dağ massivləri ilə əhatələnmiş, ana süxurlardan təşkil olunmuş, səthi nazik qırıntı materiallarla örtülmüş, az maili düzənlik
mütləq çökməsi dayanmış, ətraf dağların ümumi qalxmasına cəlb olmuş kənar çökəkliklərə məxsus təpəli və tirəli dağətəyi düzənlik
dağlıq ölkənin güclü parçalanmış daha yüksək mərkəzi hissəsinin kənarlarında yerləşən, pilləli denudasion səth
1) planda dağlarla düzənliklərin sərhəddindən keçən, şərti xətt; 2) dağların aşağı hissəsi ilə təmasda olan düzənlik zona
bax: Dağətəyi
qayalı dağ massivlərini dövrləyən dağətəyi maili düzənlik. пьедестал горы pedestal of mountain
hər hansı bir dağın, dağlıq sistemin ən yüksək zirvəsinin səthi. Mənşəyinə görə müxtəlif olur /Bax: Son denudasion səviyyə/ вершинная поверхность гор
1) dağ qurumu, sıra dağlar, dəniz səviyyəsindən bir neçə min metr yüksəyə qaldırılmış, daxili yüksəkliyi kəskin tərəddüd edən yer qabığının qırışıq, q
aşınma materiallarının toplanma sahəsi olan dağ yamaclarının aşağı hissəsi /gətirmə konuslarının, ufantı konuslarının yayıldığı zona/
ayrıayrı yüksəklik qurşaqlarında ekzogen proseslərin xarakterinə və intensivliyinə təsir edən iqlimin müxtəlifliyi ilə əlaqədar olaraq, dağların relye
yeni tektonik hərəkətlərin təsiri və intensivliyinə görə dağlarda ayrılmış hipsometrik yüksəklik pillələri
denudasiya prosesləri nəticəsində düzəlmiş və müxtəlif yüksəkliyə qaldırılmış səth. Bu cür səthin relyefi adətən təpəli olur
bir və ya bir çox mühüm xüsusiyyətləri dəyişikliyə uğramış ilkin yayla, sonralar qalxması nəticəsində özünün əvvəlki həcmdə bərpa olması zamanı yarana
yer səthinin dəniz səviyyəsindən və ətraf düzənliklərdən yüksəyə qaldırılmış və hündürlüyü kifayət qədər kəskin tərəddüd edən, qırışıq strukturaya mal
bir neçə dağ sistemindən təşkil olunmuş, bir və bir neçə tektogenezin məhsulu olan, müxtəlif struktur xüsusiyyətlərə malik, mürəkkəb dağlar
mənşəyinə və yüksəkliyinə görə müxtəlif dağlardan ibarət olan relyef. Bax: Yüksəkdağlıq, orta dağlıq, alçaqdağlıq relyef
yaylalardan fərqli olaraq zəif parçalanmış, yüksəklikdə yerləşən müxtəlif mənşəli düzənlik. нагорная равнина mountain plain
/yayla/ geniş yayla daxilində yerləşən və çökək sahələrində aşınma materialları toplanan hamar səth. D
orta və yüksək enliklərdə, kontinental iqlimə malik vilayətlərdə, dağların yamaclarında ana süxurlarda formalaşmış terrasabənzər sahələr
dik sahil /Qarabağ/. дахар dakhar
materik daxilində yerləşən və okeanla əlaqədə olan dəniz /Aralıq dənizi, Qara dəniz, Azov dənizi, Qırmızı dəniz/ море внутреннее inland sea, enclosed
buzlağın daxilində yerləşən süxur qırıntıları внутренняя морена englacial drift