çayın axdığı dərənin ən dərin hissəsi; su kəsiminin eni, dərinliyi və sahəsi kimi göstəricilərlə səciyyələnir / yataqda suyun səviyyəsinin tərəddüdünd
çay dərəsi boyu müəyyən məsafədə yerləşmiş iki nöqtədə suyun səviyyəsinin yüksəklik fərqi; çayın ayrıayrı hissələri və ya bütövlükdə çay üçün / mənbə
Azərbaycanın dağlıq və dağətəyi rayonlarında yayda quruyan daşlı çay yatağı. чайлаг chaylag
laylar tamamilə şaquli yatdıqda, bəzən yallar xüsusi görkəm alır ki, o da çevrilmiş asimmetriya adlanır
relyeflə strukturun əks münasibəti ilə səciyyələnir. морфоструктура инверсионная inverted morphostructure
bax: İnversion relyef
intensiv və ya uzun müddətli tektonik hərəkətlər nəticəsində baş verən yatım. Ç.y.daha yaşlı təbəqələr daha cavan təbəqələr üzərində yatır; onların da
çay dərəsi dibinin müasir allüvi ilə örtülmüş nisbətən düz hissəsi. Daşqın zamanı və çayda suyun orta səviyyəsi qalxdıqda əmələ gəlir
bax: Diaqonal laylılıq
Aralıq dənizi tipli karst; karstlaşan səthi çılpaq və demək olarki, torpaq-bitki örtüyündən məhrum olan sahələr üçün səciyyəvidir
çılpaqdağ zonaları üçün səciyyəvi olan pilləli relyef forması. Yüksəkliyi 1-3 m-dən bir neçə on metrə çatan dik çıxıntılı sahələr
göllərlə dolmuş, çoxlu xırda dairəvi çökəklərlə örtülmüş, zandr sahəsi. рябовые равнины ripple plains
/qazax/ hündürlüyü 35-m-ə çatan plato və ya masavari yüksəkliyi əhatə edən eroziya, denudasiya və tektonik mənşəli sıldırım və çətin keçilən pillə
mürəkkəb barxanlar, ayrı-ayrı barxanların birinin digəri üzərinə sürüşməsi, yaxud onların buynuzlarının birləşməsi nəticəsində əmələ gəlir / polisinte
parçalanmış və ya hamarlanmış pilləli səthli relyef. Bütün landşaft örtüyü terras şəkilində yerləşir
yamacda, birbiri üzərində yerləşən bir neçə mərtəbəli sürüşmələr. многоярусные оползни multi-layer landslides
əriyən, yaxud geri çəkilən buzlağın yerində qalan moren. Hərəkətdə olan morenə qarşı qoyulur. отложенная морена deposited moraine, till
yer səthində hər tərəfdən qapalı olan, adətən tektonik mənşəli çökəklik. Bəzən çökəklik məfhumu «depressiya», tektonik çökəklik məfhumlarının sinonimi
hər tərəfdən qapalı yaxud bir və ya iki qarşılıqlı tərəflərdən açıq olan, yer səthində çökəklik. Forması və mənşəyi müxtəlif olur (tektonik, erozion,
tropik karstın bir növü, qrunt suları dərində yerləşən ərazilərdə çatlı əhəng daşlarında inkişaf edir və bir-birinə yaxın yerləşmiş dik yamaclı dərin
dik divarlı, dairəvi, yaxud oval formalı vulkanik depressiya. Güclü püskürmədən sonra ocaqda maqmanın səviyyəsinin enməsi ilə əlaqədar olaraq tavanın
maddələrin su mühitində, az-az hallarda havadan və buzlağın fəaliyyəti nəticəsində quruda və ya dənizdə və okeanda çökdürülməsi sayəsində əmələ gəlir
məfhum iki müxtəlif mənada işlədilir: a) bu və ya digər süxur komplekslərinin toplandığı fiziki-coğrafi şəraitin bərpasında, b) əsasən autigen, eləcə
kimyəvi həllolma yolu ilə əmələ gəlmiş yeraltı boşluğun tavanının çökməsi nəticəsində yaranmış, qıfa oxşar karst çökəyi
yeraltı çay tunelinin tağ hissəsinin uçması yolu ilə əmələ gəlmiş, kiçik çökmə sahəsi. провальное полье collapse polje
karstın yayıldığı ərazilərdə uçma nəticəsində yer səthində əmələ gəlmiş dərinlik (çökəklik). провальная ванна collapse basin
yerin müxtəlif səbəblərdən çökməsi: karst prosesləri, suffoziya, eləcə də daimi donuşluğun inkişaf etdiyi ərazilərdə yerin (yer səthinin) çökməsilə əl
yer qabığının şaquli hərəkətləri nəticəsində mərcan riflərinin rifəmələgətirici mərcanların yaşaya bilmədiyi / 50 m-dən çox / dərinliyə qədər enməsi
layın üst hissəsini, yaxud bütün layı əhatə edən qəribə xırda qırışıqlar və ya diləbənzər törəmələr. Oxşar deformasiyalar əsasən xırda qumlu və alevri
platforma sahələrində metamorfizləşməmiş, zəif qırışmış çökmə süxurlardan təşkil olunmuş çöküntü qatı olub, qədim qırışıqlı, metamorfizləşmiş özülü qe
(geol.) qədim və müasir çöküntülər. Qədim çöküntüləri səciyyələndirərkən Ç. məfhumu aşağıdakı hallarda «süxur» termini ilə birlikdə işlədilir: a) çökü
çöküntülərin sıyıqlaşması və axın halına keçməsi nəticəsində onların səthi sürüşməsi. оплывание осадков flowing of deposits, flowing of sediments
kövrək çöküntü materialların toplanma prosesində, süxura çevrilməsinə qədər suların təsiri altında yenidən yuyulması və yer dəyişməsi
təbii şəraitdə asılı və həll olmuş şəkildə hərəkətdə olan materialların hərəkətsiz hala keçməsi yolu ilə çöküntülərin əmələ gəlmə prosesi
çöküntü əmələgəlmə prosesi gedən yerin səthi; ilkin süxurların parçalanması, parçalanmış materialların daşınması və çökdürülməsi prosesi gedən zona
çöküntütoplanmada fasilə müddəti, bu müddətdə səthin bu və ya digər hissəsində çöküntü toplanması baş verməmişdir
ağacları olmayan sıx, müəyyən qədər kserofil səciyyəli ot bitkilərindən ibarət landşaft tipi. Torpağı qaratorpaq və şabalıdı olur
qatı lava püskürməsi zamanı əmələ gələn, qazanşəkilli forma (krater). кратер котлообразный basinlike crater
1) ətraf düzənliklərdən aydın seçilən ətəkləri ilə kəskin ayrılan, nisbi hündürlüyü 200 m-dən çox olan yüksəklik
alp relyefi terminin sinonimi.
morfoloji və dinamiki cəhətdən relyefdən tam asılı olan dağlıq ölkələrin buzlaqları. Adətən dərələrin başlanğıcında / dərə buzlaqları/, onların yamacl
silsilə və yüksəklikləri bir-birindən ayıran, bəzən kifayət dərəcədə parçalanmış, dərəyə bənzər alçaq sahələr
bir dağ sistemi daxilində yerləşən və iki silsiləni ayıran tektonik çökəklik. внутригорная впадина intermountain depression
erozion fəaliyyətlə əlaqədar yaranmış dağlıq relyef. Dərə şəbəkəsi ilə parçalanması xarakterikdir. Dərə şəbəkəsinin üfqi paylanmasına görə dağ-dərə re
dağ silsilələrində iki tərəfə açıq, dərin, hamar, yastıdibli, eni bəzən 10 kmə qədər çatan alçaq sahə
/ital. sözü olub-zoccolo-taxta pəncəli başmaq/ dağlıq ölkənin qırışıq əsası. Əlverişli tektonik şəraitdə və uzunmüddətli denudasiya proseslərinin təsi
ana süxurların səthini açmaq məqsədi ilə qazılan sadə, adətən çalaya oxşar dağ qazmaları. Axtarış (kəşfiyyat) işlərində geniş tətbiq olunur
əsas dağ silsiləsindən ayrılan və başqa istiqamətdə uzanan 2-ci dərəcəli dağ silsiləsi. Əsas dağ silsilələrinin parçalanması və neotektonik hərəkətlər
dağ düyünü, iki və ya bir neçə sıradağların və ya dağ silsilələrinin birləşdiyi yer. Adətən belə yerdə ən yüksək zirvələr yerləşir
qonşu dağlıq hissədən dərin dərələr, dağ keçidləri, aşırımlar və dağlararası çökəkliklərlə ayrılan, dağ qrupu