Yerin dərinliklərindən səthə çıxan sular. Yüksək temperatura və özünəməxsus kimyəvi tərkibə malikdir
istilik gətirən külək. Qış fəslində əsən belə külək qarın vaxtından əvvəl əriməsinə səbəb olur. (Astara, Lənkəran, Masallı rayonları)
1 saniyə ərzində axının en kəsimindən keçən asılı və yuvarlanan dib gətirmələrin miqdarı. Kq/s ilə ifadə olunur
dağ çaylarının mənsəb hissələrində qırıntı materiallarından əmələ gəlmiş relyef formasıdır. G.g. zirvəsi yamaca doğru durmuş, hamar yarımkonus formada
onların aşağıdakı əsas fiziki və kimyəvi xassələrini təcəssüm etdirir: 1. Həndəsi ölçüsü; 2. Hissəciyin şəkli; 3
Azərbaycanda, əsasən, Abşeron yarımadasına xas olan cənubdan, cənubi-şərqdən əsən külək. Xəzriyə nisbətən istidir
quru çökəkliklərində yerləşən təbii su hövzəsi. Ətalətli su dövranına malikdir. G. çökəklikləri tektonik, buzlaq, çay, vulkan və s
su, enerji, kimyəvi maddələr, peloidlər, biokütlə və s. G.e.-nın mühüm təsərrüfat əhəmiyyəti var.
bax. Limnologiya.
avtoxton, alloxton və bəzən də antropogen mənşəli olub gölün dibində toplanır. Bir sıra göllərdə dib çöküntülərinin qalınlığı gölün maksimal dərinliyi
göl çalası və su kütləsinin ölçü kəmiyyətləri. Əsas morfometrik elementlərə aiddir: su səthinin sahəsi, su kütləsinin həcmi, maksimal və orta dərinliy
müəyyən dövr ərzində gölə daxil və oradan xaric olan suların kəmiyyətini əks etdirir.
atmosferdə səs hadisəsi: ildırım boşalması ilə müşayiət olunur. İldırımın yolunda təzyiqin ani artması nəticəsində havanın rəqslərindən yaranır
atmosferdə, havadakı su damlacıqlarından işığın sınması və əks olunması nəticəsində əmələ gələn optik hadisə
yalnız gecələr müşahidəsi mümkün olan, 80-85 km hündürlükdə yerləşən, yerini 40-80m/san sürəti ilə dəyişdirən buludlardır
günün, günəşin üfüq arxasında olduğu vaxtıdır. G.-ün uzunluğu ekvatorda həmişə 12 saatdır. Qalan en dairələrində isə G
Yerin səthinə düşən şüalı və korpuskulyar Günəş enerjisi. Orta intensivliyi 2 kal/sm² 1 dəq. (günəş konstantı) təşkil edir
Günəşin üzərində baş verən fiziki dəyişikliklərin məcmusu. G.f.-nın zahiri təzahürü Günəş ləkələri, məşəllər, protuberanslar və s
Günəş səthində müşahidə edilən tutqun ləkələr. Diametri 10 min km-ə çatır. Parlaqlığı normal Günəş diskindəkindən 10 dəfəyədək zəifdir, temperaturu fo
Günəşin şüa enerjisinin müalicə profilaktika məqsədi ilə işlədilməsi: işıq müalicəsinin bir növü. Orqanizmə infraqırmızı və ultrabənövşəyi günəş şüala
Günəş şüalarının radiasiyası. Yerdə ekzogen bioloji və meteoroloji proseslər üçün yeganə enerji mənbəyi sayılır
Müəyyən ərazidə Günəşin horizontda olaraq bulud, duman altında olmadığı vaxtın dava-miyyəti (adətən orta çoxillik)
müəyyən ərazidə konkret zaman dövründə (ay, mövsüm, il, illər) küləyin ən çox müşahidə olunan istiqaməti
okean və dənizlərdə məskunlaşan heyvan və bitkilərin məcmusu.
Yer atmosferini təşkil edən fiziki qaz qurşağı. Quru H. azot (78,08%), oksigen (20-,95%), arqon (0,93%), karbon qazı (0,03%), az miqdarda təsirsiz qaz
METEOROLOGİYADA Müəyyən mərhələdə və müəyyən vaxt ərzində atmosfer proseslərinin fasiləsiz olaraq dəyişilən vəziyyəti
troposferdə və strotosferdə əmələ gəlib, geniş sahəni əhatə edən külək sistemi. Atmosferin ümumi sirkulyasiyasına (siklon, passat, musson) daxil ola b
əhalinin və xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələrini mövcud və gözlənilən hava şəraiti haqqında məlumatla təminetmə sistemi
atmosferdə həll olan kimyəvi elementlər (oksigen, hidrogen, karbon, azot); canlı maddələrin əsas kütləsini təşkil edir
İri miqyaslı atmosfer proseslərinin təhlili əsasında havanın gələcək vəziyyəti haqqında irəli sürülmüş elmi fikir
ekosistemdə atmosfer və onun qazlarının hərəkətli vəziyyəti. H.r. atmosferin çirkləndirilməsi nəticəsində güclü pozula bilər
İri şəhərlərdə və sənaye mər-kəzlərində hər gün, əsasən, üç təkrarda nümunələr götürülən daimi məntəqələr
Bağlı yerlərdə (bina daxilində, otaqda), nəqliyyat vasitələrində və s.-dəki hava mü-hitinin parametrlərinin (havanın temperaturunun, nisbi nəmliyinin,
Havada su buxarının miqdarı; hava və iqlimi müəyyən edən kəmiyyətlərdən biri. H.n. əsasən, 1) su buxarının təzyiqi, 2) mütləq rütubət (1 m³ havada ola
eyni həcmdə və temperaturda olan havadakı faktik su buxarı miqdarının, həmin havanın doyması üçün tələb olunan su buxarı miqdarına olan nisbətinə deyi
atmosfer havasının sanitariya mühafizəsi Atmosfer havasının zərərli tullantılardan qorumağa yönəldilmiş, qanunverici təşkilatı və sanitariya-texniki t
Termometr vastəsilə açıq havada müəyyən edilən temperatur. H.t. adətən yer səthindən 2 m hündürlükdə meteoroloji budkada qoyulmuş quru psixrometrik te
Havanın texniki vasitələrlə tozdan və digər zərərli qatışıqlardan təmizlənməsi. Yaşayış, ictimai və istehsalat binalarına daxil olan hava, ventilyasiy
Günəş radiasiyasından istifadəyə əsaslanan texnika sahəsi. H. texnikanın perspektivli sahələrinə aid edilir
sıfır qrupuna aid olan kimyəvi element. Hər il atmosferə yer qabığında radioaktiv parçalanma zamanı on milyon m³-larla helium düşür
dib çölüntülərinin tərkib hissəsi olub kimyəvi reaksiya nəticəsində gölün dibinə çökən duzlar.
(yun. hydraulikos – sulu; hüdor-su+aulos-borucuq) mayelərin hərəkət və müqavimət qanunları və onların bərk cisimlərlə qarşılıqlı əlaqəsi, habelə həmin
kiçik göllərdə və üst bataqlıqlarda müşahidə olunur. H.s. hər hansı işinə görə suyun səviyyəsinin aşağı düşməsi və dib qruntunun aerasiyasının güclənm
(hidro..+aero…+mexanika) mexanikanın bölməsi; maye və qaz mühitlərin müvazinətini, hərəkətini, onların bir-biri ilə və bərk cisimlərlə qarşılıqlı təsi
su orqanizmləri və onların xarici mühitlə qarşılıqlı əlaqəsindən bəhs edən elm. H., əsasən, ekoloji elm olub okeanların, dənizlərin və şirin suların b
çay, göl və dənizlərdə həyat sürən bütün bitki və heyvanlar aləmi.
su biosenozları.
(hidro…+coğrafiya) hidrologiyanın coğrafiyaya aid hissəsi; suyu təbiətin digər komponentləri (iq-lim, relyef, torpaq, bitki örtüyü) ilə əlaqəli şəkild
(hidro…+dinamika) hidroqrodinamikanın bölməsi; sıxılmayan mayelərin hərəkətini və onların bərk cisimlərlə qarşılıqlı təsirini öyrənir (sıxılan mühitin
su ehtiyatları enerjisindən istifadə problemləri ilə əlaqədar energetika bölməsi. H.-nın başqa energetika növlərinə nisbətən üstünlüyü su ehtiyatının