suyun üst qatında (5 sm qalınlığında) yaşayan orqanizmlərin məcmusu.
buzlaqlardan sonrakı epoxa-müasir geoloji epoxa. Yerin geoloji tarixinin Antropogen dövrünün sonuncu, bitməmiş hissəsidir
Atmosferin Yer səthindən 90-95 km hündürlüyə qədər olan qatı, burada hava yaxşı qarışmış və qazların faizlə qarşılıqlı nisbəti yer səthi sahələrdəki k
su kütləsində temperaturun səthdən dibə kimi eyni olması. Göllərdə bahar və payız temperatur stratifikasiyasından sonra formalaşır
topoqrafiq xəritələrdə d.s.-ndən eyni hündürlükdə yerləşən nöqtələri birləşdirən xətlərə deyilir. H. vasitəsilə xəritələrdə relyef əks etdirilir
1) Səth axını olmayan alçaq sahə (axarsız hövzə). 2) Dəniz dibinin bu və ya digər dərəcədə izometrik formaya malik alçaq sahəsi, çökəklik
(lat. humidus - rütubətli) rütubətliyi artıq olan iqlim. H.i.-də yağıntının miqdarı buxarlanan və yerə hopan suyun miqdarından xeyli çox olur və artıq
tünd qırmızı (qəhvəyi) rəngli su hövzəsi; bitki və heyvan qalıqlarının mikrobioloji çürüməsi nəticəsində əmələ gəlmişdir (tundra və tayqa zonasının bi
dağlarda hündürlükdən asılı olaraq hadisələrin qanunauyğunluqla bir-birini əvəz etməsidir. Hündürləşdikdə günəş radiasiyasının, xüsusən qısadalğalı ra
Müstəvi üzərində yer səthinin, ulduzlu göyün, yaxud onların hissələrinin riyazi kiçildilmiş və ümumiləşdirilmiş təsviri
Kartoqrafiyanın bölməsi. Onun nəzəri əsaslarını, inkişaf tarixini, kartoqraf mənbələrin: (onların elementləri, xüsusiyyətləri və s
Bakı nordu Abşeron yarımadasında və onun ətraf zonasında əsən güclü şimal küləyi. Sürəti 10 m/san-dən çox olur, bəzən 40-42 m/san-yə çatır
(yun. Chion-qar və sphaira-şar, təbəqə) atmosferin daima qar və buz olan təbəqəsinə deyilir.. X. Yer kürəsini tam təbəqə şəklində əhatə etmir
yüksək temperaturlu sulu su hövzəsi.
kimyəvi xassələrinə görə ekstremal su hövzəsi (məs., daxili duzlu su hövzələri).
hər hansı su hövzəsi və ya axar suda yaşayan balıq növlərinin məcmusu.
Müasir dövrdə iqlim şəraitinin dəyişməsi. XIX əsrin so-nundan başlayaraq havanın plane-tar miqyasda istiləşməsi müşahidə olunur
havanın çoxillik rejimi. Hava şəraitinin bir-birini əvəz edən bütün müxtəlifliklərinin məcmusu. Planetar miqyasda, zonalar daxilində İ
iqlimin əsas elementləri: günəş radiasiyası (işıq, istilik), atmosfer çöküntüləri və atmosfer təzyiqi, havanın rütubətliyi, torpağın rütubətliyi, hava
Yerin hər hansı sahəsi üçün xas olan orta iqlim göstəricilərinin normadan xeyli kənara çıxması.
iqlimi səciyyələndirən meteoroloji elementlər, yəni bu elementlərlə iqlim göstəriciləri tərtib olunur
landşaftın komponentləri və elementləri və onların müasir iqlimini, suyu və onun kimyəvi tərkibini, planktonu, su bitkilərini əks etdirən mövsümi və d
bax: ekoloji klimaks.
iqlim şəraitinə görə Yer səthinin böyük enlik qurşaqları. İqlim qurşaqları əsasən temp.-r və yağıntı rejimi ilə səciyyələnir
ilin özünün iqlim xüsusiyyətlərinə görə dövrlərə bölünməsi. Mülayim iqlim şəraitində adətən 4 mövsüm (yaz, yay, payız, qış) ayrılır
iqlim-hava amillərindən müalicə və profilaktiki məqsədi ilə istifadə edilməsi. İ.m. və iqlim profilaktikasının nəzəri əsasını tibb iqlimşünaslığı təşk
canlı orqanizmlər üçün temperatur rejimi və rütubətliyin miqdar parametrlərinin vaxta və əraziyə görə bir-birinə uyğun gəlməsi
çoxillik dövr üçün iqlimin dəyişmə proqnozu.
eyni iqlim şəraitinə görə ərazini (vilayət, ölkə və s.) qurşaq, zona, vilayət və daha kiçik rayonlara bölünməsi
Yer kürəsinin təqribən enlik istiqamətində uzanan və müəyyən iqlim şəraitinə görə bir-birindən fərqlənən zonalardır
orqanizmlərin yeni həyat şəraitinə uyğunlaşması. İki cür İ. ayırd edi-lir: 1) orqanizmlərin maddələr mübadiləsinin dəyişməsi ilə gedən uyğunlaşma; 2)
iqlimin insanın təsərrüfat fəaliyyətinin təsiri nəticəsində pisləşməyə doğru dəyişməsi (SO2 və digər qazların atmosferə intensiv tullanması və atmosfe
iqlimin yaxşılaşdırılması, torpaq səthi havada insan üçün əlverişli istiqamətdə yerli iqlimin dəyişdirilməsi üzrə tədbirlər, məsələn, suvarma, bataqlı
sənayenin inkişafı, qismən sənaye qurğulrında yanacağın yandırılması havanın temperaturunun artması, həmçinin bunun nəticəsi olaraq atmosferdə karbon
iqlimlər haqında elm. İ.-ın başlıca vəzifəsi Yer kürəsinin müxtəlif sahələrinin iqlimlərini təsvir edib səciy-yələndirmək, onları təsnif etmək, onları
vaxt müddəti. Bu müddət içərisində Yer kürəsi Günəş ətrafında dolanıb öz orbitində çıxdığı nöqtəyə (yaz gecə-gündüz bərabərliyi nöqtəsinə)qayıdır
qasırğalı buludlar arasında baş verən elektrik boşalması (qığılcım şək-lində). İldırım vurması çox qüvvətlidir, ağacı parçalayır, quru ağacı yandırır,
müxtəlif obyektləri ildırım vurmasından qorumaq üçün tədbirlər və texniki vasitələr kompleksi. Mühafizə üsullarının hamısında əsas faktor mühafizə olu
ilin ulduzlu göydə Günəşin hərəkətinə uyğun dövrlərə bölünməsi. Növbələşməsinə səbəb Yer oxunun Yerin Günəş ətrafına dolandığı orbit müstəvisinə 66033
aylar ərzində meteoroloji elementləri (atmosfer təzyiqi, temp-r və s.) ən yüksək kəmiyyəti ilə ən aşağı kəmiyyəti arasında fərq
(lat. in – daxilində və filtratio – süzülmə) səthi (irriqasiya, suvarma) suların torpağa, dağ süxurlarına süzülməsi və onların kapilyar, subkapilyar m
Layın akkumulyativ fəaliyyəti nəticəsində deltanın sahəsini ar-tırması (böyütməsi).
müəyyən vaxt (dəqiqə, gün və s.) ərzində üfiqi səthə (1 sm²) düşən düz günəş radiasiyası və ya ümumi günəş radiasiyası (kalorilərlə) axını
atmosferin 50 (80) km-dən yuxarıda yerləşən ionlaşmış qatı. Yuxarı sərhədi şərti olaraq 15-20 min km götürülür
(lat. irrigatio – suvarma) k.t.-da texnoloji üsul: bitkinin su rejiminin yaxşılaşdırılması məqsədilə lazım olan dövrdə əlavə sudan istifadə edilməsi
torpaq eroziyasının bir növüdür: suvarma əkinçiliyində aqrotexnika və suvarma qayda və normalarına rəayət etmədikdə baş verir: yaxşı planlaşdırma apar
temperaturu 42-98° olan termal su qaynaqları (bulaqları).
Yerin iqlim qurşaqları məcmusu. Bura ekvatorial qurşaq, subekvatorial qurşaqlar və tropik qurşaqlar daxildir
müəyyən bir yerdə və ya rayonda dövri olmayaraq ( advektiv) havanın temperaturunun yüksəlməsi.
ayrı-ayrı təbii mühitə (atmosfer, su, torpaq) daxil olan və sərf olunan istiliyin nisbəti.