I
сущ. малярия (инфекционное заболевание, сопровождающееся приступами лихорадки). Xroniki malyariya хроническая малярия, malyariyaya qarşı dərmanlar средства против малярии
II
прил. малярийный:
1. относящийся к малярии. Malyariya tutması малярийный приступ, malyariya xəstəlikləri малярийные заболевания
2. являющийся возбудителем или очагом малярии. Malyariya ağcaqanadı малярийный комар, malyariya paraziti малярийный паразит
3. связанный с борьбой с малярией. Malyariya stansiyası малярийная станция
Malyariya
Malyariya — ölümcül qlobal xəstəliklərdən biri. Xüsusilə Afrikada geniş yayılıb. Ağcaqanadların yaratdığı bu xəstəlik əsasən Sahara Afrikasında üstünlük təşkil edir.
== Xəstəliyin yaranması ==
Malyariya parazitləri insanın qanına düşdükdə dövr edərək qaraciyərə düşürlər, onun hüceyrələrinə nüfuz edirlər, orada böyüyərək çoxalırlar. Sonradan parazitlər qaraciyəri tərk edərək eritrositlərə daxil olurlar. Bu proses bir həftədən bir neçə aya kimi çəkə bilər. Parazitlər qaraciyərdə olduqda insan heç bir narahatlıq hiss etmir. Eritrositlərə daxil olan parazitlər öz inkişafını davam etdirir və çoxalırlar. Eritrositlərin qılafı partladıqdan sonra onlar digər eritrositlərə daxil olmağa imkan əldə edirlər. Bu cür halda parazitlər toksinlər ifraz edirlər (zəhərlər).
Malyariya paraziti
Plasmodium (lat. Plasmodium) — chromista aləminin apicomplexa tipinin aconoidasida sinfinin haemospororida dəstəsinin plasmodiidae fəsiləsinə aid xromist cinsi.
Malyariya paraziti mikroskopik ölçüyə malikdir. Bu paraziti insana anofeles cinsindən olan ağcaqanadlar keçirir. Parazitlə yoluxmuş ağcaqanad sağlam insanı sancdıqda parazit insanın qanına keçir. Qana keçmiş parazitlər qaraciyər toxumasına daxil olur. Burada parazitlər böyüyür və çoxalır: nəticədə çoxlu miqdarda cavan hüceyrələr (parazitlər) əmələ gəlir, çoxalma yenidən təkrar olunur. Əmələ gəlmiş yeni cavan parazitlər qanın qırmızı qan cisimciklərinə daxil olur, orada qeyri-cinsi yolla yuxarıdakı qaydada (qaraciyər toxumasında olduğu kimi) təkrarən yenidən bölünür, nəticədə qırmızı qan cisimcik partlayır. Qanın plazmasına tökülən parazitlər yeni sağlam eritrositlərə daxil olur və həmin proses yenidən təkrar olunur.
Müəyyən müddətdən sonra insanın qanında olan parazitlərin çoxalması dayanır və onların sonrakı inkişafı üçün ağcaqanadın bədəninə düşməsi lazımdır.
Malyariya (film, 1934)
== Məzmun ==
Təbliğat-təşviqat filmi respublikamızın aran bölgələrində kütləvi hal almış malyariya xəstəliyinə qarşı görülən profilaktik tədbirlərdən söhbət açır.
== Filmin heyəti ==
=== Filmin üzərində işləyənlər ===
Rejissor: İvan Tartakovski
Operator: İvan Tartakovski
== Mənbə ==
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 54; 57.