Azərbaycanca
Язык
Тип
Словари
Словари → Азербайджанско-французский словарь

palçıq

is. 1) boue f ; 2) saleté f ; ordure f ; 3) argile f ; 4) tib. (müalicə üçün) boues f pl minérales ; boues f pl curatives

◊ kimisə dartıb ~dan çıxarmaq tirer qn de la boue (de la fange, du ruisseau) ; dulusçu palçığı glaise f, argile plastique ; terre f glaise ; ağ ~ argile blanche ; kaolin m ; ~ məmulatları poteries f pl ; odadavamlı ~ argile réfractaire

#palçıq #palçıqlı #batmaq #çamur #paltar #palçıqlamaq #palçıqçı #lıqqa #palto #zığ #canavar #bacı #paleobiocoğrafiya #papaq #karvançı #lirik #nikbin #ocaq #abituriyent #avara
a b c ç d e ə f g h x ı i j k q l m n o ö p r s ş t u ü v y z
p pa pe pə pı pi pl po pö pr ps pu pü py
palazqulaq
palçıqlamaq
OBASTAN VİKİ
Palçıq qrifonu
Palçıq qrifonu (rus. грязевой грифон, ing. mud grifon) — palçıq vulkanları üzərində qaz, su və palçıq xaric edən kiçik çıxışlar, hündürlükləri 10-la sm-ə çatır.
Palçıq sopkası
Palçıq sopkası (rus. сопка грязевая, ing. mud bald mountain) — kiçik ölçülü palçıq vulkanı. Palşıq sopkası forması püskürülən palçığın qatılığından asılı olur. Sopka palçığının duru olduğu hallarda konus əmələ gəlməyə də bilər.
Palçıq vulkanı
Palçıq vulkanları – vulkan palçığı materiallarından təşkil olunmuş, zirvəsində krateri olan yastı konus formalı təpə (hündürlüyü 400m-dək). Fasiləsiz və ya vaxtaşırı vulkan palçığı, qaz, suxur qırıntıları, su (bəzən neftli) püskürür. == Haqqında == Azərbaycanın neft-qaz rayonlarında 300-dən çox palçıq vulkanı və palçıq vulkanı təzahürü yerləşmişdir. Onların əksəriyyəti intensiv qrifon-salza fəaliyyəti ilə səciyyələnir və yer səthinə KH qazları, minerallaşmış sular, neft emulsiyalı lilli palçıq çıxarır. Adətən palçıq vulkanının püskürməsi güclü yeraltı uğultu və partlayışla başlanr. Yerin dərin qatlarından yer səthinə çıxan qazlar alışır. Bəzən vulkan üzərində alovun hündürlüyü 1000 metrə (Qarasu a.vulkanı) çatır. Palçıq vulkanının qazları əsasən, metandan, qismən ağır karbohidrogenlər və təsirsiz qazlardan ibarət olur. Palçıq vulkanının suyu yod, brom, bor və s-li hidrokarbonatlı-natriumlu olur, palçığının tərkibində çoxlu mikroelement (bor, civə, manqan, mis, barium, stroisium, litium və s.) olur. Hər il Azərbaycanda 2-dən 5-dək, bəzən daha çox püskürmə paroksizmi baş verir.
Hamamdağ palçıq vulkanı
Hamamdağ palçıq vulkanı - Xəzər dənizi sahilində Pirsaat burnunda yerləşir. == Ümumi məlumat == Ondan cənub-qərbdə Ağzıbir, cənubda isə Bəndovan palçıq vulkanları yerləşir.
Keyrəki palçıq vulkanı
Keyrəki palçıq vulkanı — Abşeron yarımadasında, Bakıdan 12 km şimalda, Binəqədi qəsəbəsindən bir qədər aralıda yerləşir. Vulkanın şimal yamacı dik, cənub yamacı isə az meylli olan kəsik konus şəklindədir. Krater bəndi üzərində hazırda qaz və maye çıxışlar müşahidə edilir. Tektonik cəhətdən vulkan eninə, Binəqədi antiklinalının cənub qanadının tağətrafı hissəsində yerləşmişdir. Sahənin geoloji quruluşunda Oliqosen-Miosen və Pliosen kompleksi çöküntüləri iştirak edirlər. Sopka brekçiyası tərkibinin öyrənilməsi və onun dillərinin yerləşməsi 1885-1968-ci illərdə baş vermiş son səkkiz püskürmənin sərhədlərini ayırmağa imkan verir. Azərbaycanın tez-tez püskürən palçıq vulkanlarındandır. Morfologiyasına görə kiçik kraterli gümbəzşəkilli olub, mütləq hündürlüyü 146 m, nisbi hündürlüyü isə 116 m-dir. İlk dəfə vulkan 1824-cü ildə püskürmüşdür. Vulkan cəmi 17 dəfə püskürmüşdür ki, onlardan 5-i keçən əsrdə olmuşdur.
Keçəldağ palçıq vulkanı
Keçəldağ palçıq vulkanı — Abşeron yarımadasının qərbində, Ceyranbatan su anbarının şərq sahilində Sumqayıt yolunun kənarında yerləşir. Mütləq hündürlüyü 114 m-dir. 2000-ci il oktyabrın 10-da vulkanın ilk qeydə alınan püskürməsi baş verdi. Püskürmə fasilələrlə 1.5 saat davam etdi. Şahidlərin sözlərinə görə qaz alışması baş vermədən vulkan palçığı 40–50 m hündürlüyə atılırdı. Bir qədər sakitləşən vulkan axşam saat 21:00-da yenidən aktivləşərək 1 saat müddətində palçıq püskürdü. Nəticədə, vulkan ağzı ətrafında dairəvi çatlar əmələ gəldi və kraterin divarları uçularaq aşağı töküldü: vulkanın kalderaya oxşar krateri yarandı. Vulkan yer səthinə 190 min m³ vulkan brekçiyası tulladı. Brekçiya vulkanın yamacını qismən örtərək qərbə, su anbarına tərəf axaraq bəzi yerlərdə suya qarışmış və anbarın kənarında olan yarımçıq yaşayış evlərini örtmüşdü. Brekçiyanın örtdüyü sahə 3.9 ha olmuşdur.
Kürsəngi palçıq vulkanı
Kürsəngi palçıq vulkanı - Salyan rayonu, Kürsəngi kəndi ərazisində, Bakı-Salyan yolunun sağında yerləşən sönmüş palçıq vulkanı. Adının etimologiyasına dair bir çox nəzəriyyələr mövcuddur: Kürün səngidiyi yer olaraq- Kürsəngi; Kür və səng (farsca: daş, qaya) Kürsəngi-Kürdaşı olaraq və s. == Ümumi məlumat == Dağın hündürlüyü təxminən 77 metrə çatır. Palçıq vulkanı dağı Kürsəngi kəndi ərazisində yerləşir. Dağın şimal-şərq ətəklərində Yolustü kəndi yerləşir. Dağın ərazisində "Kürsəngi küp qəbirlər nekropolu" yerləşir. Dağ və kəndin ərazisi keçmişdə maldar ellərin qışlaq yeri olmuşdur..
Lökbatan palçıq vulkanı
Lökbatan palçıq vulkanı — Bakı şəhərindən 12–15 km cənub-qərb istiqamətində, Lökbatan qəsəbəsi yaxınlığında, Xəzər dənizi sahilində eyni adlı neft-mədən sahəsində yerləşən palçıq vulkanı. Püskürmələrin sayına görə "dünya rekordçusu" olan bu palçıq vulkanı Azərbaycanın ən aktiv, dünyanın isə ən aktiv 5 palçıq vulkanından biridir. Azərbaycanın fəaliyyətdə olan vulkanları içərisində ən fəallarından biri olub, təxminən hər 3-10 ildən bir püskürür. Lökbatan vulkanı Xəzər səviyyəsindən nisbi 130 m, səthdən 100 m hündürlükdə yerləşir. Vulkan oroqrafik cəhətdən zirvəsində iki günbəz şəkilli yüksəklikdən ibarətdir. Bu iki yüksəklik arasında 1887-ci ildə üçüncü dəfə püskürmədən sonra əmələ gəlmiş yüksək krater sahəsi yerləşir. 1829-cu ildən başlayaraq bu vulkan 25 dəfə püskürmüşdür. Vulkan axırıncı dəfə 2017-ci ilin may ayının 2-də püskürmüşdür. Sopka brekçiyasının əsas kütləsi sahənin qərb hissəsinə axır. Burada vulkanın əvvəlki püskürmələri nəticəsində əmələ gəlmiş ayrı-ayrı təpələr vardır.
Qalmaz palçıq vulkanı
Qalmaz palçıq vulkanı — (199 m) Azərbaycan ərazisində olan iri palçıq vulkanlarından biridir. == Ümumi məlumat == Onun konusvari gövdəsi geniş düzənlik üzərindən ucalır. Qalmaz palçıq vulkanı oval şəklində olub, şimal-qərbdən cənub-şərq istiqamətində 3,5 km-dən artıq məsafədə uzanır. Onun ən enli hissəsi 2 km-dən artıqdır. Bu vulkan Ələt Stansiyasından 13 km-ə qədər qərbdə, Pirsaatçayın sağ sahilində yerləşir. Qalmaz palçıq vulkanı eyni adlı braxiantiklinalın çatma hissəsində, uzununa və eninə istiqamətli tektonik sınmaların kəsişdiyi sahədə yerləşir. Onun püskürdüyü brekçiyalardan ən qədimi üst Yura yaşlı çöküntüləridir. Bundan əlavə həmin brekçiyada üst Təbaşir, Paleogen, orta Miosen, Pont yarusu, Məhsuldarqat, Ağcagil, Abşeron və aşağı Dördüncü dövr süxurları da iştirak edir (Ə. Ə. Yaqubov, Ə. Ə. Əlizadə, M. M. Zeynalov, 1971). Qalmaz palçıq vulkanının krater hissəsi cənub-şərqdə yerləşib, elips şəklinə yaxındır. Onun qərb hissəsində dörd, cənub və şimal hissələrində isə iki iri krater valı vardır.
Mineral palçıq
Mineral palçıq – bataqlıqların, dəniz, liman və laqunların, göllərin üzvi və mineral çöküntüləri. Tərkibində olan maddələr hesabına palçıqların fiziki-kimyəvi və biokimyəvi dəyişilmələrə məruz qalır. Mənşəyinə görə onları 3 qrupa ayırırlar. 1-ci qrupda liman və laqun palçıqları (S, K, Na), 2-ci qrupda göl və bataqlıq palçıqları (Na, S, B) və 3-cü qrupda palçıq vulkanları məhsulları (2-ci qrupdan əlavə olaraq Li, Se, F, Br, J və s.) iştirak edir. == Haqqında == Palçıq tullantılarının tərkibində karbon, yod, bioloji aktiv maddələr, ion şəklində elementlər və insan orqanizmi üçün əhəmiyyətli olan yüzlərlə mineral var. Xüsusən sümük, oynaq sistemlərinin, sinir xəstəliklərinin müalicəsində çox gözəl təsirləri mövcuddur. Azərbaycanın vulkan palçığının üzvü komponentlərində bioloji aktiv maddələr aşkar edilib. Onlarda müalicə üçün faydalı inqridiyentlər: yod, bor, brom, maqnium, litium, vanadium, mis, dəmir və s. müəyyən olunub. Üzvi maddələrdən - naften, humin və fulvo turşuları və başqa bir sıra fermentlər qeydə alınıb.
Qoturdağ palçıq vulkanı
Qoturdağ palçıq vulkanı — Azərbaycan Respublikasının palçıq vulkanlarından biri. == Haqqında == Qoturdağ palçıq vulkanı Qobustan zonasını Aşağı-Kür çökəkliyindən ayıran Ələt tirəsinin suayrıcı qılıcında yerləşir və yastı yüksəklik formasında olub Xəzərin səviyyəsindən 180 metr yüksəkliyə qalxır. Vulkan pliosen-eopleystosen çöküntülərindən təşkil olunmuş eyniadlı antiklinalın tağında yerləşir və özünün eksploziv fəaliyyətinin nadirliyi ilə fərqlənir: onun mərkəzində yerləşən, hündürlüyü 6–8 m və eni 2 m-ə çatan bəndlə hüdudlanmış kraterin ağzından davamlı olaraq müxtəlif rəngli və yaşlı süxur qırıntılı qatı boz palçığın sıxılıb çıxarılması prosesi gedir. Bütün bu qatı kütlə burulmuş tıxac formasında ayrı-ayrı qollar şəklində 3–5 km uzunluğunda vulkanın şimal-şərq yamacı boyunca aşağı axır. Vulkanın qədim palçıq örtüyü təqribən 430 hektar sahəni tutur və buruq qazıma məlumatlarına görə, onun qalınlığı 40–80 m arasında dəyişərək, vulkanın mərkəzindən kənarlara doğru azalır. == Mənbə == Tələt Kəngərli. Azərbaycan Respublikasının geoloji irsi. Bakı: Nafta-Press, 2013.
Quşxana palçıq vulkanı
Quşxana palçıq vulkanı– Abşeron yarımadasının qərbində yerləşir. == Haqqında == Abşeron vilayəti eyniadlı yarımadanı və Xəzər dənizinin ona qovuşan sahil zonasını əhatə edir. Palçıq vulkanları vilayətin qərb və mərkəz hissəsində daha geniş yayılmışdır. Vilayətin qərbində və mərkəzində Hökməli, Binəqədi, Saray, Novxanı, Zigilpiri, Keyrəki, Abix, Boğ - boğa, Böyükdaş, Otman -Bozdağı, Lökbatan, Şonqar, Quşxana və başqa çox iri vulkanlar yerləşmişdir. Axtarma vulkanından 2 km cənubda eyni adlı neft yatağının yaxınlığında yerləşib. Vulkan ellipsvari formada olub, əsası geniş, yamacları aç meyllidir. Onun müasir görünüşü püskürmənin qədimliyini göstərir. Kəşfiyyat qaçımasının məlumatları göstərir ki, 80–100 m qalınlıüında olan brekçiya bilavasitə Məhsuldar qatı örtür. Sahənin geoloji quruluşunda Abşeron və Aücagil çöküntüləri, habelə qırışğın taüında 600 m-dək yuyulmuş Məhsuldar qat iştirak edir. Hazırda Quşxana vulkanı sakitlik vəçiyyətdədir.
Quşçu palçıq vulkanı
Quşçu palçıq vulkanı — Azərbaycan Respublikasının Şamaxı rayonu, Quşçu kəndi ərazisində yerləşən palçıq vulkanı. Vulkanda son püskürmə 24 yanvar 2021-ci il tarixində qeydə alınmışdır. Bundan əvvəl, 2019-cu ilin fevralında qeyda alınan püskürmə zamanı, hansı ki, 1 dəqiqə 30 saniyə davam etmişdir, vulkanın hündürlüyü 15-20 metrə qalxıb, təqribən 2 hektar ərazini əhatə edib. "Quşçu" kiçik vulkan olsa da, aktiv vulkanlar sırasına daxildir. == Tarixi == Vulkanın ilk püskürməsi 1913-cü ildə qeydə alınıb. Quşçu vulkanı son 200 il ərzində 15 dəfə püskürüb. Ən güçlü püskürmələri 1917, 1941, 1992-ci illərdə qeydə alınmışdır. Bundan öncəki püskürməsi 2018-ci ilin yanvar ayında qeydə alınıb.
Qırməki palçıq vulkanı
Qırməki palçıq vulkanı — Balaxanı-Sabunçu-Ramana yatağından qərbdə yerləşib Qırməki silsiləsinin kümbəz vari formalı yüksəkliyini əhatə edir. Yüksəklikdən şimalda eyni adlı təpəli silsilə keçir; silsilədən şərqdə ona paralel geniş və dərin Qırməki vadisi uzanır. Silsilənin digər şaxəsi Qırməki dağının cənub tərəfindən davam edir. Hər iki şaxə cənub-şərqə dönərək Boğ-boğa vulkanının ətəklərində birləşir. Qırməki vulkanının fəaliyyəti haqqında son yüz ildə ədəbiyyatda məlumat yoxdur. Vulkan çox əsrarəngiz və nadir landşafta və olduqca zəngin bioloji müxtəlifliyə malikdir. Abşeron palçıq vulkanlarının heç biri bu qədər zəngin bitki örtüyünə malik deyildir. == Mənbə == Yusifov, Elman. Bioloji müxtəliflik: Abşeron yarımadasının təbiət abidələri- Bakı : Nurlar NPM, 2007.
Qızmeydan palçıq vulkanı
Qızmeydan palçıq vulkanı — Azərbaycan Respublikasının palçıq vulkanlarından biri. == Haqqında == Qızmeydan palçıq vulkanı Şimali Qobustanın Qovdağ-Sumqayıt tektonik örtük kompleksinin şimal kənarı boyu üst təbaşir çöküntüləri üzərində sıra ilə yerləşən beş “ekzotik” vulkanından (bundan şimal-qərbdə Dəmirçi, cənub-şərqdə isə Qasımkənd, Köhnəqədi və Kurkaçıdağ palçıq vulkanları da məşhurdur) biridir. Palçıq brekçiyasında rast gələn paleogen yaşlı mikrofauna bu sahənin tektonik təbiətli olmasına və alloxton təbaşir dəstəminin dabanında daha cavan avtoxton kaynozoy süxurlarının mövcudluğuna dəlalət edir. Palçıq vulkanı Qurd Yaylağı və Qızkeçdi silsilələri arasındakı çuxurda yerləşir və mütləq hündürlüyü 1350–1380 m, sahəsi 12 ha olan və cənub-şərq istiqamətində uzanan azacıq qabarıqlı brekçiya təpəliyinə cavab verir. Bu meydança ətraf landşaftın dağ yamaclarının bitki örtüyü fonunda özünün açıq ağımtıl rəngi ilə aydın seçilir. Brekçiya sahəsinin hüdudlarında fəaliyyət göstərən və “yatmış” 320-yə yaxın salz və qrifon üç yerdə qərarlaşaraq təkraredilməz “valehedici” bir mənzərə yaradır.
Sarınca palçıq vulkanı
Gülbəxt palçıq vulkanı yaxınlığında, Gülbəxt-Sarınca strukturunun qərb periklinalına yaxın bir sahədə yerləşmişdir. Onun təpəsində 1600 m2lik bir sahə palçıq vulkanı brekçiyası ilə örtülmüşdür ki, burada da 18-20 sopka və qrifon vardır. Bunlardan bəçiləri aç miqdarda su və qaç ayırır. Vulkanın geoloji quruluşunda Abşeron və Ağcagil mərtəbələri, Məhsuldar qat və Pont çöküntüləri iştirak edirlər. Bərk tullantıların yaşı Paleosendən qədim deyil. Bütün sopka və qrifonlar şimal-qərb-cənub-şərqə doüru istiqamətlənmişdir. == Mənbə == Yusifov, Elman. Bioloji müxtəliflik: Abşeron yarımadasının təbiət abidələri- Bakı : Nurlar NPM, 2007.
Torağay palçıq vulkanı
Torağay palçıq vulkanı — Azərbaycan Respublikasının ən böyük palçıq vulkanlarından biridir. Bakı şəhəri Qaradağ rayonu Qobustan qəsəbəsindən 28 km məsafədə yerləşir. Bu vulkan daha çox Çeyildağ qəsəbəsinə yaxındır və buradan da 12 km məsafədə yerləşir. Onun kraterinin diametri təxminən 900 metrdir. Bu vulkan hələ də faliyyətdədir. Vulkan 402 metr hündürlüyə malikdir. == Haqqında == Torağay palçıq vulkanı Azərbaycanın nəhəng və relyef baxımından yaraşıqlı və kəskin ifadə olunmuş vulkanlarından biridir. Mütləq hündürlüyü olan bu vulkanın fəaliyyəti 1841-ci ildən başlayaraq qeydə alınır və sonuncu püskürmə 1988-ci ildə baş vermişdir, ən intensiv fəaliyyət dövrü isə dörd dəfə püskürdüyü 1984-1988-ci illərin payına düşür. Vulkan plio­sen-eopleystosen süxurlarından təşkil olunmuş eyniadlı antiklinalın şimal-şərq qanadının tavan hissəsini mürəkkəbləşdirən ümumqafqaz və antiqafqaz istiqamətli qırılmaların kəsişmə düyünündə yerləşir. Vulkan ətraf relyefin hamarlanmış formaları fonunda kəskin surətdə seçilir və özlüyündə kəsik konus görünüşlü iri dəyirmi yüksəkliyə cavab verir.
Zığ palçıq vulkanı
Zığ palçıq vulkanı — Zığ gölündən cənub-qərbdə yerləşir. Bu vulkanın əhatə etdiyi Zığ mədəninin ərazisi Bakı şəhərindən şimal-şərqdə yerləşir. Sahənin geoloji quruluşunda Abşeron, Ağcagil mərtəbələri və Məhsuldar qat çöküntüləri iştirak edir. Vulkanın səthi qədim Xəzər dənizi tərəfindən yuyulmuşdur. Onun krateri gölün cənub-qərb sahilində yerləşmiş və gömülmüşdür. == Mənbə == Yusifov, Elman. Bioloji müxtəliflik: Abşeron yarımadasının təbiət abidələri- Bakı : Nurlar NPM, 2007.
Çabahar palçıq vulkanları
Çabahar palçıq vulkanları — İranın Sistan və Bəlucistan ostanının Çabahar şəhristanında yerləşən palçıq vulkanları. Palçıq vulkanı, Çabahar şəhristanının şimali qərbində kəhir adlı geniş bir düzənlikdə yer alıb və palçıq atmaq ilə yanaşı yüksələn qazdır ki, yer altında yaranıb.
Çeyildağ palçıq vulkanı
Çeyildağ palçıq vulkanı — Ceyrankeçməz depressiyasının qərbində, Çeyildağ qəsəbəsindən 1 kilometr şimal-qərbdə eyniadlı dağın qərb hissəsində yerləşən palçıq vulkanı. == Ümumi məlumat == Palçıq vulkanı enlik istiqamətində uzanıb, mütləq yüksəkliyi 286 metrə çatır. Vulkanın kraterinin diametri 250–300 metr olub, şimaldan nisbi yüksəkliyi 2–3 metr olan qədim valla əhatə olunur. Vulkanın yamaclarını radial istiqamətdə uzanan və kraterdən ətraflara doğru genişlənən çoxlu miqdarda yarğan kəsib parçalayır. Bu yarğanların bir qrupu Küdrüdərənin sağ qolunu təşkil edib, vulkanın şimal, şimal–qərb yamaclarını parçalayır. Onun cənub yamacını parçalayan yarğanlar isə Çeyil yarğanının sol qolunu təşkil edir. Palçıq vulkanı tektonik cəhətdən eyni adlı antiklinalın tağ hissəsində uyğun gəlir. Vulkan relyefdə geniş yastan yaradıb, Çeyildağ (252 metr) yüksəkliyindən bir qədər şərqdə başlayıb qərbdə Zəhərdağa (677 metr) kimi davam edir. Geoloji ədəbiyyatda palçıq vulkanının ən böyük püskürmələrindən biri 1870-ci ildə baş verdiyi qeyd olunur. == Relyefi == Çeyildağ palçıq vulkanın müasir relyefi arid-denudasiya və eroziya-denudasiya proseslərinin nəzarəti altında formalaşır.
Üçtəpə palçıq vulkanı
Üçtəpə palçıq vulkanı — Müşfiqabad qəsəbəsindən qərbdə, Qaraheybət ərazisində yerləşir. Palçıq vulkanının sahəsində otuza qədər salza mövcuddur. Bu salzalardan, əsasən, duzlu su, lil və qaz çıxır. == Mənbə == Elman Yusifov. Bioloji müxtəliflik: Abşeron yarımadasının təbiət abidələri - Bakı: Nurlar NPM, 2007.
Şonqar palçıq vulkanı
Şonqar palçıq vulkanı - Puta yatağından 12 km şimal-qərbdə yerləşən, geniş əsası və az meylli yamacları olan konusvari təpədən ibarət palçıq vulkanı. == Haqqında == Şonqar palçıq vulkanı Puta yatağından 12 km şimal-qərbdə yerləşir. Onun cənub-qərb yamacında vulkan brekçiyasının iki dili əmələ gəlmişdir. Krater valının palçıq brekçiyasındakı 2-3 metr dərinlikli çatlar vulkan üzərində hərəkəti çətinləşdirir. Püskürmələr içərisində Eosen və məhsuldar qat süxurlarına rast gəlinir. Təpənin zirvəsində palçıq vulkanı brekçiyasının tutduğu sahə 145x225 metrdir. Püskürmə suxurları Eosen və orta Pliosen mənşəlidir. Zirvədəki brekçiyanın yayıldığı ümumi sahə 3,5 hektardan çoxdur. Son püskürmədən sonra sopka örtüyünün ümumi sahəsi təxminən 168 hektar, gücü 10-200 metr, sopka brekçiyasının həcmi 184 mln. m³ olmuşdur.
Kolanı palçıq vulkanı
Kolanı palçıq vulkanı– Qobustan rayon mərkəzindən 18 km məsafədə, Girdə yüksəkliyindən şimal-qərbdə yerləşir. == Haqqında == Qobustan rayon mərkəzindən 18 km məsafədə, Girdə yüksəkliyindən şimal-qərbdə yerləşir. Yarğan və qobularla parçalanan, hündürlüyü 16 m olan yastı yüksəklikdən ibarətdir. Geoloji quruluşunda qərb-şimal-qərb istiqamətli braiantiklinal qırışıq əmələ gətirən, kaynazoy çöküntüləri (oliqosen-üst pilosen) iştirak edir. Tağ hissəsində alt maykopun dik yatan (55-58°)nlayları yer üzərinə çıxır. Qırışığın tağı vulkanın əlaqədar olduğu Acıçay qırılması ilə kəsilmişdir. İlk dəfə 1845-ci il 21 iyun, daha sonra 1962, 1969-cu illərdə püskürüb.
Pirəkəşkül palçıq vulkanı
Pirəkəşkül palçıq vulkanı – Bakı şəhərindən 39–41 km qərbdə, Bayanata dağından 7–9 km məsafədə yerləşir. == Haqqında == Pirəkəşkül palçıq vulkanı Bakı-Şamaxı şose yolunun hır iki tərəfində yerləşən üç qrup sopka və qrifonlarla təmsil edilir. Vulkanın mütləq yüksəkliyi 321 m, nisbi yüksəkliyi isə 55 m-dir. Qrupların birində qrifonlardan neft ayrılır. Brekçiya örtüyü ölçüsü 240*100 m olan sahəni tutur. Vulkan eosenin əzilmiş suxurları üzərində yerləşir və Gültəmin antiklinalının tektonik pozulması ilə əlaqədardır. Qobustan botaniki və coğrafi ərazisində yerləşən Pirəkəşkül palçıq vulkanının bitki növlərinin tərkibi müəyyənləşdirilərək təhlil edilmişdir. Vulkanın bitki örtüyü 16 cins və 7 fəsiləyə aid 18 növdən ibarət olan floristik müxtəliflik ilə xarakterizə olunur. Geobotaniki profilləmə üsulu ilə Pirəkəşkül palçıq vulkanına bitişik ərazidə bitki birliklərinin və qruplarının yayılma qanunauyğunluqları aşkar edilmişdir. Fitosenozda olan növlərin sayı və onların ümumi proyektiv örtüyü periferiyadan orta hissəyə qədər artır, mərkəzdə bir növə qədər kəskin şəkildə azalır.
Qaynarca palçıq vulkanı
Qaynarca palçıq vulkanı– Şabran rayon mərkəzindən 8-10 km cənub-qərbdə, miosenin pont çöküntüləri üzərində nisbi yüksəkliyi 60 m olan yüksəklik əmələ gətirir. == Haqqında == Diametri 100 m olan Qaynarca palçıq vulkanı krater sahəsində çoxsaylı, hündürlüyü 2-3 m-ə qədər, oturacağının diametri 1.5-2.0 m olan qrifonlar, diametri 3.0-3.5 m olan salzalar qeyd olunur. Vulkan Talabi-Zarat-dəniz antiklinal qurşağının mərkəzi hissəsi olan, şimal-şərq istiqamətində uzanan eyniadlı qırışıqda yerləşir. Qırışıq asimmetrik olub, dik (55-60°)şimal-şərq və nisbətən meyilli (40-50°) cənub-qərb qanadlara malikdir. Tağ hissəsində üstəgəlmə xarakterli iki uzununa pozulma izlənir. Qaynarca vulkanında çoxsaylı fəaliyyətdə olan mərkəzlər qaz və palçıq çıxarırlar. Qaynarca vulkanının brekçiyasında kaynazoyun bütün stratiqrafik vahidlərinin süxurları iştirak edir. Boz əəhəgli qumdaşı, əhəngdaşı, mergel, tünd boz gil və b. qırıntılar rast gəlir.
Güzdək Bozdağı palçıq vulkanı
Güzdək Bozdağı palçıq vulkanı — Güzdək qəsəbəsindən 6 km qərbdə yerləşir. Abşeron yarımadasının ən iri orfoqrafik vahidlərindən biri hesab edilir. Vulkan təpəsi yastı səthli kəsik konus şəklindədir. Brekçiya əsasən, Paleosen, Eosen, Oliqosen-Miosen və qismən üst Təbaşir mənşəli bərk süxurlardan ibarətdir. Sahənin şimal-şərq hissəsində qaç və palçıq püskürən, paraçit çıxışların əmələ gətirdiyi 27 sopka yerləşir. Palçıq vulkanı sahəsinin geoloji quruluşunda Abşeron, Ağcagil mərtəbəsi və Məhsuldar qat çöküntüləri iştirak edirlər. Brekçiya örtüyü göstərir ki, vulkan bir neçə dəfə püskürmüşdür. Qıvrılan uçun dil şəklindəki püskürmənin uzunluğu bir kilometrədək uzanır. Yerli sakinlərin məlumatlarına görə vulkanın keçən əsrdə baş vermiş iri püskürməsi çamanı yaxınlıqda olan 6 çoban, 2000-dən çox mal-qara həlak olmuşdur. Ətrafı işıqlandıran güclü alovun şüaları 10 km məsafədən görünürmüş.
Kiçik Hərəmi palçıq vulkanı
Kiçik hərəmi palçıq vulkanı- eyni adlı tirənin cənub-şərq qurtaracağında yaranmış yəhərvari alçalamada yerləşir. == Ümumi məlumat == 440 m mütləq yüksəkliyə malik olan bu vulkan Hacıqabul şəhərindən şimalda dəniz səthindən 395-400 m ucalır. Bu vulkan Kiçik hərəmi braxiantiklinalının Məhsuldarqat çöküntülərinin üzə çıxdığı, eləcədə eninə və uzununa istiqamətdə keçən sınmaların kəsişdiyi yerdə yaranmışdır. Vulkanın ətraf hissələrində Məhsuldarqatdan başqa Ağcagil, Abşeron və aşağı Dördüncü dövr süxurları da intişar tapmışdır (Ə.Ə.Yaqubov, Ə.Ə.Əlizadə, M.M.Zeynalov, 1971). Hazırda palçıq vulkanının kraterində bir neçə təpəcik və qrifonlar vardır. Onlardan zəif də olsa bulanıq su və palçıq ayrılır. Kiçik hərəmi palçıq vulkanının ümumi geomorfoloji quruluşunda, ancaq bu vulkana xas olan bir cəhət vardır. Bu vulkan brekçiyalarının ana süxurlardan təşkil olunmuş dik yamacların arası ilə axaraq sıxılması, qatı brekçiyanın qabarması, qədim brekçiyalardan qismən hündür pillələrdə ayrılması və nəhayət onlara dərinliyi 15-20 m bəzən daha artıq olan yarğanların kəsilməsidir. Kiçik hərəmin palçıq vulkanının krater sahəsində brekçiyalardan əlavə ana süxurlar da üzə çıxdığından onun səthi cavan quruluşlu yastanı xatırladır. Krater sahəsi zəif parçalanmışdır.
Kiçik Kənizədağ palçıq vulkanı
Kiçik Kənizədağ palçıq vulkanı -(300 m) Böyük Kənizədağ palçıq vulkanının cənub-şərq qurtaracağında yerləşir. == Ümumi məlumat == O, relyefdə yaxşı əks olunan kəsik konus əmələ gətirir. Bu vulkanın qurluşunda əsasən Məhsuldarqat, Ağcagil çöküntüləri iştirak edir. Sonuncu çöküntülər bəzi yarğanların dibində də üzə çıxır. Kiçik Kənizədağ palçıq vulkanı Duvannı qırışığının şimal-qərb qurtaracağının periklinal hissəsinin oxunda yerləşmişdir ( Ə.Ə. Yaqubov, Ə.Ə.Əlizadə, M.M.Zeynalov 1971). Kiçik Kənizədağ palçıq vulkanının krater hissəsi yarımdairə şəklində olub, səthi az qabarıq olub zəif parçalanmışdır. Onun şimal və qərb yamacı zəif, cənub, cənub-şərq yamacı orta, şərq, şimal-şərq yamacı arid-denudasiya prosesləri ilə intensiv parçalanmışdır. Sonuncu səmtli yamaca kəsilmiş yarğanların dərinliyi aşağı hissədə 15-20 m və daha artıqdır.
Kiçik Mişovdağ palçıq vulkanı
Kiçik Mişovdağ palçıq vulkanı-Mişovdağ tirəsinin üzərində, Qızdağdan cənub şərqə, Böyük Mişovdağdan isə qərbdə yerləşir. == Ümumi məlumat == Kiçik Mişovdağ palçıq vulkanının istər geoloji və istərsə də tektonik quruluşu Böyük Mişovdağa daha çox oxşayır. Bu palçıq vulkanının krater sahəsi şimaldan-cənuba doğru 1km-ə qədər məsafədə uzanır. Onun şimal hissəsində enliliyi 500 m, cənub hissədə isə 250 m-ə yaxındır. Krater sahəsinin relyefi qabarıq olub, səthi hmardır, lakin bu hamarlıq nisbi yüksəkliyi 2–3 m-ə çatan konusvari iki sopka və eləcə də kiçik qrifonlarla pozulur. Sonunculardan qaz və bulanıq su ayrılır. Kraterdən şimal-şərqə 225–230 m-lik dəniz terrasları uzanır. Onun şimal-qərb və şərq, şimal-şərq yamacı iri yarğanların başlanğıc hissələrilə kəskin parçalanmışdır. Krater sahəsilə 250 m mütləq yüksəkliyi arasında qalan yamac qismən az parçalanmışdır. Buradan yarğanların zirvə hissəsi başlanır.
Otman Bozdağ palçıq vulkanı
Otman Bozdağ palçıq vulkanı — Azərbaycanda, Qaradağ dəmir yolu stansiyasından 5 km şimal-qərbdə yerləşən palçıq vulkanı. == Quruluşu == Yüksəkliyin mərkəz hissəsini diametri 300 metr olan vulkan krateri tutur. Kəsik konus şəklində olan kraterin kənarları 6 metr hündürlüyündə bəndlə hüdudlaşmışdır. Onun dik yamacları dərin yarüanlarla kəsilmişdir. Otman Bozdağının qrifon və salçaları iki qrupdan ibarətdir. Palçıq vulkanı rayonunun geoloji quruluşunda pliosen çöküntüləri iştirak edir. == Püskürmə fəaliyyəti == Otman Bozdağının püskürmə fəaliyyəti haqqında maraqlı məlumatlar vardır. Məsələn, 1845-ci il yanvarın 22-də baş vermiş güclü püskürmə 3 saat davam etmişdir. Brekçiyanın tədqiqi vulkanın bir neçə dəfə – 1845, 1904, 1951, 1965-ci illərdə püskürdüyünü göstərir. 1965-ci il oktyabrın 1-də saat 11.50-də bir saat yarım davam edən növbəti püskürmə baş vermişdir.
Palçıq Vulkanları Dövlət Təbiət Qoruğu
Palçıq vulkanları qrupu Dövlət Təbiət Qoruğu – Azərbaycanın Abşeron rayonunda yerləşən dövlət qoruğu. Qoruğun ərazisi 12.322,84 hektardır və burada 43 palçıq vulkanı mühafizə olunur. Dünyanın ən böyük palçıq vulkanı Torağay da bu qoruqda mühafizə olunur. == Tarixi == Azərbaycan Respublikası palçıq vulkanlarının ən çox yayıldığı ölkədir. Hazırda ölkədə 400-dən çox palçıq vulkanı qeydə alınıb, bu da dünyada olan palçıq vulkanlarının yarısının Azərbaycanda olduğunu bildirir. Palçıq vulkanları qrupu Dövlət Təbiət Qoruğu Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2007-ci il 15 avqust tarixli 2315 nömrəli Sərəncamı ilə Bakı və Abşeron yarımadasında yerləşən palçıq vulkanlarının bir hissəsinin ərazisində yaradılıb. Müvafiq Sərəncama əsasən Dövlət Təbiət Qoruğunun yaradılmasının əsas məqsədi kimi palçıq vulkanlarına antropogen təsirlərin azaldılması, ərazidə aparılan intensiv inşaat işləri və vulkanların püskürmə ehtimalı olan zonalarda yaşayış binalarının inşasının qarşısınının alınması göstərilib. Bundan sonra Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 2011-ci il 29 sentyabr tarixli 294 nömrəli Sərəncamı ilə 12.322,84 ha sahədə 43 palçıq vulkanının ərazisi qoruq elan edilib. == Fəaliyyət == Qoruğun fəaliyyətində əsasən iki prioritet istiqamət müəyyən olunmuşdur: Vulkanik landşaftın, təbiət komplekslərinin və obyektlərinin təbii vəziyyətini qoruyub saxlamaq məqsədilə təbiət ərazilərinin mühafizəsini həyata keçirmək. Elmi tədqiqatları təşkil etmək və ekoloji monitorinqi həyata keçirmək.
Palçıqlı
Palçıqlı (Marağa)
Palçıqlı (Marağa)
Palçıqlı (fars. پالچقلو‎‎‎‎‎) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Marağa şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == 2006-cı il məlumatına görə kənddə 664 nəfər yaşayır (121 ailə).
Palçıqlı (Çaroymaq)
Palçıqlı (fars. پالچقلو‎) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Çaroymaq şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == 2006-cı il məlumatına görə kənddə kənddə 77 nəfər yaşayır (16 ailə).
Palçıqoba
Palçıqoba — Azərbaycan Respublikası Xaçmaz rayon inzibati ərazi vahidində kənd.
Palçıqoba bələdiyyəsi
Xaçmaz bələdiyyələri — Xaçmaz rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr. == Tarixi == Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub. == Siyahı == == Mənbə == "Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03.
Paşalı Axtarma palçıq vulkanı
Paşalı Axtarması palçıq vulkanı - Azərbaycanda olan ən iri palçıq vulkanlarından biridir. == Ümumi məlumat == Bu palçıq vulkanında Osmanbozdağ palçıq vulkanı kimi antiklinalın Böyük hərəmi, Kiçik hərəmi və Qalamədin kəsişdiyi düyündə yerləşir. Bu vulkan relyefdə Ləngəbiz silsiləsinin bir qədər alçalmış gədik hissəsinə uyğun gəlir. Şirvan düzündən 300 m, Pirsaatçayın dərəsindən isə 140 m ucalır. Vulkanın krateri dairəvi formaya yaxın olub vallarla haşiyələnmişdir. Bu valların nisbi yüksəkliyi 5–10 m-ə çatır. Paşalı Axtarması palçıq vulkanı da respublikamızın ən iri və uca (299,5m) palçıq vulkanından biri olduğundan o da aşağı Bakı dövründən başlayaraq dəniz altından azad olmağa başlamışdır. Bu palçıq vulkanı zirvəsi səviyyəsində, ondan cənuba və şimala doğru Ləngəbiz silsiləsinin qərb yamacında aşağı Bakı yaşlı dəniz terrasları intişar tapmışdır.
Qaradağ Axtarması palçıq vulkanı
Qaradağ Axtarması palçıq vulkanı eninə Qaradağ qırışığının şərq hissəsində yerləşib, hündürlüyü Torpaqlı Axtarması palçıq vulkanına nisbətən aşaüıdır. 100–150 m ölçüləri olan krater hüdudlarında 35-ə yaxın müxtəlif ölçülü qrifon olmuşdur. Bu qrifonların hamısı qaç, palçıq və su ayırır. Vulkan örtüyünün sahəsi 300 ha, qalınlıüı 110 m, ümumi həcmi 330 mln. m³ olmuşdur. == Mənbə == Yusifov, Elman. Bioloji müxtəliflik: Abşeron yarımadasının təbiət abidələri- Bakı : Nurlar NPM, 2007.
Qaradağ Pilpiləsi palçıq vulkanı
Qaraquş dağı yaxınlığında, Qaradağ qırışığının ox ətrafı zonasının qərb periklinalı hissəsində yerləşmişdir. Diametri 42 m olan krater hüdudlarında qaz, su və palçıq ayıran 5 qrifon yerləşmişdir. Vulkan konusunun yamacları bərabəryanlı olub, xeyli dikdir. Sahənin geoloji quruluşunda Pliosen və Dördüncü dövrlərin çöküntüləri iştirak edir. == Mənbə == Yusifov, Elman. Bioloji müxtəliflik: Abşeron yarımadasının təbiət abidələri- Bakı : Nurlar NPM, 2007.
Qarasu adası palçıq vulkanı
Qara su adası palçıq vulkanı — Bakıdan 70 km cənub-şərqdə, Hamamdağ-Daşlı adası antiklinal zonasında yerləşir. Bu, Bakı arxipelaqının ən böyük və aktiv ada vulkanlarından biridir. Qaz, su, neft pərdəcikli lilli su verən çoxlu sayda qrifon və salzalar vardır. Bu vulkanda ilk dəfə, XIX əsrin ikinci yarısında, 1876-cı ilin fevral və mart aylarında 2 püskürmə baş vermiş və püskürmə qazların yanması və hündür alov sütunu ilə müşahidə olunmuşdur. 1923-cü il püskürməsində 60–70 min m³ brekçiya yer səthinə çıxarılmışdır. Ən intensiv və uzunmüddətli (2 sutka) püskürmə 1977-ci ilin aprelində baş vermişdir. Nəhayət, sonuncu, alovsuz və brekçiyasız püskürmə 1993-cü ildə qeydə alınmışdır. Bu zaman adanın mərkəz və şərq hissəsində köhnə brekçiya örtüyündə parçalanma zonası (200 x 25–50 m) və bəzi yerlərdə uzunluğu 700 m-ə çatan və 1 m dərinliyində çoxlu çatlar əmələ gəlmişdir. Aşağıda 1977-ci il püskürməsinin qısa təsviri verilir (Ə.Ə.Yaqubov, Ad.A.Əliyev, 1978). Bu vulkan yarım əsrdən çox "qəflət yuxusu" vəziyyətdə olmuş və oyanaraq səmaya hündürlüyü 500 m olan alov sütunu tullamışdır.
Qobu Bozdağı palçıq vulkanı
Bakıdan 15 km şimal-qərbdə, Qobu kəndindən 3 km şimal və şimal-şərqdə yerləşir. Boçdağ yüksəkliyi en istiqamətində yerləşmiş uzun bənddən ibarətdir. Bəndin mərkəzində iki qrupdan təşkil olunmuş palçıq vulkanı yerləşir. Bu qruplardan biri Qobu kəndindən şimalda eyni adlı dağın təpəsində, digəri isə birincidən 800–1000 m şərqə doğru yerləşmişdir. == Mənbə == Yusifov, Elman. Bioloji müxtəliflik: Abşeron yarımadasının təbiət abidələri- Bakı : Nurlar NPM, 2007.

Значение слова в других словарях