I
сущ. от глаг. tökmək
1. вливание
2. выливание
3. наливание
4. отливание
5. проливание
6. разливание
7. заливание
8. литьё (изготовление чего-л. из расплавленного металла). тех. Tökmə metodları методы литья
9. заливка. тех. Tökmə texnologiyası технология заливки
10. разливка. Tökmə sahəsi тех. участок разливки
11. всыпание, всыпка
12. засыпание, засыпка
13. насыпание, насыпка
14. высыпание, высыпка
15. насыпь (искусственное возвышение из земли, сыпучих отходов производства и т.п. ). гидротех. Tökmə hündürlüyü высота насыпи
II
прил.
1. литой (изготовленный литьем, отлитый из плавкого вещества). Tökmə polad литая сталь, tökmə ərintilər литые сплавы, архит. , строит. tökmə beton литой бетон, tökmə suvaq литая штукатурка, tökmə məmulatlar литые изделия
2. литейный:
1) относящийся к литью. Tökmə işi литейное дело, tökmə istehsalatı литейное производство, tökmə emalatxanası литейная мастерская (литейная), tökmə sexi литейный цех
2) предназначенный для литья. Tökmə qəlibi литейная форма
3. сливной (служащий, предназначенный для сливания, слива). Tökmə novu сливной желоб, tökmə borusu сливная труба, tökmə çəni сливной чан
4. насыпной (образуемый путем насыпания, насыпки земли, грунта). геогр. tökmə dağlar насыпные горы, tökmə təpəciklər насыпные бугры; лес. tökmə kubmetr насыпной кубметр
Tökmə
Tökmə — arzuolunan məmula uyğun →qəlibin ağırlıq və ya mərkəzdənqaçma qüvvəsi, və ya təzyiq altında ərimiş metalla doldurulması və orada bərkiməsidır. Verilmiş tapşırıqdan asılı olaraq tökmə kasa, tiqel, dönəbilən və ya aşağıdan tıxaca malik çalovlarla yerinə yetirilir. Yarımfabrikat və hissələrin tökülmsəi fərqlənir. Yarımfabrikat deformasiya və ya kəsmə ilə sonrakı emalı nəzərdə tutulan töküklərdir. Burada karputların qum qəliblərində tökülməsi və ya fasiləsiz tökmə üsulu tətbiq tapır. Karputlar (bloklar) en kəsiyi kvadrat, düzbucaqlı və ya poliqonal olan →kokillərdə aparılır. Böyük blokları çox hallarda üstdən tökürlər. Polad istehsalında bu növ blokların çəkisi 6t-a qədər çatır. Kiçik bloklar aşağıdan yuxarıya tökülür (Polad tökmə üsulu). Bu arada eyni zamanda bir neçə tökük əldə edilə bilir.
Vakuumda tökmə
Vakuumda tökmə — üsulunda qəliblərin doldurulması vakuum şəraitində aparılır. Vakuumda qəliblərin məcburi doldurulması zamanı onun qazlardan mühafizə olunması mümkün olur ki, bu da nəticədə nazik divarlı, sıx və yüksək keyfiyyətli töküklərin alınması şərait yaradır. Vakuumda tökmənin müxtəlf üsulları tətbiq olunur: şərini üzərində yerlışmiş qəlibə metalın sorulması ( burada bərkimə atmosfer və ya yüksək təzyiqdə baş verir), ərintinin alt hissəsində yerləışmiş qəlibə metalın vurulması, vakuumda təzyiq altında tökmə (bu məqsədlə tökmə maşınlarında vakuumlaşdırılmış pres qəliblərdən istifadə olunur), vakuumda mərkəzdənqaçma tökmə və s. Fasonlu hissələrin hazırlanmasında vakuumda tökmə əksər hallarda vakuumda xüsusi polad və xəlitələrin əridilməsi ilə kombinasiya edilir. Tətbiq olunan üsuldan asılı olaraq vakuum 40-0,3 N/m² arasında yerləşir.
Uğur üçün su tökmək
Uğur üçün su tökmək — Azərbaycan, Bolqarıstan, Ermənistan, İran, İraq, Serbiya, Şimali Makedoniya, Türkiyə və digər yaxın ölkələrdə xalq adəti. Xalq inancına görə, səfərə və ya bir işə gedən adamın arxasınca su tökmək xeyir gətirir. Bu, səfərin və ya işin xoşbəxtcəsinə sonlanması üçün edilir. Bu adət məktəbə, imtahana, iş müsahibəsinə, orduya və s. yerlərə gedəndə də edilir.
Balkan yarımadası ölkələrinin etnologiyasında belə hesab edilir ki, tökülən və ya axan su mobilliyi və hərəkətin rahatlığını simvolizə edir. Buna səbəb onun dayanmaması və ya ilişib qalmamasıdır. Beləliklə, suyun tökülməsi kiminsə başladığı işin baş tutması üçün edilir ki, o da tökülən su kimi rəvan getsin. Bəzi ərazilərdə su töküləndə belə deyilir: "O, su kimi təmiz və aydın getsin".